بحران هویت در ناتو

رهبران ۲۶ كشور عضو سازمان پیمان آتلانتیك شمالی ( ناتو) روز های سه شنبه و چهارشنبه در «ریگا» پایتخت لتونی تشكیل جلسه می دهند.براساس آنچه «یاپ دو هوپ شفر» دبیر كل ناتو گفته است؛ موضوع افغانستان اولویت اصلی اجلاس ریگا خواهد بود.
سران ناتو همچنین به بحث و تبادل نظر در باره عملیات و مأموریت های ناتو در كوزوو، عراق، دارفور و مدیترانه می پردازند.علاوه بر این طرح آموزشی دانشكده دفاعی ناتو در رم- كه ویژه شركای مدیترانه ای ناتو و همچنین اعضای طرح موسوم به همكاری استانبول است- در اجلاس ناتو ارائه خواهد شد.تاكنون بحرین، قطر، كویت و امارات به طرح همكاری استانبول ملحق شده اند.
ناتو در آوریل ۱۹۴۹ در دوران جنگ سرد با هدف مقابله با شوروی و نفوذ كمونیسم تشكیل شد.پس از فروپاشی شوروی بسیاری بر این گمان بودند كه پیمان آتلانتیك شمالی فلسفه وجودی خود را از دست داده و این پیمان سرنوشتی همانند «پیمان ورشو» خواهد داشت.سالیان درازی از سقوط كمونیسم در شوروی گذشته است، اما ناتو باز می كوشد مأموریت های تازه ای در مقایسه با دوران جنگ سرد برای خود تعریف و طراحی كند.
پیمان آتلانتیك شمالی در ۴ آوریل ۱۹۴۹ در ابتدا از طرف آمریكا، كانادا، كشورهای بنه لوكس Benelux ایتالیا، فرانسه، پرتغال، ایسلند، نروژ، دانمارك و انگلستان به امضا رسید.پنج ماه پس از آن این پیمان به طور رسمی به اجرا در آمد.اگر چه در مقدمه این پیمان گفته شده كه امضا كنندگان مفاد اعلامیه حقوق بشر و مصوبات سازمان ملل را در سر لوحه اهداف و كارهای خود قرار خواهند داد و به منظور استقرار صلح و آرامش به اصطلاح برای ایجاد دموكراسی و آزادی های فردی و تسلط قانون بر كشورهای عضو تلاش خواهند كرد، اما در عمل، چهل سال جنگ سرد و مقابله با شوروی و كمونیسم سایه بلند خود را به این پیمان افكند.با فروپاشی شوروی پیمان ناتو دیگر نمی توانست راهبرد پیشین خود را توجیه كند لذا عصر پس از سقوط و اردوگاه نظامی سیاسی شرق، اعضای ناتو را در جست وجوی هدف و توجیه تازه ای برای بقا سرگردان كرد.
در سال ۱۹۹۰ سران ناتو نشستی در Turnburry انگلستان بر پا كردند و در آن به بیانیه اصلی ناتو كه در آن تردید های جدی به وجود آمده بود، متممی افزودند كه به متمم ترنبری شهره شد.در این متمم اعضای ناتو دست دوستی و همكاری به سوی كشورهای بلوك شرق دراز كرده و اعلام كردند با توجه به دگرگونی های پیش آمده لزوم دوستی و همكاری امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
سرانجام در سال ۱۹۹۱ سران ناتو تصمیم گرفتند متناسب با دگرگونی های بنیادینی كه در جهان پدید آمده بود، پیمان آتلانتیك شمالی را از حالتی نظامی به سیاسی تبدیل كنند.لذا سران ناتو از این پس بر مقوله ای به نام جهانی شدن مسائل امنیتی تأكید كردند و نقش سیاست و دیپلماسی را در مقابل نظامیگری برجسته تر كردند.اما در عین حال این «حق ویژه» را نیز برای خود قائل شدند كه در صورت لزوم نیروهای خود را حتی در خارج از حوزه كشورهای عضو مستقر كنند.
● آزمون دشوار افغانستان
موضوع اصلی اجلاس سران ۲۶ كشور عضو ناتو كه سه شنبه و چهارشنبه در ریگا مركز لتونی برگزار می شود، «افغانستان» خواهد بود.
شكست نظامی ناتو در افغانستان و افزایش تلفات آن در مناطق جنوبی وجنوب شرقی این كشور، سران ناتو را مجبور كرده است كه به راه حلی برای جلوگیری از آنچه شكست ابهت ناتو خوانده می شود بیندیشند.
روزنامه انگلیسی گاردین چندی پیش در مقاله ای با اشاره به اجلاس ریگا نوشت: «ناتو با شكست نظامی در افغانستان دچار بحران اعتبار شده است و به خلق دوباره خود می اندیشد.»
سران ناتو این روزها، شكست های سنگینی را در افغانستان متحمل شده اند و با این شكست هاست كه مفهوم بازسازی و تجدید حیات معنا پیدا می كند.
