موقعیت ژئوپلیتیکی ایران در منطقه خاورمیانه و جهان بعد از ۱۱ سپتامبر

حادثه یازده سپتامبر تاثیرات مختلفی را در منطقه و جهان به جا گذاشت که می توان این حادثه را نقطه عطف در قرن ۲۱ نامید. گستره تاثیرات این حادثه منطقه مهم و استراتژیک خاورمیانه و خلیج فارس را به عنوان هسته ای مرکزی بیشتر از همه در برگرفت. حال میزان تاثیرگذاری یازده سپتامبر بر خاورمیانه و ایران را مورد ارزیابی قرار می دهیم.
اما ابتدا ضروری است به طور خلاصه موقعیت و جایگاه و نگاه قدرت های فرامنطقه ای به خاورمیانه به صورت گذرا اشاره شود.
منطقه خاورمیانه با سرزمینی به طول یازده هزار و عرض پنج هزار کیلومتر وسعت دارای ترکیبی بسیار متنوع است، این منطقه به دلایل موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی و ژئوپولتیکی در منطقه حساس یعنی محل تلاقی محورهای بزرگ ارتباطی زمینی چهار قاره جهان و وجود ذخایر عظیم انرژی با ۸۹.۷ میلیارد بشکه ذخیره نفتی، که جزء بزرگترین حوزه های ذخایر اثبات شده دنیا و افزودن حداقل ۱۲% سهم گاز در حدود ۷۰% انرژی جهان را در خود جای داده و... باعث گردیده در طول تاریخ مورد توجه و نفوذ و تهاجم قدرت های بزرگ قرار داشته باشد. به همین جهت، این منطقه در همیشه شاهد برخورد و کشمکش ها و جنگ هایی میان قدرتهای فرامنطقه ای در سطح محلی، منطقه ای و جهانی بوده است. علاقه شدید قدرت ها جهت حضور در این منطقه باعث گردید هر یک از قدرت ها تلاش نمایند تا کشورهای بیشتری از منطقه را به سوی خود جلب نمایند و حضور مستمر و همه جانبه ای در این کشورها داشته باشند چرا که حضور و نفوذ هر چه بیشتر در این منطقه و تسلط بر منابع عظیم انرژی، حوزه نفوذ بیشتر در ابعاد جهانی را در پی دارد. از دیدگاه «بوردیس فون لوهازن»، ژنرال بازنشسته ارتش اتریش، بهتر می توان به اهمیت خاورمیانه پی برد. وی اعتقاد دارد که خاورمیانه مرکز دنیای قدیم است. مرکزی که در دل آن، منطقه خلیج فارس قرار دارد و به منزله «مرکز مرکز» شناخته می شود. این مسائل رقابت میان قدرت های فرامنطقه ای را در مقاطع مختلف تاریخ به دنبال داشته است.
با پایان جنگ جهانی دوم و تقسیم جهان میان دو قطب غرب به رهبری آمریکا و شرق به رهبری شوروی رقابت شدید میان این دو قدرت مطرح جهان بر سر گسترش حضور و نفوذ خود در منطقه خاورمیانه بالا گرفت نتیجه رقابت میان این دو قدرت بر سر حضور و نفوذ میان کشورهای منطقه باتوجه به جایگاه و تأثیرگزاری آنان کشورهای منطقه را به کشورهای حامی غرب و حامی شرق تبدیل ساخت این روند که پس از جنگ جهانی دوم (۱۹۴۵) تا سال (۱۹۹۱) یعنی تا زمان فروپاشی شوروی سابق نزدیک به نیم قرن ادامه داشت باعث گردید این دو قدرت با تمام توان سلطه خود را در این منطقه بگسترانند و خاورمیانه را محل نزاع و قدرت نمائی خود بر یکدیگر قرار دهند.
با فروپاشی شوروی و خارج شدن رقیب دیرینه و بر هم خوردن موازنه قدرت باعث شد که ایالات متحده آمریکا احساس کند که زمینه سلطه بلامنازع غرب به رهبری آمریکا فراهم شده است و فرصت طلائی در جهت تثبیت قدرت یک جانبه گرائی و زمان مناسب برای اعمال قدرت و اجرای استراتژی جدید آمریکا برای جهان فراهم شده است در چنین شرایطی حادثه مشکوک و پرابهام یعنی حمله به ساختمان های دوقلوی آمریکا که به حادثه ۱۱ سپتامبر معروف گشت به وقوع پیوست.
که بلافاصله آمریکا با نشانه رفت بسوی خاورمیانه با شعار مبارزه با تروریست، حقوق بشر و... با حضور نظامی در این منطقه پروژه برای عملیاتی کردن استراتژی جدید این کشور برای جهان کلید خورد.
