ولنتاین روز شما نیست منتظر مهرگان باشید

کریسمس امسال، ایرانیان مقیم آمریکا و به دنبال آنها بسیاری از ایرانیان سراسر دنیا ایمیل مبتکرانه‌‏ای را دریافت کردند که با شوخی تندی به آنها یادآوری می‏کرد جشن کریسمس به ایرانیان مسلمان ارتباطی ندارد. اما شاید مبتکر این ایمیل فراموش کرده بود که بسیاری از همین ایرانی‏ها، از چند روز بعد در تدارک جشن دیگری خواهند بود که به اعتقاد گروهی دیگر، اصلاً قرابتی با فرهنگ آنها ندارد. ۱۴ فوریه یا ۲۵ بهمن‌ماه (امسال به علت سال کبیسه با ۲۶ بهمن مصادف شده است) از سال‌‏های بسیار دور میلادی به عنوان روز «ولنتاین» جشن گرفته می‏شود و در کشور ما در سال‌‏های اخیر به «روز عشاق» معروف شده است. ولنتاین ایرانی‏ها با گاوهای چینی این روز که در سال‌‏های قبل با رد و بدل کردن هدیه‌‏های نه چندان گران‌قیمت مثل شکلات و عطر بین دخترها و پسرها به شب می‏رسید، امسال با دگرگونی جالب توجهی مواجه شده است. انگار قرار است به دلایل نامعلوم ولنتاین جوانان ایرانی امسال با «گاوهای چینی» برگزار شود؛ چه از همان یک‌ماه پیش که تب و تاب این روز آغاز شد، بیشترین چیزی که در فروشگاه‌‏ها عرضه می‏شود، همین عروسک‌‏ها هستند. از بین عروسک و لوازم تزیینی‌فروشی سطح شهر تهران که در نقاط مختلفی از جمله انقلاب، آریاشهر و شمال شهر تهران انتخاب شدند، قیمت‌‏های این قبیل کالاها متغیر است. به گفته فروشندگان، عروسک‌‏های چینی از دو تا ۶۰ هزار تومان و کارت پستال از ۲۰۰ تومان تا ۹ هزار تومان به فروش می‏رسند. البته به گفته یکی از فروشندگان، قیمت‌‏ کارت‌‏های ایرانی و خارجی خیلی تفاوت دارد و بیشتر خریداران ترجیح می‏دهند کارت‌‏های خارجی را بخرند. شکلات هم که همچنان از کادوهای پرطرفدار «ولنتاین» است، از بسته‌‏ای ۴۰۰ تومان تا چند هزار تومان قیمت دارد. برخی از مردم هم وسایل تزیینی دیگری را با قیمت‌‏های مختلف می‏خرند.
به گفته بسیاری از فروشندگان، امسال عروسک‌‏ به ویژه «گاو» از طرفداران بیشتری برخوردار است. حمید، فروشنده‌‏ای که تا سال‌‏های پیش بیشتر عروسک‌‏های کوچک یا قلب‌‏های تزیینی را در روزهای نزدیک به جشن می‏فروخت، در این مورد می‏گوید که امسال با ورود عروسک‌‏های بزرگ و گران‌قیمت‌‏تر، فروش چندین برابری را تجربه کرده است و هنوز به روز ولنتاین نرسیده، به اندازه سه ماه گذشته فروش کرده است. بسیاری از کسانی که به دنبال برگزاری جشن ولنتاین می‏روند، حتا با معنی آن آشنا نیستند نکته جالب توجه این است که بسیاری از کسانی که به دنبال برگزاری جشن ولنتاین می‏روند، حتا با معنی آن آشنا نیستند. در میان ۵۰ نفری که مورد پرسش قرار گرفتند، حدود ۳۴ نفر اطلاعی در مورد معنای این مراسم نداشتند و دیگران هم اطلاعات دست و پا شکسته‌‏ای را از شبکه‌‏های خارجی دریافت کرده بودند. سمیرا، یکی از افرادی است که اگرچه هر سال برای دوست خود کادوی ولنتاین می‏خرد، اما معنای آن را نمی‏داند. او می‌گوید: به نظر من «ولنتاین» روز عشاق است و بقیه معانی و تاریخچه آن مهم نیست. آرش ولنتاین را یک‌جور سرگرمی