از چهارراه اسلامبول تا استانبول

چهارراه اسلامبول بهترین جایی است که می توان چندرغاز پول سفر را به لیر ترکیه تبدیل کرد. کمی پایین تر از مجسمه شاعر بزرگ پارسی گوی ایرانی (که هنوز از چنگ مان درنیاورده اند) می توان بازار ارز تهران را یافت. درست مثل خیابان مولوی که محل فروش مرغ و خروس است یا خیابان خیام و ناصرخسرو که هر چیز بی ربطی را می توان آنجا پیدا کرد.
فکر می کردم برای رفتن به چهارراه اسلامبول از میدان آزادی بهترین راه استفاده از خط تازه تاسیس و پرمناقشه BRT است. اولین اتوبوس زیبای کولردار را سوار می شوم تا در کمترین زمان ممکن از خط ویژه به میدان فردوسی برسم اما در اولین ایستگاه صف اتومبیل هایی که برای زدن بنزین ایستاده اند راه را بند آورده است و اتوبوس نمی تواند حرکت کند. گرما کلافه کننده است و کولر اتوبوس مدرن تازه وارد هم کار نمی کند و مسافر ها هر کدام این موضوع را دست گرفته اند و با همدیگر شوخی می کنند. انگار نه انگار ده دقیقه در تله صف بنزین ماشین های دیگر ایستاده اند تا اینکه یکی از مسافرها همت می کند و راه را برای اتوبوس باز می کند. به امید اینکه خط BRT خلوت است و خوشحال از زرنگی که به خرج دادم، سوار اتوبوس شدم خودم را میان مسافرها جابه جا می کنم که اتوبوس ایستاد چراکه عابری که از روی نرده پریده بود درست وسط خط BRT زمین خورد و کم مانده بود اتوبوس هم از روی سرش بگذرد. یکی دو دقیقه یی نبود که راه افتاده بودیم که دوباره اتوبوس می ایستد. اتوبوس جلویی در بریدگی خط سعی می کرد مسیر را دور بزند.۱۰ دقیقه یی هم اینجا معطل شدیم و مجبور شدیم به دعوای راننده با زنی که می خواست از توقف استفاده کند و پیاده شود گوش کنیم. بالاخره با هزار مصیبت و بیست دقیقه دیرتر از تاکسی به میدان فردوسی رسیدم تا به ازای هر ۷۵۰۰ ریال یک لیر ترکیه بخرم و عازم بلاد ترک زبانان شوم.
● ۵۶۲ کیلومتر مترو تا سال ۲۰۱۲
وارد فرودگاه زیبا و بزرگ آتاتورک استانبول که می شوی نمی توانی از پیشرفتی که شده است تعجب نکنی برای ورود به شهر اتوبوس، تاکسی و مترو آماده است البته به شرطی که بدانی دقیقاً باید به کدام نقطه شهر سفر کنی. راننده تاکسی یکی دو دقیقه یی که در ترافیک می ماند صدایش درمی آید که ترافیک در اینجا وحشتناک است و وقتی اوصاف ترافیک تهران را می شنود آنقدر برایش غیرقابل باور است که نگاهی عاقل اندر سفیه به من می اندازد و چیزی نمی گوید.
خیابان های سنگفرش شده و هوای بسیار پاکیزه و مطبوع این شهر ساحلی بر زیبایی آن می افزاید. ماشین های شخصی بسیار کم و محدود هستند و در عوض می توان انبوه تاکسی را در شهر دید که هیچ مسافری را که قصد پرداخت پول بیشتری دارد بی جواب نمی گذارند. سیستم حمل و نقل شهر بر اساس طرح مشخصی که به راحتی قابل تشخیص است همه مناطق شهر را به یکدیگر مرتبط می کنند. سیستم اصلی حمل و نقل شهر را مترو و تراموای بسیار مدرن تشکیل می دهند که تقریباً تمام مناطق شهر را پوشش می دهند و بقیه مناطق شهر اتوبوس، تاکسی و قایق در تمام بیست و چهار ساعت شبانه روز آماده سرویس دهی هستند. به نظر نمی رسد آنجا بر سر ساخت منوریل بین دولت و شهرداری کشمکش وجود داشته باشد زیرا با وجود فضای شهری هیچ اثری از منوریل در این شهر پانزده میلیون نفری نمی توان یافت و به راحتی می توان از سیستم های حمل و نقل کم هزینه تری مانند تراموا استفاده کرد.
