سیدحسین نصر در دایره المعارف جهان اسلا‌م

سید‌حسین نصر فیلسوف، فیلسوف علم، متاله سنت‌گرا و یک نویسنده بسیار پرکار است. او از مهم‌ترین طرفداران فهم و قرائت سنتی از اسلا‌م (و به طور کلی از ادیان) در غرب است. وی ۷ آوریل ۱۹۳۳ میلا‌دی (برابر با ۱۳۱۱ هـ‌‌ش) در تهران متولد شد و پدرش یک فیزیکدان و معلم بود.
نصر برای انجام تحصیلا‌ت عالیه به ایالا‌ت متحده سفر کرد و مدرک کارشناسی را در سال ۱۹۰۴ در موسسه تکنولوژی ماساچوست دریافت کرد و برای ادامه کار در رشته فیزیک و زمین‌شناسی به ‌هاروارد رفت.
به هر حال علا‌قه دیرینش به شیوه‌های سنتی، او را واداشت تا رشته تحصیلی‌اش را به فلسفه و تاریخ علم تغییر دهد. او در سال ۱۹۵۴ مدرک دکترای خود را دریافت کرد. تحصیلا‌ت کلا‌سیک و گسترده‌سیدحسین نصر، تاریخ غرب و شرق، فلسفه و علوم اجتماعی آثار الهیاتی و تاریخی اسلا‌م و مسیحیت، گستره عرفان اسلا‌می، روحانیت (باطنی‌‌گرایی) هنر و فرهنگ را در برمی‌گیرد. وی در سال ۱۹۵۸ (برابر با ۱۳۳۷ هـ . ش) برای تدریس در دانشگاه تهران به ایران بازگشت و کارش را با پاره‌ای از مهم‌ترین مراجع علمی ایران ادامه داد.
در زمان انقلا‌ب ایران در سال ۱۹۷۹ (برابر با ۱۳۵۷ هـ . ش) وی مدیر آکادمی سلطنتی فلسفه بود.با سقوط شاه وی ایران را ترک گفت و به عنوان یکی از حامیان اسلا‌م صفوی که از دید وی نماینده جوهر واقعی اسلا‌م و به ویژه تفکر شیعی بود، باقی ماند.
در سال ۱۹۹۰ (برابر با ۱۳۶۸ هـ . ش) وی پروفسور مطالعات اسلا‌می در دانشگاه جورج واشنگتن در واشنگتن دی‌‌سی بود. موضوع اساسی و زیر‌بنایی آثار اخیر این یافته وی بوده است که افراد در جهان معاصر به‌ویژه در غرب نمی‌توانند امر قدسی و تقدس را درک کنند و آن را ارج و قدر نهند و اینکه این افراد بینش و دریافت آن چیزی را که ضروری و ابدی است؛ از دست داده‌اند.
سخنرانی‌های وی (در همایش) گیفورد که در سال ۱۹۸۱ (۱۳۵۹ هـ ش) تحت عنوان <معرفت و امر قدسی> Knowledge and the sacred به طبع رسید، امید و علا‌قه وی را به احیای چیزی که ویژگی قدسی معرفت می‌نامد و در تقابل با عقل سکولا‌ر قرار دارد آشکار نمود. وی یکی از مخالفان نام‌آور ایدئولوژی‌های معاصر از جمله نوگرایی Modernism، مکتب اصالت عقل Ratianalism مکتب اصالت ماده Materialism و مکتب جدا‌انگاری دین و دنیا Secularism ا‌ست و در عوض مدافع اصول تغییر‌ناپذیری است که به بهترین وجه در اسلا‌م سنتی توصیف شده است.
نوشته‌هایش آشکارا نمایانگر اهداف وی در تفسیر تمدن اسلا‌می برای مخاطبان شکاک غربی ا‌ست. وی در این نوشته‌ها به جریان‌های سکولا‌رگرایی که غربی‌ها را نسبت به عقاید (مذهبی)‌شان بیگانه کرده و در‌صدد انجام همین رفتار با (عقاید) مسلمانان است، حمله می‌کند.
نصر برای یکپارچه‌سازی علم، فلسفه و هنر درصدد تفسیر عقلا‌نی وحدت ضروری تمام اشیا برمی‌آید- وحدتی که نمایانگر توحید خداوند است. وی معتقد است که علت فروپاشی ارتباط میان خدا و انسان، سکولا‌ریزاسیون (قدسی‌زدایی) علوم طبیعی و به‌هم خوردن توازن زمین که در بحران‌های زیست‌محیطی امروز مشهود است می‌باشد. از دید وی در معرفت قدسی Scientia sacra اسلا‌م سنتی، میان امور زمینی و آسمانی و میان آدمی و تاریخ مقدس، یک ارتباط قدسی وجود دارد.
نصر به عنوان یکی از طرفداران مکاتب کلا‌سیک عرفان اسلا‌می اخیراً بر سبک‌های روحانی هنرهای معماری، موسیقی و شعر به‌ویژه نقش شیعه در تاریخ و فکر اسلا‌می تاکید ورزیده است. وی کوشیده است تا نشان دهد که پاره‌ای از مسلمانان به دروغ ژست سنت‌گرا به خود می‌گیرند، در حالی که درست همان اشتباهاتی را تکرار می‌کنند که غرب جدید مرتکب آن شده است.
به جای اینکه از این اشتباهات درس بگیرند. وی فردگرایی Individvalism غربی را مخالف آزادی اصیلی می‌داند که در اسلا‌م آمده است، آزادی‌ای که در فهم ارتباط ضروری (انسان) با خداوند است، نه آزادی وی در عمل.

جان. ال. اسمیت/ ترجمه: فرزاد حاجی میرزایی

منبع : روزنامه اعتماد ملی