بهداشت ورزشی در هنرهای رزمی

بهداشت ورزشی به ایجاد شرایط، محیط و عواملی که طی آن ورزشکاران بدون هیچ‌گونه صدمه‌ای شروع به ورزش کنند و در حین و بعد از ورزش احساس هیچ‌گونه ناراحتی نداشته باشند می‌گویند. با توجه به احتمال خطرپذیری و امکان آسیب‌هائی که در هنرهای رزمی و به‌خصوص سبک‌های آزاد وجود دارد نیاز هست تا مقوله بهداشت ورزشی با نگاه دقیق‌تری مورد بررسی قرار گیرد. بخشی از خطراتی که در هنرهای رزمی هنرجویان را تهدید می‌کنند و می‌بایست اقدامات پیشگیرانه در خصوص آن‌ها اتخاذ شود عبارتند از:
▪ آسیب‌های ناشی از آسیب‌دیدگی‌های قبلی
▪ آسیب‌های ناشی از عدم آمادگی کافی مرتبط با رشته ورزشی مورد نظر
▪ آسیب‌های ناشی از عدم گرم کردن مناسب
▪ آسیب‌های ناشی از سالن ناامن ورزشی
▪ آسیب‌های ناشی از زمین غیراستاندارد تمرینی
▪ آسیب‌های ناشی از تجهیزات ورزشی
▪ آسیب‌های ناشی از محافظت‌کننده‌های غیر استاندارد
▪ آسیب‌های ناشی از لباس نامناسب
▪ آسیب‌های ناشی از نوع، مدت، شدت و تعداد جلسات تمرین
▪ آسیب‌های روانی
علاوه بر تمام موارد ذکر شده بالا مربیان به‌عنوان مسئول مستقیم ورزشکاران وظایفی دارند که برای سلامتی این قشر باید آن‌ها را رعایت کنند.
۱) تا جائی‌که ممکن است باید مراقبت‌های پزشکی کافی برای ورزشکارانی که صدمه می‌بینند فراهم شود و یا حداقل شماره تماس با مراکز و اورژانس در دسترس باشد.
۲) به هنرجویان آموزش دهد که بنا به دلائل بهداشتی از وسائل یکدیگر استفاده نکرده و از انجام دادن کارهای غیربهداشتی از جمله (پوشیدن لباس، استفاده از محافظ دهان یا لثه، کلاه ایمنی و...) دیگر نوآموزان ممانعت کند.
۳) نوآموزان را تشویق کند تا بعد از کلاس و تمرین ورزشی استحمام کنند.
۴) حتی‌المقدور باید برای هنرجویان مبتدی و یا آن‌ها که نمی‌توانند در برنامه‌های عمومی کلاس شرکت کنند برنامه ویژه‌ای پیش‌بینی کرده و آن‌ها را تشویق نماید تا در برنامه‌های جبرانی یا تعدیل شده شرکت کنند.
● تعریف بهداشت ورزشی
بهداشت ورزشی به‌وجود آوردن شرایط و عواملی را گویند که در نتیجه آن ورزشکاران بدون هیچ‌گونه صدمه‌ای شروع به ورزش کنند و در حین و بعد از ورزش احساس هیچ‌گونه ناراحتی نداشته باشند. تربیت بدنی و بهداشت تقریباً یکی بوده و هر دو لازم و ملزوم یکدیگرند. بدین معنی که هر دو اینها می‌خواهند سلامت جسم و در نهایت سلامت روح را تٲمین کنند با توجه به اینکه بحث بهداشت در ورزش بسیار پر اهمیت است و هنرهای رزمی نیز شاخه‌ای از ورزش می‌باشد نیاز است تا در مورد رعایت بهداشت در هنرهای رزمی که در آن‌ها انواع برخوردها در شکل‌ها و روش‌های مختلف وجود دارد نیاز هست تا در بحث بهداشت ورزشی بسیار دقت شود چرا که در صورت عدم رعایت این موارد، این ورزش‌ها بسیار خطرناک و آسیب‌رسان خواهند بود.
فرد برای اینکه بتواند رزمی کار خوبی باشد نیاز است تا حرکات بدنی تند، سریع و با اصول خاص خود را انجام دهد و باید بدنی سالم و قوی و پاها و دستان نیرومند داشته باشد. داشتن مهارت در هنرهای رزمی کافی نیست بلکه باید فرد خود را برای کار و تمرین زیاد آماده کند و این‌کار و تمرین را باید با برنامه مرتب و با رعایت اصول بهداشتی به شرح زیر دنبال کند.
▪ معاینه پزشکی باید پیش‌نیاز شرکت در این رشته باشد.
▪ تهیه لباس مناسب با تئجه به رشته رزمی لازم است.
▪ قبل از شروع تمرین باید عضلات، مفاصل، دستگاه گردش خون، قلب و تنفس را بیدار کرده به حرکت وادار نمود و بدن را به‌خوبی گرم کرد زیرا بسیاری از صدمات به‌علت عدم گرم کردن کافی رخ می‌دهد.
▪ نوع تمرین، مدت تمرین، شدت تمرین، تعداد جلسات تمرین، در هر هفته باید متناسب با سطح آمادگی جسمانی فرد تعیین و انجام شود.