برای استفاده از مترو، تراموا و قایق های مسافربری درون شهر که مسافران را بین دو قسمت اروپایی و آسیایی جابه جا می کنند باید ژتون های فلزی مخصوص تهیه کرد که شبیه به سکه های کوچکی هستند که آرم شهرداری استانبول روی آنها حک شده است.
همچنین می توان با پرداخت هفت لیر نوعی تراشه الکترونیکی که مردم استانبول به آن «اکپیل» می گویند تهیه کرد که توانایی شارژ تا میزان دلخواه را برای سوار شدن به همه سیستم های حمل ونقل به جز اتوبوس و تاکسی دارد. این تراشه را می توان در صورتی که نیاز به آن نباشد به همان باجه های بلیت فروشی پس داد و هفت لیر پرداخت شده بابت آن را پس گرفت.
استفاده از تراموا در این شهر بسیار راحت و به صرفه است زیرا با پرداخت نزدیک به یک لیر می توان از قسمت جنوبی شهر به نقاط شمالی آن سفر کرد که با توجه به سرفاصله یک دقیقه یی ورود قطارها به ایستگاه یکی از بهترین وسایل حمل و نقل در استانبول محسوب می شود. همچنین ترکیه در نظر دارد تا سال ۲۰۱۲ زیرساخت های حمل و نقل استانبول را با احداث ۲۵۰ کیلومتر خط راه آهن سبک و ساخت یک پل دیگر روی تنگه بسفر افزایش دهد. شهرداری استانبول در نظر دارد تا این سیستم را در سال های بعد تا ۵۶۲ کیلومتر توسعه دهد که برای اتمام این پروژه ها تا سال۲۰۱۲ شهرداری نیازمند ۵/۲۲ میلیارد لیر خواهد بود.
شهرداری استانبول که «بلدیه استانبول بزرگ» نامیده می شود یک حکومت محلی است که اختیار بسیاری از مسائل شهر را از بیمارستان های شهر تا ساماندهی مراکز گردشگری بر عهده دارد، چنانچه می توان در همه جا حضور شهرداری و طرح ها و ایده های اجرا شده را به خوبی حس کرد. حضور بیش از اندازه سگ ها و گربه ها در شهر که به صورت مسالمت آمیزی با مردم زندگی می کنند برای همه گردشگران جالب است. شهرداری استانبول به دلیل غیرانسانی بودن کشتن سگ ها از این کار امتناع می کند، در عین حال جمع آوری و نگهداری آنها هزینه های بسیار زیادی دارد. بنابراین سگ ها به وسیله شهرداری شناسایی شده اند و گوشواره هایی به معنی بی خطر و سالم بودن در گوش دارند. ساختمان شهرداری استانبول در محله «آکسارای» قرار دارد که به نحو بسیار زیبایی تزئین شده است و تزئینات داخلی آن به نحوی طراحی شده است که تداعی کننده حکومت محلی و قدرت شهرداری در شهر باشد. چنانچه رفت و آمدهای اداری در این محل صورت نمی گیرد و کل ساختمان تحت تدابیر شدید امنیتی قرار دارد.
● از آب کره گرفتن
در قسمت اروپایی شهر بیشتر از آنکه بتوان مردم ترکیه را دید، می توان توریست های اروپایی و امریکایی را مشاهده کرد که برای دیدن جاذبه های توریستی شهر و خرید در خیابان های شهر در رفت و آمد هستند.
