بحران میراث گوتنبرگ

جهان در سال های اخیر شاهد توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در همه نقاط و تأثیر شگرف آن بر بخش های مختلف جوامع و شیوه های جدید در ارتباطات انسانی بوده است. کارشناسان ارتباطات عصر حاضر را عصر دانایی و تبادل اطلاعات نام نهاده اند، در حوزه اقتصاد، بانکداری و تجارت الکترونیک، در عرصه سیاست دولت الکترونیکی و انتخابات رایانه ای در عرصه ارتباطات، روزنامه نگاری الکترونیکی از مصادیق آن هستند.
با گذشت دو سال از آغاز فعالیت شبکه اینترنت، شیوه ای جدید از روزنامه نگاری پدید آمد که روزنامه «شیکاگو تریبون» پایه گذار آن بود. روشی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اطلاعات و ارتباطات توانایی مرتفع ساختن بسیاری از محدودیت های روزنامه نگاری سنتی را برطرف خواهد ساخت و تغییرات اساسی را در خبرنویسی و دسترسی به آن ایجاد خواهد کرد. روزنامه نگاری الکترونیکی مفهومی است فارغ از زمان و مکان برای روزنامه نگار و نیز خواننده و آنها می توانند بدون محدودیت با سراسر جهان ارتباط بی واسطه و مستقیمی برقرار کند، توانمندی استفاده از مزیت هایی مانند استفاده همزمان از صدا، موسیقی، تصویر، فیلم و نیز امکان تبادل دوطرفه بین روزنامه نگار و خواننده سبب شده است که کارشناسان، آینده را از آن روزنامه نگاری دیجیتالی بدانند و در این کش و قوس نابودی روزنامه نگاری سنتی را نیز پیش بینی کرده اند.
● انواع ژورنالیسم:
در یک دسته بندی کلی می توان انواع رسانه را به دسته های زیر تقسیم کرد:
۱) رسانه های مکتوب
۲) رسانه های الکترونیک
۳) رسانه های دیجیتال
۴) رسانه های سایبر
که هر کدام کارکرد خاص خود و نیز مخاطبان ویژه خود را دارد. در یک دسته بندی کلی دیگر رسانه های online به ۶ گروه اصلی تقسیم شده است که این دسته بندی براساس نوع و فرمت رسانه های online انجام شده است.
۱) text شامل متن ثابت، متن های لینک
۲) photo شامل عکس های مستقل، مجموعه ای از عکس ها
۳) Graphic شامل گرافیک ثابت و متحرک
۴) sound شامل صداهای زنده، موسیقی
۵) Image شامل تصاویر ویدیویی ـ فیلم ها و ‎
۶) Interactive در بیان کلی می توان آن را شامل فرم های ورودی، اتاق های بحث و گفت وگو، چت فروم و ‎ دانست.
● نقش اینترنت در روزنامه نگاری دیجیتال
در میان همه فعالیت های فرهنگی می توان گفت که روزنامه نگاری بیش از هر عرصه دیگری از تحولات تکنولوژی تأثیر پذیرفته است و ردپای فناوری اطلاعات و ارتباطات را در حوزه روزنامه نگاری به راحتی می توان شاهد بود. اینترنت خود موجب شد که روزنامه نگاری اینترنتی پدید آید و رابطه بین خواننده و نویسنده به رابطه ای متقابل و دوسویه جهت یابد. نشریات اینترنتی امروزی در جهت پیشبرد اهداف اصلی روزنامه نگاری یعنی اطلاع رسانی و طرح افکار تلاش های بسیاری را متحمل شده اند و به علاوه کارکردهای جدیدی را نیز برای رسانه تعریف و پیاده سازی کرده اند.
● تقابل روزنامه نگاری دیجیتال و سنتی
