«هوبره» ایران سهم شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس

شیوخ عرب برای ادامه روابط دیپلماتیك با ایران شكار هوبره‌های در معرض انقراض را ضروری می‌دانند.
هوبره یكی از پرندگان میهمان و مهاجر از گونه‌های نادر درناسانان محسوب می‌شود كه شكار آنها در بین شیوخ عرب طرفداران بسیاری دارد. با این كه این پرنده در معرض انقراض بوده و تحت حفاظتهای شدید زیست‌محیطی قرار گرفته اما هرساله مجوز شكار این پرندگان به مقامات كشورهای خارجی و به خصوص مقامات عربی داده می‌شود و این مقامات به همراه خانواده و همراهان خود به ایران آمده و این پرنده زیبا و نادر را شكار می‌كنند.
با این كه شكار هرگونه جانور در معرض انقراض ممنوع بوده و هیچ گونه پروانه شكار ویژه و عادی برای آن صادر نمی‌شود اما این پرنده در طول ماههای مهر تا اسفند به مقدار بسیار زیاد توسط شكارچیان عرب شكار می‌شود. علاوه بر این سالانه حدود ۴ هزار هوبره تخم، جوجه و یا بالغ از ایران به كشورهای عربی قاچاق می‌شود.
هرچند پدیده قاچاق مربوط به ضعف قوانین حفاظتی و كمبود نیروهای انسانی در مناطق زیست‌محیطی این پرنده است اما شكار این پرندگان كه از طرف مسولان كاملا قانونی عنوان می‌شود یكی از دلایل در خطر افتادن این پرنده است.
یكی از كارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست كه از بردن نامش خودداری كرد می‌گوید: «باندهای مافیایی در قاچاق این پرنده به كشورهای عربی به قدری فعال بودند كه هیت وزیران مصوبه‌ای را جهت شكار قانونی این پرنده در زیستگاههای ایران تصویب كرد تا از قاچاق آن جلوگیری شود اما نه تنها تاثیری در این امر نداشت بلكه علاوه بر قاچاق، شكار شیوخ عرب نیز زندگی هوبره را مورد تهدید قرار داد.»
طبق ماده یك آیین نامه اجرایی شكار ویژه مصوبه هیات وزیران كه در تاریخ ۱۴ /۱ /۸۴ بر اساس اصل یكصدو سی و هشتم قانون اساسی تصویب شده: «اجرای برنامه های شكار توسط مقامات عالی رتبه كشورهای خارجی در ایران از شمول ضوابط و دستورالعمل‌های عمومی شكار مستثنی بوده و تابع مقررات این آیین‌نامه است. كلیه دستگاه‌های دولتی و مراجع ذیربط موظف به رعایت این مقررات هستند.» در تبصره هم آمده: «در صورت ابهام در تشخیص مقامات و شخصیت‌های موضوع این ماده، نظر وزارت امور خارجه مناط اعتبار است.»
طبق این آیین‌نامه درخواستهای شكار مقامات خارجی باید از طریق وزارت امورخارجه مورد بررسی قرار گرفته سپس به سازمان حفاظت محیط زیست ارجاع شود تا این سازمان با در نظر گرفتن سهمیه شكار، و عدم مواجهه با فصل ممنوعیت پروانه شكار ویژه را صادر كند.
اما این كارشناس آیین نامه را صوری می‌داند و می‌افزاید: «تا به حال موردی نبوده كه براساس ممنوعیت و یا كمبود سهمیه شكار منتفی شود و تمام تقاضاهای خارجی‌ها و به خصوص مقامات كشورهای عربی مورد موافقت گرفته است.
او در مورد دلیل این امر به مصاحبه دكتر ابتكار رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست با روزنامه وقایع اتفاقیه اشاره می‌كند و می‌گوید: «صدور پروانه شكار برای مقامات كشورهای خارجی و به خصوص كشورهای عربی بیشتر به منزله هدیه‌ای است تا روابط دیپلماتیك به هم نخورد، تا وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات و وزارت كشور درگیر مشكلات بین المللی نشوند. همچنین تعداد مجوزهای صادر شده نیز در زمره اطلاعات طبقه‌بندی شده است و به درستی مشخص نیست تا به حال چند مجوز برای سران عرب صادر شده است.»