استانبول را به دلیل انبوه مساجد موجود در آن، شهر هزارمسجد نیز می نامند. مساجد بسیار باشکوهی که معماری خارجی آن شگفت آور است. با این حال تزئینات داخلی آنها بهره چندانی از هنر نبرده است و می توانید مطمئن باشید که کاشیکاری های مسجد سر کوچه خودتان بسیار زیباتر از تزئینات داخلی مساجد استانبول است. اما آنچه این مسجدهای باشکوه را بسیار زیباتر جلوه می دهند نورپردازی استادانه و علمی آنها است که علاوه بر ایجاد آرامش بصری در بازدیدکنندگان جلوه یی معنوی نیز به آنها داده است. زیبایی شهر اما تنها محدود به مسجدهای آن نیست. وجود سواحل بسیار زیبا، پل هایی که روی تنگه گولدن هورن به نحوی ساخته شده اند که از فضای زیرین آن می توان به عنوان رستوران استفاده کرد، نورپردازی آرامش دهنده و شاداب شهر، پاکیزگی خیابان ها، وجود انبوه کافه ها و رستوران هایی که صندلی های خود را در پیاده روها چیده اند، دسترسی آسان به جاذبه های توریستی و جلب رضایت توریست ها به هر نحو ممکن بر لذت اقامت در استانبول می افزاید. با این حال ترک ها به خوبی می توانند از بناهای نه چندان قدیمی و زیبای خود به بهترین نحو استفاده کنند و گردشگران اروپایی و امریکایی را که آشنایی با هنر اسلامی ندارند هیجان زده کنند و خود را به عنوان پیشروان هنر اسلامی معرفی کنند.
قدیمی ترین بناهای استانبول در خیابان «سلطان احمد» قرار دارد که مرکز توریستی شهر نیز محسوب می شود. «مجموعه کاخ های توپ گاپی» به همراه دو مسجد «ایاصوفیا» و « بلو ماسک(مسجد آبی)» در این منطقه قرار دارد که روزانه هزاران نفر بازدیدکننده را به خود می بینند.
ترک ها به خوبی توانسته اند هنر دست چندم به کار رفته در مجموعه کاخ های توپ گاپی را به عنوان هنر اصیل اسلامی به خورد بازدیدکنندگان غربی بدهند و سالانه میلیاردها دلار از این راه درآمد کسب کنند. چنانچه در تمامی مناطق ترکیه نیز می توان ده ها نوع صنایع دستی از کشورهای مختلف یافت که به چندین برابر قیمت اصلی فروخته می شوند. هر چند استانبول و دیگر شهرهای ترکیه دارای بناهای تاریخی ارزشمند و قدیمی و یا دیگر جاذبه های توریستی هستند با این حال این موضوع باعث نشده است تا آنها از خیر تصاحب برخی هنرها و صنایع کشورهای دیگر بگذرند. در ترکیه برای مسافران و گردشگران همه چیز با پول تعریف شده است. حتی استفاده از دستشویی های عمومی بدون پرداخت یک لیر معادل ۷۵۰ تومان امکان پذیر نیست. در عین حال آنها از هر چیزی که بتواند توجه جهانگردان را به خود جلب کند استفاده می کنند تا کالاهای خود را که شاید به هیچ دردی هم نخورد، بفروشند.
● شهری که هرگز نمی خوابد
علاوه بر بناهای باشکوه و زیبایی شهر چیزی که باعث هجوم توریست به استانبول شده است سرزندگی و تحرک شهر است که شب و روز جریان دارد. گویی این شهر هرگز نمی خوابد چرا که در هر ساعتی از روز در قسمتی از شهر می توان به رستوران ها و کافه هایی برخورد که مملو از جمعیت است.
استانبول همه امکانات خود را برای جلب رضایت بازدیدکنندگان به کار گرفته است. نه تنها حکومت مرکزی و شهرداری بلکه مردم شهر نیز به خوبی فراگرفته اند که حیات شهر بسته به حضور میهمانان آن است و همه زندگی در کنار بازدیدکنندگان و احترام به آنان را فراگرفته اند. ایستگاه های ارائه دهنده اطلاعات توریستی جابه جا در شهر وجود دارد که گردشگران را برای بازدید از شهر راهنمایی می کنند. تنها جایی که می توان صف طویل مردم را مشاهده کرد مراکز تبدیل پول است که گردشگران برای تبدیل ارزهای خود به لیر در آنها می ایستند. استفاده بهینه از فضای شهری برای ایجاد محیطی صمیمی و به یادماندنی که عصبیت و شلوغی ازدحام شهروندان ترک و گردشگران را تعدیل می کند با وجود جمعیت عظیم حاضر در شهر محیط آرام و بانشاطی را تدارک دیده است.