حقیقت آن است که رسانه الکترونیکی دارای جذابیت ها و ویژگی های خاص خود است که موجب می شود به عنوان رقیبی جدی روزنامه نگاری سنتی را تهدید کند، در روزنامه نگاری الکترونیکی می توان شاهد حذف زمان و مکان توزیع و نیز محدوده جغرافیایی رسانه بود به علاوه هزینه های هنگفت چاپ، کاغذ، توزیع، اجاره، نیروی کار، برگشتی روزنامه و.‎ حذف شده است که در عمل نشریات سنتی با آن درگیرند و به علاوه ارتباط نویسنده و مخاطب در رسانه الکترونیکی نه تنها ارتباطی یک سویه و از بالا به پائین نبوده بلکه تعاملی دوسویه است و موجب می شود که خواننده نقش فعال تری را داشته و خود به تولید کننده خبر تبدیل شود.
● تفاوت روزنامه نگاری سنتی و دیجیتال
بخش اصلی تفاوت بین این دو سبک از روزنامه نگاری را می توان به وجود امکانات تعاملی در روزنامه های الکترونیکی دانست که روزنامه های سنتی از وجود آن بی بهره اند امکاناتی نظیر پخش صدا و تصاویر، پخش فیلم، دادن لینک به یک منبع دیگر در متن خبر و امکان دریافت مطالب به چندین زبان مختلف به صورت لحظه ای و بی درنگ، امکان شرکت در نظرسنجی سایت و خبرگزاری به صورت online.
● نقش مخاطب
به اعتقاد برخی از صاحبنظران حوزه ارتباطات، حرکت به سوی روزنامه نگاری الکترونیکی سبب شده است که مفهوم مخاطب نیز تغییر کند، مخاطب به طور همزمان که مصرف کننده، ویراستار و تولیدکننده خبر است در عین حال نقش مخاطبی خود را نیز حفظ کرده است.
به اعتقاد برخی کارشناسان با در نظر گرفتن آن که مخاطب طیف وسیعی از خروجی های خبری پخش شده و هر یک سلیقه و نظر خود را دارد ایده درک عمومی مشترک، زبان مشترک و مفهوم مشترک در حال از بین رفتن است.
● مخاطبین گسترده
براساس مطالعات صورت گرفته در کشور امریکا مخاطبین اینترنتی سایت های خبری بسیار گسترده اند. براساس آمار جمع آوری شده در سال گذشته نزدیک به ۷۰ درصد امریکایی ها از اینترنت برای کسب خبر استفاده کرده اند و براساس آمار ارائه شده در عرض یک ماه حداقل ۵۵ درصد افراد به دنبال به دست آوردن اخبار و گشت و گذار در وب سایت خبرگزاری ها در اینترنت بوده اند. این در حالی است که روز به روز بر آمار این بازدیدکنندگان افزوده می شود.
● نقاط ضعف روزنامه نگاری دیجیتال
روزنامه نگاری الکترونیکی با تمام مزایا و امتیازاتی که دارد، دارای نقاط ضعفی نیز هست که مهمترین آنها به شرح زیر است:
۱) کمرنگ شدن مرز واقعیت و شایعه در اینترنت
۲)پائین بودن ضریب نفوذ و سرعت اینترنت در برخی از کشورها
۳) جنبه خبررسانی روزنامه های online بر جنبه های تحلیلی آنها پیشی گرفته است
۴) داشتن زمینه های تفریح و نه تحقیق در رسانه ها
۵) کمبود دانش و صرفاً ارائه اطلاعات از سوی رسانه های سایبر
۶ ) کم بودن سابقه آنها نسبت به رسانه های سنتی
۷) استفاده های سیاسی در انتخابات ها و جنگ های حزبی
۸ ) نبود نظارت به نحوی که بر رسانه های مکتوب اعمال می شود
۹) نبود حقوق مالکیت معنوی و مکانیسم های تشویق و تنبیه خبرنگاران دیجیتال

وحید نقشینه ارجمند

منبع : روزنامه ایران