کج‌دست

اگر فرزند شما اسباب‌بازی دوستش را بی‌آنكه به او بگوید بردارد، آیا در آینده دست كج یا دزد خواهد شد؟ والدین به طور معمول هنگامی كه می‌فهمند فرزندشان چیزی را كه به او تعلق ندارد، از جایی برداشته خیلی عصبی و وحشت‌زده می‌شوند و اصلا برایشان مهم نیست كه این كار چقدر اهمیت دارد و شاید در ذهن‌شان صحنه‌ای را تصور كنند كه فرزندشان در آینده پشت میله‌های زندان خواهد بود. بهترین برخورد با چنین مشكلی، برداشتن گام‌هایی حساب شده برای آموزش صداقت و درست‌كاری و تصحیح این رفتار ناشایست است.
شما نباید در برابر این مشكل، بیش از حد لازم واكنش نشان دهید، همان‌طور كه نباید از كنار آن به سادگی بگذرید. نباید كار او را با كلماتی مثل <قرض گرفتن> و <امانت گرفتن> توجیه كنید،‌ این كار به همان اندازه بد است كه به نوجوان خود، لقب <دزد> بدهید.
نوجوانان، خودخواه و قلمروگرا هستند. هنگامی كه فردی جرات می‌كند به یكی از اموال نوجوان دست درازی كند، به شدت اعتراض می‌كنند. اغلب، قلمرو حكومت آنها گسترده‌تر از دارایی‌شان می‌شود و به آنچه می‌خواهند هم می‌رسند.
بسیاری از نوجوانان بارها با برداشتن یك شكلات از كنار صندوق فروشگاه یا اسباب بازی دوست‌شان، موجب شرمندگی والدین خود شده‌اند. به همین دلیل این وظیفه والدین است كه مفهوم مالكیت را به آنان آموزش دهند. با نوجوان طوری بازی كنید كه به او كمك كند تا چیزهایی را كه مال اوست، از چیزهایی كه به او تعلق ندارد، تشخیص دهد. به او بگویید در خانه بگردد و هر چیزی را كه به او تعلق دارد، اعلام كند.
روی وسایلی كه امكان نوشتن وجود دارد، نام او را بنویسید و بگویید كه افراد دیگر هم در خانه، هر یك وسایلی دارند كه نباید بی‌اجازه به آنها دست زد. قرض دادن و قرض گرفتن و پس دادن قرض را به نوجوان آموزش دهید و سعی كنید به صورت عملی این مسایل را تمرین كنید.
● آموزش معنای خرید
به نوجوان آموزش دهید برای همه چیزهایی كه در خانه دارید، پول پرداخته‌اید. برای او توضیح دهید هدیه چیست. هنگامی كه به فروشگاه می‌روید، به نوجوان نشان دهید كه چگونه برای چیزهایی كه برداشته‌اید، پول پرداخت می‌كنید. برای نوجوانان بزرگ‌تر كه پول تو جیبی می‌گیرند، درباره‌ ارزش چیزها توضیح دهید و استقلال مالی را به آنها بفهمانید. به فرزندتان اجازه دهید تا با پول خودش چیزی برای خود بخرد و برای خریدن هدیه، پول پس‌انداز كند.
● بحث درباره اعمال نوجوان
اگر فرزندتان چیزی را كه مال او نیست، برداشت، با او صحبت كنید و به او بگویید: <اگر كسی، چیزی را كه مال توست بدون اجازه بردارد، چه احساسی خواهد داشت؟> از او بخواهید چیزی را كه برداشته، به صاحبش برگرداند ولی از آنجا كه عذرخواهی برای نوجوانان كار مشكلی است، او را مجبور نكنید بار اول عذرخواهی كند ولی به او بگویید: <دفعه بعد باید بگویی معذرت می‌خواهم.> به او آموزش دهید وقتی شیء را می‌بیند و می‌خواهد آن را داشته باشد، اول از شما یا هر كس دیگر سوال كند كه آیا می‌تواند آن را بردارد یا نه؟
● آموزش عذرخواهی
عذرخواهی به طور معمول برای بچه‌های كوچك و بسیاری از بزرگ‌ترها كار بسیار سختی است. این كار را با نوجوان خود تمرین كنید. به طور مثال به نوجوان نشان دهید كه شما نیز هر جا لازم باشد، از دیگران عذرخواهی می‌كنید. برای تمرین، با خود نوجوان نمایش كوتاهی اجرا كنید و در آن از او عذرخواهی استفاده كنید. اگر نوجوان به برداشتن اشیایی كه به او تعلق ندارد ادامه داد، او را مجبور كنید آن شی را به صاحبش برگرداند و حتما از او عذرخواهی كند.
