پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا

محمد سلطان‌علی مشهدی


جنسیت: مرد
تولد و وفات: (۸۴۱ -۹۲۶) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: خطاط و شاعر
ملقب به قبله‌الکتاب و سلطان‌الخاطین. در میان خوشنویسان نستعلیق هیچ یک به اندازهٔ سلطانعلی مشهدی ، در دورهٔ زندگی خود ، شهرت کسب نکرده است. پدر و مادر وی ساکن شهر مشهد بودند و او در هفت سالگی یتیم مانده بود و در حمایت و دامان تربیت مادر خود روزگار گذرانده بود. سلطان‌علی از طفولیت به خوشنویسی علاقه داشته و مدت‌ها بدون معلم مشق کرده و در بیست سالگی به حدی رسیده بود که شهرۀ‌شهر شد و عده‌ای از ترک و تاجیک برای تعلیم خط نزد وی آمدند و او بدون اطلاع از قواعد خوشنویسی ، به سلیقهٔ خود شاگردان را تعلیم می‌داده است. چون آوازۀ خوسنویسی سلطان‌علی به اطراف خراسان رسید. سلطان حسین بایقرا وی را به هرات خواند و او را در کتابخانهٔ خویش به کار گماشت و به‌همین علت عنوان کاتب‌السلطانی رقم می‌کرد. او همچنین در آنجا با وزیر هنرپرور ، امیر علیشیر نوائی و نیز با عبدالرحمن جامی دوستی به هم زد و بسیاری از آثار جامی را کتابت کرد. سلطان‌علی در غزل‌سرائی نیز دست داشته و منظومه‌ای در خط به نام "سراط‌السطور" سروده است. دربارهٔ استاد و معلم خط سلطان علی ، غالب مورخان و تذکره‌ نویسان گفته‌اند که اظهر تبریزی معلم وی بوده است ولی برخی نیز معتقد هستند که استاد بی‌واسطه او ، حافظ حاجی محمد ، شاگر اظهر بوده است. سلطان‌علی در طول زندگی خود القاب مختلفی از جمله: قبلهٔ الکتاب ، زبدهٔ الکتاب و سلطان‌الخطاطین داشته و در جائی نیز لقب نظام‌الدین با اسم او قرین شده است. او پس از مرگ سلطان حسین بایقرا ، از هرات به زادگاه خود ، مشهد رفت و در همان‌جا انزوا گزید. سرانجام در سن هشتاد سالگی درگذشت و در مقابل پای مزار حضرت امام رضا (ع) به خاک سپرده شد. از شاگردان بی‌واسطه و معروف او سلطان محمدنور ، سلطان محمد خندان ، محمد ابریشمی و زین الدین محمود در خور ذکر هستند. آنچه از آثار خطوط وی اکنون به جا مانده سه قسم است: کتیبه‌ها ، کتاب‌ها ، قطعات و مرقعات. الف) کتیبه‌ها: کتیبه‌ای روی سنگ مرمر در طرف غربی مزار خواجه عبدالله انصاری در بیرون شهر هرات که به قلم یک دانگ کتیبه است ، با رقم: "این صفّهٔ بدیع‌البنیان....به‌تاریخ سال هشتصد و هشتاد و دو...حرره‌العبد سلطان علی مشهدی". ب) کتاب‌ها: یک نسخه "دفتر پنجم" از شش دفتر "مثنوی" مولانا ، به قلم کتابت خوش ، با رقم: "سلطان علی‌المشهدی" و تاریخ جمادی‌الثانیهٔ سنهٔ ۸۶۵ یک نسخه "گوی و چوگان" (حالنامهٔ عارفی) به قلم کتابت خفی خوش ، با رقم: "وفّق بکتابهٔ هذهٔ النسخه...سلطان علی بن محمد‌المشهدی...سنهٔ اربع و سبعین و ثمانمائهٔ بدارالسلطنهٔ هراهٔ..."؛یک نسخه "دیوان" حافظ ، به قلم کتابت خوش ، با رقم: "سلطان علی‌المشهدی" در سن پنجاه و پنج سالگی به تاریخ ۸۹۶؛ یک نسخه "تحفهٔ‌الاحرار جامی ، به قلم کتابت خوش ، با رقم: "کتبه العبد ...سلطان علی‌المشهدی...سنهٔ ۹۲۱". ج) مرقعات و قطعات: "۴۷۰ قطعه از مرقعات ، به قلم‌های پنج دانگ تا غبار عالی و خوش و متوسط ، با تاریخ‌های سال ۸۸۵ تا ۹۰۳ق". و چندین اثر دیگر.
منبع : مطالب ارسالی