می‏داند. او که این اسم را به اشتباه «ولنتایم» تلفظ می‏کند، می‏گوید: اگرچه من هر سال از دوستانم هدیه می‏گیرم و برای آنها هم هدیه می‏خرم اما معنای آن برایم چندان اهمیتی ندارد. جشن ولنتاین در حالی سال به سال رو به پررنگ‌‏تر شدن در بین جوانان ایرانی می‏گذارد که برداشت مردم سایر کشورهای جهان در این‌باره قدری متفاوت به نظر می‏رسد. گوستاو، آمریکایی و ساکن هلند است و نخستین هدیه ولنتاین خود را به مادرش داده است. او هر سال هدیه کوچکی را به معلم، مادر و یا یکی از دوستان مورد علاقه‌‏اش می‏دهد و از این‌که این رسم در بین مسلمانان نیز رواج پیدا کرده، قدری متعجب می‏شود. بسیاری از دوستان گوستاو پایبند به برگزاری جشن ولنتاین نیستند و این رسم در بین آنها خیلی جدی تلقی نمی‏شود. اما سارا که بیشتر عمر خود را در ایران سپری کرده، چند سالی است که در کانادا به سر می‏برد. او گرایش ایرانیان را به ولنتاین نمی‏پسندد و می‏گوید: «این جشن فقط برای پولدار کردن تولیدکنندگان و فروشندگان است و فقط به همین منظور به ایران وارد شده است». به اعتقاد سارا، بهتر است که جوانان ایرانی به رسوم فرهنگی خود بیشتر پایبند باشند تا این‌‏که از رسوم کشورهای غربی تبعیت کنند. شاید منظور سارا از رسوم سنتی همان جشن مهرگانباد باشد که به گفته کارشناسان، در فرهنگ ایرانی روز عشق است و با ولنتاین برابری می‏کند. مهرگان در فرهنگ ایرانی روز عشق حقیقی و واقعی است اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان مجلس هشتم معتقد است که مهرگان در فرهنگ ایرانی روز عشق حقیقی و واقعی نامیده شده و مردم باید به جای ولنتاین این روز را زنده کنند. بختیاری که از رواج فرهنگ غربی در ایران ناخرسند است، تصریح می‏کند: به دلیل نبود برنامه‌‏هایی برای فرهنگ‌‏سازی، بسیاری از رسوم زیبای ایرانی مورد غفلت واقع شده‌‏اند. به گفته او «مهرگان» همزمان با ششم مهرماه، بهترین زمان برای ابراز علاقه به دوستان و بستگان است.
اصغر مهاجری، جامعه‌‏شناس و استاد دانشگاه هم نقص در مدیریت برنامه‌‏ریزان کشوری در برجسته‌‏سازی و استفاده از ظرفیت‌‏های فرهنگی را دلیل گرایش نادرست جوانان ایرانی به «ولنتاین» می‏داند و می‏گوید: فرهنگ مردم ایران غنی و توسعه‌یافته است و هم در پیشینه ملی و هم در پیشینه مذهبی نمادهایی از «روز عشق» به چشم می‏خورد. اول ذیحجه یا جشن مهرگان می‏توانند جایگزین‌‏های مناسبی برای روز ولنتاین باشند به گفته او، اول ذیحجه در مناسبات مذهبی و جشن مهرگان در فرهنگ ایرانی هر دو می‏توانند جایگزین‌‏های مناسبی برای روز ولنتاین باشند و از پیشینه غنی و در خور برخوردارند. چین، ژاپن، کره جنوبی و مصر هر کدام روزهایی را معادل «ولنتاین» در کشور خود جشن می‏گیرند جایگزینی روزهای متناسب با ولنتاین همان کاری است که بسیاری از کشورها انجام داده‌‏اند، مثلاً چین، ژاپن و مصر هر کدام روزهایی را معادل «ولنتاین» در کشور خود جشن می‏گیرند. در کشور چین این روز «شب هفت‌‏ها» نامیده می‏شود و در ژاپنی‏ها به «تاناواتا» معروف است. در کره