● مقاومت در برابر وسوسه‌ها
همه نوجوانان باید بیاموزند وقتی وسوسه می‌شوند تا چیزهایی را كه می‌خواهند داشته باشند یا آن را بردارند، بتوانند خود را كنترل كنند. هنگامی كه به صندوق یك فروشگاه می‌رسید، اجناس اطراف آن محل را به نوجوان نشان دهید و بگویید اینها به او تعلق ندارد و نباید به آنها دست بزند. اگر درست عمل كرد و به چیزی دست نزد، او را تحسین كنید و به دلیل آن‌كه در برابر خواسته‌اش مقاومت كرده است، به او پاداش بدهید. برای نمونه می‌توانید به او به این صورت اجازه بدهید كه چیز كوچكی را انتخاب كند و شما آن را برایش بخرید.
هنگامی كه نوجوان چیزی را كه به او تعلق ندارد از جایی برمی‌دارد، به سرعت واكنش نشان دهید. یعنی به محض این‌كه توانستید، در یك موقعیت مناسب با او صحبت كنید. به نوجوان بگویید كه باید آن شیء را به صاحبش برگرداند. باید به بچه بزرگ‌تری كه می‌تواند تفاوت بین خریدن را با برداشتن شیئی كه مال او نیست، تشخیص دهد، بگویید كه این كار دزدی است. از او نپرسید كه آیا چیزی را كه در جیبش پیدا كرده‌اید، او برداشته است یا نه. از او نپرسید چرا؟ ولی با لحن جدی و خونسرد به او بگویید: <تو این را خریده‌ای؟.> توجه كنید كه این حرف با جمله <تو دزد هستی> تفاوت دارد و این حرف را به محض آن‌كه از قضیه آگاه شدید، بگویید. سعی كنید لحن شما خصمانه نباشد و نوجوان را تحت فشار قرار ندهید، در این موقعیت حساس باید خونسرد و آرام صحبت كنید و به نوجوان نگویید كه <بچه بدی است.> باید به نوجوان فهمانده شود كه كارش ناپسند بوده است.
● استفاده از پیامد منفی
جیغ و داد كردن، متهم و محاكمه كردن و پند و اندرز طولانی برای این رفتار، برخورد صحیحی نیست. برای نوجوانان پیامدهای واقعی لازم است تا یاد بگیرند دزدی، خلافی بسیار جدی است. این كار باید به نوعی جبران شود. به همین دلیل از كودكانی كه كمی بزرگسال‌تر هستند، سوال كنید كه فكر می‌كنند برای جبران این كار چه باید بكنند؟ شما هم پیشنهادهایی ارایه كنید و با هم به توافق برسید. پس با هم به صحنه ارتكاب اشتباه برگردید. دست كم، نوجوان باید با كسی كه آن شیء به او تعلق دارد، روبه‌رو شود حتی اگر هیچ حرفی نزند ولی در صورت امكان بهتر است نوجوان از آن فرد عذرخواهی كند.
برای اینكه در ذهن نوجوان تاثیر ماندگارتری بر جای بماند، پیامدهای طبیعی نیز باید مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال، نوجوانان بزرگ‌تر باید پول توجیبی‌شان را جمع كنند تا پول جنس دزدیده شده را بپردازند، حتی اگر آن را به صاحبش برگردانده باشند. كودكی كه مثلا یك شكلات را از فروشگاهی برداشته است باید برای مدت معینی از خوردن هرگونه شكلات و خوراكی‌های مورد علاقه‌اش محروم شود. اگر نوجوان اسباب بازی خواهر، برادر یا دوستش را بدون اطلاع او برداشته است باید یا با پول خود یكی مثل همان را برای او بخرد و یا یكی از اسباب‌بازی‌هایش را علاوه بر برگرداندن آن اسباب بازی، به صاحبش بدهد. ممكن است از نوجوان خواسته شود كه در عوض كار ناشایست خود، كار اضافی انجام دهد. برای نمونه، نوجوان هفت ساله‌ای كه از میز معلم، مداد برداشته است باید بعد از ساعت درس تخته سیاه را تمیز كند، تخته پاك‌كن را بشوید و زیر میزها را تمیز كند.