این كارشناس در ادامه می‌گوید: «شكار هر جانور در معرض انقراض، غیرقانونی است و حفاظت از گونه‌های در معرض انقراض به قدری جدی است كه كنوانسیونها و قراردادهای تنوع زیستی بین‌المللی زیادی در مورد آن به تصویب رسیده است كه ایران نیز تمامی آنها را امضا كرده است. طبق این قراردادها ایران و هر كشور دیگری موظف است شدیدترین تدابیر امنیتی را در حفظ گونه‌های در معرض انقراض انجام دهد. و این امر با صدور مجوزهای ویژه برای شكار همخوانی ندارد.»
شكار این پرنده توسط اعراب به قدری مسئله جدی سازمانهای داخلی بوده كه برای این كشورها ماده جداگانه‌ای در آیین‌نامه اجرایی شكار ویژه به تصویب رسیده است. طبق ماده ۷ این آیین نامه به منظور جلوگیری از تخریب محیط زیست و ممانعت از بروز آثار نامطلوب زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی و كاهش تاثیرات منفی ناشی از حضور و اقدامات وسیع و چشمگیر هیات‌های بزرگ شكارچی به ویژه مقامات كشورهای عربی در مناطق و شكارگاه‌های جنوبی كشور، ورود و حضور هیات های بزرگ شكارچی در شكارگاه‌ها ممنوع بوده و نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران موظفند محدودیت شكارچیان و همراهان آنها و تعداد مشخص و محدود شكارچی را كه در كمیته هماهنگی معین و به وزارت امور خارجه اعلام خواهد شد به اطلاع متقاضی شكار برسانند.
هوبره یكی از پرندگان پر شمار در ایران بوده كه در فصل‌‏‎‏‎ مهاجرت‌ به‌ وفور در نواحی‎ كویری‌ ایران مانند دشتهای‌ خوزستان‌، فارس، كرمان، بندرعباس، سیستان‌ و بلوچستان دیده‌ می‌شدند. اما در سالهای‌ اخیر به‌ علت‌ تخریب ‏‎زیستگاههای‌ این‌ پرنده‌ و شكار و قاچاق بی رویه آن جمعیت آن به شدت كاهش یافته و در معرض انقراض است.
با این كه گفته می‌شود سازمان به‌ منظور جلوگیری‌ از انقراض‌ این‌ پرنده‌ فعالیتهای شدیدی را انجام می دهد اما هیچ گزارش جامع و كاملی در مورد تعداد این پرنده و پراكندگی آن ارائه نشده است. از طرفی به علت گستردگی زیستگاه و پراكند‌گی نامشخص هوبره ها شكار قاچاق این پرنده همچنان ادامه داشته و هر چند وقت یك بار از دستگیری محموله های بزرگ این پرنده در مرزهای جنوبی كشور خبر داده می‌شود.
هوبره‌ یكی از پرندگان‌ بسیار باشكوه كویری است كه طول بدن آن از نوك منقار تا انتهای دم به ۶۵ سانتی‌متر می‌رسد. دارای دمی نسبتا بلند و بالهایی باریك است. دو رشته پرهای زینتی سیاه و سفید در حاشیه گردن دارند. زمینه پر و بالشان خاكی است و به هنگام پرواز به شكل بسیار زیبایی بال و گردن خود را تكان می‌دهد. از شگفتیها و جذابیتهای این حیوان نحوه جفت‌یابی آن است كه به اعتقاد بسیاری از پرنده شناسان برجسته‌ترین رفتار این حیوان است. هوبره با متانت بالها را بلند می‌كند كاكل‌های اطراف گردن را پف می‌كند و دم را به صورت چتری پایین می‌آورد. به طور ناگهانی جست می‌زند و ناگهان برمی‌گردد. در تمام كارهایی كه انجام می‌دهد مراقب است تا پرنده ماده، نظر خود را برنگرداند. پرنده‌ای تك همسر و بسیار متعهد به زندگی زناشویی است.
هوبره از بذرها، خارشتر، ملخ، مار و حشرات كوچك كویری تغذیه می كند اما اغلب غذای آن عنكبوت و گیاهان میوه آلیوم است.

بهنام همایونی

منبع : مسافران