▪ تمرینات باید به‌نحوی انجام شود که موجب خستگی زیاد فرد نشود.
▪ اساتید هنرهای رزمی باید اطلاعات و تحصیلات کافی از علوم آناتومی، فیزیولوژی، آسیب‌شناسی، روان‌شناسی و بهداشت و... داشته باشند در نتیجه رابطه روانی و عاطفی بیشتری بین آنان و دانش‌آموزان برقرار شده و رعایت برنامه‌های بهداشتی مؤثرتر خواهد بود. بروز حوادث و آسیب‌ها در ورزش‌های رزمی، همانند رشته‌های ورزشی پر برخورد دیگر امری اجتناب‌ناپذیر است و ورزشکاران همواره در معرض یک‌سری خطرات بالقوه قرار دارند که در صورت آگاهی از علت آسیب و نحوه درمان این صدمات و راه‌های صحیح پیشگیری از ناتوانائی‌های بعدی رزمی کار کاسته می‌شود.
قبل از هرگونه فعالیت، ورزشکار بایستی با توجه به ویژگی‌های بدنی و فعالیتی که قصد انجام آن را دارد مورد معاینه قرار گیرد. به‌عنوان مثال یک کاراته‌کار حرفه‌ای از روند متفاوتی برخوردار است. در مقایسه یک کودک ورزشکار می‌توان به تمام مشکلات پزشکی بالقوه وی پی برد. در ورزشکار بزرگ‌تر به‌دلیل قدرت بیشتر و افزون‌تر این احتمال کاهش پیدا می‌کند. در این دوران هدف معاینه کننده فقط بررسی اثرات آسیب‌دیدگی قبلی، کنترل کیفی این آسیب‌ها، توانبخشی ورزشکار به منظور آمادگی برای فعالیت‌های بعدی می‌باشد.
● هدف از معاینه
۱) مشخص کردن نقائص و جراحاتی که ورزشکار را در معرض خطر قرار داده و احتمال آسیب‌دیدگی وی را در آن افزایش می‌دهد.
۲) جلب توجه ورزشکار نسبت به ضعف یا عدم تعادل عضلانی وی و کمک به رفع آن‌ها قبل از شرکت در فعالیت ورزشی
۳) تعیین اینکه علی‌رغم مشکل قابل تشخیص، ورزشکار قادر به شرکت در فعالیت ورزشی رزمی می‌باشد یا خیر.
۴) کلیه ورزشکاران بدون در نظر گرفتن سن و وضع سلامتی گذشته‌شان احتیاج به معاینه پیش از شروع فصل ورزش دارند گرچه امکان دارد که در برخی موارد صلاحیت شرکت در مسابقه یا شرکت در ورزش از فرد سلب نشود ولی هدف عمده آن تشخیص مشکلات بالقوه‌ای‌ست که باید مورد توجه پزشک، ورزشکار، والدین، سرپرست‌ها و مربیان ورزشی قرار گیرد. بسیاری از این مشکلات از ورزشکار سلب صلاحیت نخواهد کرد اما اگر نشود نتیجه مطلوب را به‌دست آورد در اغلب موارد با اطلاعات به‌دست آمده می‌توان ورزشکار را به‌سوی ورزش مناسب‌تری راهنمائی کرد. معاینه مؤثر شامل: ارزیابی وزن، رشد و نمو، فشار خون، قلب، ریه‌ها، پوست، سر (شامل یک آزمون چشمی) حفره‌های دهان (در برخی رشته‌ها گردن و تنه) کشاله ران و پاهاست. آزمون‌های انعطاف‌پذیری شامل مفاصل، قدرت و تعادل نیز باید انجام شود.
یک برنامه خوب پیشگیری از صدمات ورزشی و بهداشت ورزشی شامل موارد زیر است: تجهیزات ورزشی مناسب، محیط ایمنی ورزشی، آشنائی ورزشکار با آسیب‌های ورزشی، معاینه کامل بدن، آمادگی جسمانی.
● تجهیزات ورزشی محافظت کننده‌ها
تجهیزات ورزشی برای کاهش احتمال وقوع و کاهش شدت صدمه مورد نیاز است در ورزش‌های رزمی و به‌خصوص کاراته ورزشکاران در استفاده از تجهیزات حفاظتی کوتاهی می‌کنند. استفاده از ساعدبند، ساق‌بند، دستکش، کلاه ایمنی، محافظ لثه و کاپ بیضه خطرات ناشی از ضربه به شدت کاهش می‌دهند. یک مربی باید با تنظیم مقرراتی برای کسانی‌که از مسائل ایمنی استفاده نمی‌کنند، به آن‌ها آموزش دهد که به هنگام مبارزه یا تمرین از این وسائل به طور صحیح استفاده کنند.
زمانی‌که خطر را به طور کامل می‌توان رفع کرد تجهیزات حفاظت برای کاهش احتمال وقوع صدمه مورد نیاز است. در صورت پائین بودن کیفیت، نامناسب بودن اندازه، خراب بودن وسیله حفاظتی مورد استفاده، اثرات حفاظتی آن به میزان زادی کاهش می‌یابد.

منبع: ماهنامه ورزش شماره ۲۲۱

منبع : مجله دانش ورزش