● پاداش فرزند
این‌كه به طور مداوم درست‌كاری را در نوجوان تقویت كنید، همان‌قدر مهم است كه تنبیه برای رفتار خلاف او اهمیت دارد. كودكی را كه به راحتی از كنار شكلات‌های بدون حفاظ می‌گذرد تحسین كنید. به این ترتیب، نوجوانی را كه وقتی چیزی پیدا می‌كند، به دنبال صاحبش می‌گردد تا آن را به او برگرداند، حمایت كنید. اگر نوجوان‌تان سابقه برداشتن پول از جیب یكی از اعضای خانواده را دارد، به هیچ‌وجه پول یا چیزهای باارزش دیگرتان را از او پنهان نكنید. بسیار طبیعی رفتار كنید و در صورتی كه از خود درست‌كاری نشان داد، او را تشویق كنید.
● نظارت والدین
دزدی‌های نوجوانان به طور معمول وقتی اتفاق می‌افتد كه نظارتی بر اعمال نوجوان وجود نداشته باشد و او تحت تاثیر هم سن و سالان خود قرار گرفته باشد. راه حل این است كه همیشه به اعمال و رفتار نوجوان توجه كنید.
این مسوولیت را با پدر و مادرهای دیگر تقسیم كنید. با والدین دوستان نوجوان‌تان هماهنگ باشید و اطمینان یابید كه نوجوان‌تان تنها رها نمی‌شود. برای مثال، اگر شما قبل از نوجوان‌تان سر كار می‌روید، از نوجوان‌تان بخواهید قبل از رفتن به مدرسه، در منزل همسایه‌تان بماند و تنها در منزل نماند. ممكن است طوری برنامه‌ریزی كنید كه به طور نوبتی مثلا یكی از همسایه‌ها صبح قبل از مدرسه، بچه‌های همسایه را نگه دارد و همسایه دیگر، این كار را بعد از مدرسه و قبل از آمدن پدر و مادرها انجام دهد.
اگر كش رفتن اشیا كار گروهی و با هم‌دستی یك‌دیگر بوده است، با پدر و مادرهای نوجوانان دیگری كه در این كار هم‌دست بوده‌اند، صحبت كنید. برای نمونه، یك راه حل شاید این باشد كه همه والدین مربوطه، نوجوانان‌شان را از بیرون رفتن از خانه منع كنند و پس از یك هفته در بعضی روزها به طور آزمایشی دوباره اجازه دهند بچه‌ها با هم بازی كنند. اگر دیگر مشكلی ایجاد نشد، دوباره اجازه دهید كه همه با هم باشند و از منزل بیرون بروند، با این شرط كه بدانند اگر دفعه دیگر هر یك از بچه‌ها این عمل را تكرار كرد، همه آنها برای مدتی طولانی از بازی كردن در بیرون از خانه محروم خواهند شد.
فرزندتان را در كلاس‌های فوق برنامه نام‌نویسی كنید. با این روش، هم اوقات فراغت نوجوان پر خواهد شد و هم نوجوان مهارت‌های جدیدی را خواهد آموخت و در ضمن از وقت خود لذت خواهد بود.
كودكی را كه زودتر از شما به خانه می‌رسد، زیر نظر داشته باشید. اگر فرزند شما قبل از این‌كه شما از سر كار برگردید، به خانه می‌آید خیلی زود در زمانی كه به‌طور معمول باید به خانه برسد، به او تلفن كنید و پس از آن هم هر از گاهی تماس بگیرید. به او بفهمانید كه برایتان ارزشمند است و شما او را كنترل می‌كنید چون یك پدر یا مادر مسوول هستید. شماره تلفن خودتان و شماره‌های اضطراری دیگر را در اختیار نوجوان قرار دهید. قبل از این‌كه خانه را ترك كنید، درباره نوع گذراندن وقتش در خانه در مدتی كه در خانه نیستید، با او صحبت كنید. منظور و انتظار خود را به روشنی به او بگویید و مراقب باشید كه انتظارات‌تان منطقی و معقول باشد.‌

منبع : روزنامه سلامت