برای مثال بازار استانبول که به «گرندبازار» شهرت دارد چیزی شبیه به بازار تهران است، مسقف و تودرتو و دارای راسته های مختلف که اجناس مربوط به هر صنف در آن فروخته می شود. برنامه ریزی دقیق و استفاده از طراحی زیبا و به روز کردن فروشگاه ها باعث شده است علاوه بر ایجاد یک مرکز توریستی و تفریحی در شهر یکی از منابع درآمدی شهر نیز شکل بگیرد.
حضور پلیس در شهر احساس امنیت را در گردشگران ایجاد کرده و در پیشگیری از جرائم بسیار موثر است زیرا در استانبول تقریباً در همه جا می توان حضور پلیس را احساس کرد بدون اینکه نگران از دخالت آنها در امور جاری و زندگی عادی شهر بود.
هزینه بالای زندگی در ترکیه و نیاز مردم به کار دائمی باعث نشده است که شهروندان ترک در لاک مشکلات خود فرو روند، چنانچه هرگز نمی توان علائم فشارهای عصبی و خستگی شهری مانند تهران را در این شهر مشاهده کرد. تغییرات فرهنگی در رفتارها و منش مردم با وجود تفاوت های آشکار بین نسل های مختلف باعث نشده است جوانان ترکیه نسبت به فرهنگی غربی رفتاری منفعلانه داشته باشند چنانچه در پوشش و رفتار کمتر می توان الگو برداری مستقیم از فرهنگ غربی را در بین جوانان ترک مشاهده کرد.
مردم ترکیه نسبت به مسائل سیاسی علاقه چندانی از خود نشان نمی دهند و مبنای انتخاب آنها در انتخابات شعارهای اقتصادی و توجه دولت به رفاه و پیشرفت است. بر همین اساس رسانه های ترکیه نیز حجم قابل توجهی از مطالب خود را به مسائل اجتماعی، اقتصادی و هنری اختصاص می دهند و درگیری های سیاسی با وجود گروه های مختلف سیاسی که در برخی موارد سرکوب نیز می شوند نمود اجتماعی کمتری دارد.
علاقه مردم ترکیه به خواندن روزنامه با توجه به تنوع مطالب و شکل خاص صفحه بندی بسیار بیشتر از ایران است و در همه جا می توان افرادی را دید که در حال خواندن روزنامه هستند.
● رمضان در ترکیه
ماه رمضان در ترکیه به عنوان یک جشن بزرگ پاس داشته می شود و می توان در تمامی شهرهای ترکیه بیلبوردهای بزرگ و فضاهایی را دید که به خوشامدگویی به رمضان اختصاص یافته است. شهرداری استانبول برخی فضاهای شهری مانند عرشه پل های عابر پیاده، بین گلدسته های مساجد و بیلبوردهای بزرگ شهری را به خوشامدگویی به رمضان و ارائه توصیه های مذهبی مانند دستگیری از بینوایان و مستمندان اختصاص می دهد.
همچنین شهرداری با برپایی چادرهای عظیمی در بسیاری از نقاط شهر به صورت رایگان از روزه داران هنگام اذان مغرب و افطار پذیرایی می کند و در صورت نبود امکان برپایی چادر اتومبیل های مخصوصی وظیفه پذیرایی از روزه داران را برعهده دارد. اکثر شهروندان نسبت به رعایت شئون روزه داری و پرهیز از مصرف مواد خوراکی در جایگاه های عمومی مقید هستند و برخی از فروشگاه های مواد غذایی و رستوران در ماه رمضان در طول روز تعطیل اند. اجرای برنامه های خاص ماه رمضان در ترکیه برعهده شهرداری است و در همه شهرهای ترکیه برنامه های بسیار شاد و گروهی که شهرداری برای پاسداشت این ماه تدارک دیده است به صورت جشن رمضان و استقبال از آن برگزار می شود.

حمیدرضا ابراهیم زاده

منبع : روزنامه اعتماد