گزینه های متفاوتی برای خلق دوباره ناتو از سوی كشورهای عضو این پیمان مطرح شده است.در این وادی است كه مناقشه وجدلی پردامنه میان اعضای ناتو در می گیرد در این مجادله، اعتقاد آمریكایی هااین است كه ناتو به یك سازمان جهانی تبدیل شود و پیمانی میان غرب با سایر نظام های سیاسی بسته شود كه دارای سبك و اصول آمریكایی مانند استرالیا، ژاپن و كره جنوبی كه بسیار دورتر از اطلس شمالی هستند.این در حالی است كه بسیاری از سران ناتو پیشنهاد آمریكا را بشدت رد می كنند، زیرا آنها معتقدند ناتو نباید تبدیل به پلیس جهانی شود.فرانسه و اعضای جدید ناتو مانند كشورهای مركز و شرق اروپا بویژه لهستان با این پیشنهاد بشدت مخالفت كرده اند.
● مأموریت اجلاس «ریگا»
در اجلاس ریگا سندی محرمانه با عنوان «راهنمای جامع سیاسی» در مورد دكترین نظامی و مقتضیات ناتو با توجه به شرایط امروز جهان مورد بحث قرار خواهد گرفت.این سند، چارچوب و خط مشی سیاسی ناتو را برای تحول و دگرگونی این سازمان ظرف ۱۰ تا ۱۵ سال آینده مشخص كرده است.این سند ضمن تأكید بر نقش سنتی و مركزی ناتو- كه دفاع از همه اعضاست- به این نكته هم اشاره می كند كه تهاجمات وسیع پیمانی برضد ناتو غیر محتمل است.طبق این سند محرمانه وظیفه اصلی ناتو بر این مبنا تجمیع قدرت در مبارزه با تروریسم و دفاع از سرزمین، اموال، زیر ساخت ها و مردم كشور های عضو است.در این سند، تروریسم و سلاح های كشتار جمعی اصلی ترین دشمنان ناتو هستند.
براین اساس، وظیفه دیگر ناتو حمایت از سیستم اطلاع رسانی بر ضد تهدید اطلاعاتی دشمنان و نیز شناسایی عناصر دشمن در مناطق شهری و حومه تعریف شده است.
اجلاس ریگا در عین حال با مسائل و موضوعات دیگری نیز دست به گریبان است؛ در غیاب مسكو در اجلاس سران در ریگا موضوع پیوستن گرجستان به این پیمان و نیز موضوع اعزام كشتی های آمریكا به دریای سیاه مورد بحث قرار خواهد گرفت.
تلاش برای افزایش نیروهای ناتو در افغانستان از دیگر بناهای طراحی شده برخی كشورهای این پیمان مانند انگلیس و آمریكا در اجلاس ریگا خواهد بود.بر این اساس قرار است جیمز جونز فرمانده ارشد ناتو در این اجلاس از تشكیل شدن و آماده به كار بودن نیروی جدید ۲۵ هزار نفری ناتو خبر دهد.این پیشنهاد انگلوساكسونی اما طرحی است كه در میان اعضای ناتو، مخالفان جدی دارد. جناح آمریكایی - انگلیسی ناتو در حالی از اعزام نیروهای بیشتر به افغانستان سخن به میان آورده اند كه با افزایش حملات طالبان هر روز شاهد افزایش تلفات نیروهای ناتو بویژه در مناطق جنوبی افغانستان هستیم. اینجاست كه آلمان و جناح اروپایی ناتو بیشترین مقاومت ها را در برابر درخواست برای اعزام نیروی نظامی بیشتر به افغانستان دارند و كشورهای دیگری همچون فرانسه نیز با اعزام نیروهای نظامی خود به ایالات جنوبی افغانستان بشدت مخالفت می كنند و ترجیح می دهند كه سربازانشان در مناطق آرام شمال این كشور باقی بمانند.در روزهای اخیر در برلین صدای بلند این اعتراض شنیده می شود كه ناتو یك طرح جامع برای افغانستان و یك راهبرد جامع برای آینده این پیمان ندارد و بدین دلیل دولت و مجلس آلمان خواستار آن هستند كه ناتو در آینده تصمیمات و اقدامهای خود را به طور مشترك به انجام برساند؛ مركل قصد دارد در اجلاس ریگا این موضوع را روشن كند كه دو موضوع بازسازی و تأمین امنیت در افغانستان مقوله های جدا از یكدیگر نیستند.به هر حال واكنش منفی آنگلامركل صدراعظم و فرانس یوزف یونگ وزیر دفاع آلمان نسبت به درخواست ناتو برای اعزام نیروهای ارتش آلمان به جنوب افغانستان، ممكن است به تنش و منازعه شدیدی در اجلاس ریگا بینجامد.این اختلاف نظر از آنجا ناشی می شود كه ناتو از یكسو خواستار حضور هرچه بیشتر نیروهای نظامی در جنوب افغانستان است و از سوی دیگر برلین و جناح اروپایی ناتو با رد این درخواستها می گویند اعزام نیرو به جنوب افغانستان مأموریت بازسازی نیروهای نظامی این كشور را در شمال افغانستان به مخاطره خواهد انداخت.این در حالی است كه آمریكا، انگلیس، هلند و كانادا به طور صریح اعزام نظامیان آلمانی را به جنوب افغانستان خواستار شدند و معتقدند كه نیروهای آنان دراین منطقه با مرگ دست و پنجه نرم می كنند، اما نظامیان آلمانی در شمال افغانستان خدمتی آرام و راحت دارند.

منبع : روزنامه ایران