خشم اژدها

اگرچه دنیا طی هفته گذشته شاهد حوادث و تحولات متعددی بود اما شاید هیچ‌کدام به اندازه واکنش شدید و بی‌سابقه دولت چین به دیدار شنبه گذشته نیکلاسارکوزی، رئیس‌جمهور فرانسه با دالایی‌لاما، رهبر معنوی تبتی‌ها در کانون توجه رسانه‌ها قرار نگرفت.
از نظر چینی‌ها زمان آن فرا رسیده که پکن موضعی سرسختانه‌تر در قبال آنچه از نگاه زمامداران این کشور مداخله خارجی‌ها در امور داخلی کشور است،‌ اتخاذ کند. سارکوزی که به ورشو، پایتخت لهستان رفته بود تا در بیست و پنجمین سالگرد اعطای جایزه صلح نوبل به لخ والسا، رئیس‌جمهور پیشین این کشور شرکت کند در حاشیه این مناسبت با دالایی‌لاما هم دیدار و گفتگو کرد.
فرانسه در حال حاضر ریاست دوره‌ای اتحادیه‌اروپایی را برعهده دارد و پکن هشدار داده بود دیدار سارکوزی و دالایی‌لاما نه تنها روابط چین و فرانسه را متاثر خواهد ساخت که بر روابط این کشور با تمامی اتحادیه‌اروپایی تاثیرگذار خواهد بود. صبح شنبه و ساعاتی قبل از دیدار سارکوزی با دالایی‌لاما بود که وزارت امور خارجه چین برای ابلاغ اعتراض پکن، سفیر فرانسه را فراخواند.
هه یافی، معاون وزیر امور خارجه چین در دیدار با سفیر فرانسه از تصمیم سارکوزی برای ملاقات با دالایی‌لاما به شدت انتقاد کرد و از آن به عنوان مداخله بی‌شرمانه در امور داخلی چین یاد کرد. وزارت امور خارجه چین با تاکید بر تبعات این دیدار به دنبال نشان دادن عزم پکن برای دامن زدن به بحران سیاسی به وجود ‌آمده بین چین و فرانسه بود.
به ظاهر اولین نشانه بروز شکاف بین دو کشور حتی قبل از برگزاری نشست سارکوزی-دالایی‌لاما به منصه ظهور رسیده بود. فروشگاه‌های زنجیره‌ای کارفو که شرکتی فرانسوی است از کاهش فروش خود در چین خبر داده و به ظاهر مصرف‌کنندگان چینی عزم خود را برای بایکوت محصولات فرانسه جزم کرده‌اند.
وقتی فرانسه اعلام کرد سارکوزی قصد دارد با دالایی‌لاما دیدار کند چین در اولین گام برنامه سفر ون جیابائو، نخست‌وزیر این کشور به فرانسه برای شرکت در یازدهمین نشست اتحادیه‌اروپایی-چین در شهر لیون که برای روز اول دسامبر برنامه‌ریزی شده بود را لغو کرد. پکن همچنین مذاکرات قرارداد خرید ۱۵۰ فروند هواپیمای مسافربری ایرباس را به‌حال تعلیق در آورد.
اظهارات هفته گذشته لیو جیان‌چائو، سخنگوی وزارت امور خارجه چین از گسترش تبعات اقتصادی این بحران حکایت داشت. لیو گفت: ما برای همکاری استراتژیک خود با فرانسه اهمیت زیادی قائل هستیم و در مورد همکاری‌های اقتصادی هم همین‌طور. وی افزود: با این حال این دو شانه‌به‌شانه هم حرکت می‌کنند و داشتن روابط خوب تجاری مستلزم وجود فضای سیاسی مناسب است.
حجم مبادلات تجاری چین و فرانسه در سال ۲۰۰۷ میلادی به ۶/۳۳ میلیارد دلار بالغ شد که ۶/۳۳‌درصد در قیاس با سال قبل از آن رشد داشت. صادرات فرانسه به چین طی نه ‌ماهه اول امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۳/۳ درصد رشد داشت. این در حالی است که روند تقاضا برای کالاهای چینی در فرانسه با سرعتی به مراتب بیشتر از نرخ رشد مبادلات تجاری دوجانبه در حال افزایش است و طی این دوره مجموع صادرات چین به فرانسه با ۶/۵‌ درصد رشد به حدود ۲۴ میلیارد دلار بالغ شد.
● سال پر مناسبت
اختلاف جاری تنها بر سر اقتصاد نیست بلکه سال ۲۰۰۹ میلادی متضمن چند مناسبت مهم در چین است و به همین دلیل زمامداران پکن سعی دارند در آستانه آغاز سال جدید تکلیف خود را با فرانسه و سایر کشورهای اتحادیه‌اروپایی روشن کنند.