جنوبی نیز مردم روز «پپرو» را جشن می‏گیرند و مصری‏ها هم روز چهارم نوامبر هر سال را به عنوان روز عشق برگزار می‏کنند. تاریخچه ولنتاین به هر حال تاریخچه ولنتاین به زمان اعدام کشیشی با همین نام برمی‏گردد اما تاریخچه کامل و دقیق ولنتاین در دست نیست. بنابر برخی روایات، در سده سوم میلادی که مطابق می‌شود با اوایل شاهنشاهی ساسانی در ایران، در روم باستان فرمانروایی بوده‌ است به نام کلاودیوس دوم (CLAUDIUS II). کلاودیوس عقیده داشت مردان مجرد نسبت به آنانی که همسر و فرزند دارند، سربازان جنگجوتر و بهتری هستند. از این رو ازدواج را برای سربازان امپراتوری روم قدغن می‌کند. کلاودیوس به قدری بی‌رحم و فرمانش به اندازه‌ای قاطع بود که هیچ‌کس جرات کمک به ازدواج سربازان را نداشت. (شایان ذکر است که در آن هنگام هنوز امپراتوری روم، به آیین مسیحیت نگرویده بود و این امر تقریباً ۴۰ سال پس از دوران کلاودیوس دوم یعنی در دوران کنستانتین اول، موسوم به کنستانتین کبیر صورت گرفت) اما کشیشی به نام والنتین (والنتیوس)، مخفیانه عقد سربازان رومی را با دختران محبوبشان جاری می‌کرد. هنگامی که کلاودیوس این امر را دریافت، والنتین را دستگیر و زندانی کرد. کلاودیوس به منظور منصرف ساختن والنتین از باور خویش، به زندان و به استقبال وی شتافت و او را مورد محبت فراوان قرار داد.
این در حالی بود که والنتین نیز به گونه‌ای متقابل کوشید تا کلاودیوس را به آیین مسیحیت فراخواند؛ امری که موجبات خشم امپراتور روم را فراهم ساخت و حکم به اعدام وی داد. هنگامی که والنتین در زندان به سر می‌برد، یکی از زندانبانان دختری نابینا داشت که به زندان می‌آمد و به تفصیل با والنتین سخن می‌گفت و درست پیش از آن‌که والنتین به اعدام محکوم شود، برای آن دختر نابینا کارتی فرستاد که بر روی آن نگاشته بود: «از طرف والنتین ِ تو» (FROM YOUR VALENTINE)؛ اصطلاحی که تا به امروز مورد استفاده قرار گرفته و به وفور بر روی کارت‌های والنتین مشاهده می‌شود. افسانه دیگر حاکی از آن است که هنگامی که والنتین را به زندان افکندند، مردم برای وی یادداشت‌هایی کوچک که در لفافه پیچانده بودند و در شکاف‌های دیواره سلول وی جاسازی می‌کردند، می‌فرستادند و او آنها را یافت و در حق آنان نیایش کرد. به دیگر سخن، بنیاد تاریخی کارت والنتین همین امر است. کشیش والنتیوس در ۱۴ فوریه ۲۷۰ میلادی (در برخی روایات ۲۶۹ و مطابق با برخی روایات دیگر ۲۷۳ بعد از میلاد) اعدام شد. بنابراین او را به عنوان فدایی و شهید راه عشق می‌دانند و از آن زمان والنتین تبدیل به نمادی برای عشق شده ‌است و بدین رو است که در کشورهای جهان، به ویژه کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی، مراسم روز ولنتاین همه ساله در ۱۴ فوریه برگزار می‌شود. در ایمیلی که ایرانیان مقیم آمریکا در روز کریسمس دریافت کردند، ضمن تبریک عید کریسمس نوشته شده بود: «کریسمس به شما ربطی ندارد، منتظر نوروز باشید». پس شاید بد نباشد این جمله را در مورد «ولنتاین» نیز تکرار کنیم.

منبع : روزنامه تحلیل روز