۳۱ مارس ۲۰۰۹ مقارن با پنجاهمین سالگرد فرار دالایی‌لاما از تبت به هند پس از سرکوب قیام کوتاه مردمی تبتی‌‌ها توسط ارتش خلق چین است. ۲۰ ژوئن یادآور بیستمین سالگرد سرکوب خونین اعتراض دانشجویان چینی در میدان تیان‌آن‌من پکن خواهد بود و اول اکتبر برای زمامداران چین آغاز شصتمین سال شکل‌گیری حاکمیت کمونیست این کشور است.برای چینی‌ها اعداد مضرب ۱۰ از اهمیت خاصی برخوردار هستند و مناسبت‌ها را معمولا جشن می‌گیرند. اگرچه مقامات پکن سعی می‌کنند از هرگونه اشاره به دو مناسبت اول جلوگیری کنند اما آخرین مناسبت را قطعا با شکوه تمام گرامی خواهند داشت.
دولتی‌ها بویژه در سایه ناآرامی‌های اوایل امسال تبت که در آستانه برگزاری المپیک پکن شکل گرفت و با تشدید آن دنیا را متوجه خود ساخت سال آینده تمامی توان خود را به کار خواهند گرفت تا مانع از شکل‌گیری وضعیت مشابهی شوند.
پکن سفرهای خارجی دالایی‌لاما را در ماه‌های منتهی به پنجاهمین سالگرد خروج او از چین، تلاشی در جهت جلب توجه جهانی به این مناسبت و کسب حمایت از اقدامات دولت در تبعید تبت برای کسب خودمختاری فرهنگی در این منطقه تفسیر می‌کند.
تبلیغات گسترده دولت فرانسه پیرامون دیدار سارکوزی و دالایی‌لاما دقیقا به همین دلیل خشم پکن را برانگیخت. پس از ناآرامی‌های ماه مارس لهاسا، مرکز تبت بود که سارکوزی تهدید کرد مراسم افتتاحیه المپیک پکن را تحریم می‌کند و اندکی بعد روند عبور مشعل المپیک در پاریس با اعتراضات عمومی مواجه شد.دلیل دیگری هم برای واکنش بی‌سابقه چین به دیدار سارکوزی و دالایی‌لاما می‌توان ارائه داد. مقامات پکن با تمرکز بر شعارهای ملی‌گرایانه به دنبال تقویت وحدت ملی و حس ملی‌گرایی در این کشور آن هم در شرایط حساس کنونی هستند. هرچند چین به مراتب کمتر از کشورهای غربی از بحران مالی جهانی آسیب دیده اما به هر حال اقتصاد این کشور هم از تبعات این بحران فراگیر بی‌نصیب نمانده است. پکن در سایه این بحران بسته حمایتی ۶۰۰‌‌میلیارد دلاری‌را به تصویب رساند تا مانع از افول اقتصادی این کشور شود که قطعا بحران‌های اجتماعی گسترده‌ای را به همراه می‌آورد.
● تغییر رویکرد تبتی‌ها
تبتی‌ها که تا همین اواخر با قوت تمام از گزینه مذاکره با چین برای کسب خودمختاری در این منطقه حمایت می‌کردند به دنبال شکست مذاکرات نمایندگان دولت در تبعید و مقامات چین به انجام اقدامات عملی برای واداشتن پکن به قبول مطالباتشان متمایل شده‌اند.
با وجود آن که دالایی‌لاما هنوز هم تاکید دارد به دنبال کسب استقلال از چین نیست اما هم با تغییر رویکرد خود از لزوم کسب خودمختاری برای تبت بزرگ می‌گوید که علاوه بر استان تبت تمامی مناطقی که تبتی‌ها در آن در اکثریت هستند ازجمله استان کینگ‌های و بخش‌هایی از سیچوان را شامل می‌شود.
یه جیائووی، وزیر امور مذهبی چین دوشنبه گذشته با انتشار یادداشتی در روزنامه انگلیسی زبان چاینادیلی ادعای کسب استقلال فرهنگی از سوی دالایی‌لاما را توطئه‌ای که زیر پوششی قانونمند پنهان شده است، توصیف کرد. او ادعا دارد تبتی‌ها به دنبال کسب استقلال از چین هستند و این هدف را تحت لوای استقلال فرهنگی دنبال می‌کنند.واکنش تند پکن به دیدار سارکوزی و دالایی‌لاما هشداری برای سایر کشورهایی بود که برنامه دیدار دالایی‌لاما و سران خود را در دست بررسی داشتند. چین با توجه به قدرت نوظهورش اکنون در شرایط اعمال قدرت قرار دارد و سعی دارد این مساله را با اقدامات جدی‌تر در قیاس با گذشته به شرکای خارجی‌اش بویژه اروپایی‌ها تفهیم کند.

رضا سادات

منبع : روزنامه جام‌جم