آمریکا برای اینکه در این حادثه ابتکار عمل را به دست گیرد بلافاصله دو روز بعد از حادثه بوش در نطق خود در جمع نمایندگان کنگره آمریکا در ۲۲ سپتامبر اعلام کرد آنکه با ما نیست، علیه ما است! عملا تلاش نمود خود را قدرت برتر جهان بشناساند و کشورهای بیشتری را مجبور سازد که آمریکا را در این مبارزه همراهی کند. و کشورهای مخالف را به کشورهای یاغی و حامی تروریست متهم کرد. وی ابتداء با ارائه طرح خاورمیانه بزرگ و در غالب مبارزه با اصطلاح با تروریست از کشورها خواست تا با همراهی در این طرح زمینه را برای مبارزه با کشورهای یاغی و حامی تروریست اما در حقیقت با سلطه بر خاورمیانه و منابع انرژی و... زمینه سلطه همه جانبه خود بر جهان را عملی سازد و دمکراسی غرب را بر جهان آینده حاکم سازد. در این زمینه «ریچارد بوچر» سخنگوی وقت وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کردند:
همانگونه که اجلاس هلسینکی و معاهده آن که توسط چندین کشور امضاء شد، به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی انجامید، طرح خاورمیانه بزرگ نیز باعث فروپاشی دولت های خودکامه خواهد شد و همگان شاهد رشد سریع دموکراسی در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا خواهند بود. ایالات متحده آمریکا برای اجرائی کردن طرح خاورمیانه بزرگ (Greate Mddle East) که شاه بیت آن سلطه غرب در لوای دموکراسی غربی است حمله نظامی خود را به خاورمیانه آغاز نمود که این حمله و حضور نظامی تاثیرات زیادی را در منطقه خاورمیانه بعنوان هسته مرکزی بیش از دیگر نقاط جهان تحت تاثیر این حادثه قرار گرفت. دراین مقاله به تاثیرات یازده سپتامبر وحضور گسترده نظامی آمریکا در خاورمیانه بر موقعیت ژئوپلیتیکی ایران مورد بررسی قرار می گیرد.
ایران در خاورمیانه به جهت موقعیت منحصر به فرد خود از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و از سوی دیگر مقاومت ایران اسلامی درطول ۳۰ سال مبارزه بی امان با آمریکا این موقعیت را از زوایای مختلف ارتقاء بخشیده است و ایران را کانون توجه جهان ساخته است. این موقعیت آمریکا را بر آن داشت تا برای موفقیت در طرح خود برای خاورمیانه به هر نحو ممکن ایران را در منطقه همراه خود سازد چرا که می داند بدون ایران در منطقه هیچ قدرتی نمی تواند به اهداف خود جامه عمل بپوشاند به همین جهت از بعد رخداد یازده سپتامبر موقعیت ایران بیش از گذشته مورد توجه آمریکا قرار گرفت برای نیل به این هدف اولین کاری که باید بعداز یازده سپتامبر برعلیه ایران صورت داد فشار علیه ایران بود که این ماموریت به مقامات اسراییلی واگذار گردید که رژیم صهیونیستی در یک موضع گیری کاملا خصمانه ایران را در این عملیات دخیل دانست و به تبع آن ایران در فهرست محور شرارت قرار گرفت و هجمه تبلیغاتی غرب علیه ایران شدت بیشتری گرفت تا با تهدید ایران به حمله نظامی و فشارهای بین المللی ایران را از مقاومت در برابر سیاست های منطقه ای آمریکا باز دارند و در نهایت با سلطه کامل بر خاورمیانه حکومت ایران را که سال های متمادی در برابر غرب به عنوان سمبل مقاومت شناخته شده را سرنگون سازند و راه برای سلطه غرب هموار شود. حال که با گذشت بیش از ۶ سال از حادثه می توان یک ارزیابی کاملی از اهداف آمریکا در منطقه مورد تجزیه و تحلیل قرار داد آشکارا می توان گفت که آمریکا نه تنها به هیچ یک از اهدافش از جمله مقابله با نظام جمهوری اسلامی دست نیافت بلکه به دلایل زیر موقعیت ژئوپلیتیکی ایران در منطقه و جهان بعداز حادثه یازده سپتامبر بیش از گذشته ارتقاء یافت تا حدی که ایران به عنوان مرکز و محور تحولات مورد توجه جهان قرار گرفت که اهم این دلایل آن عبارتند از:
۱) شکست کلیه طرح های آمریکا که نه تنها به اعتراف همه صاحب نظران بلکه اعتراف خود حاکمان آمریکا قرار گرفت که در طرح بیکر همیلتن اشاره شده است. مخالف و مقاومت ایران با طرح های آمریکا در منطقه و شکست آن در نتیجه افزایش موقعیت ژئوپلیتیکی ایران را درپی داشت.
۲) سرنگونی دو دشمن قسم خورده ایران یعنی حکومت صدام و طالبان توسط آمریکا که این اقدام علی رغم میل آمریکا موجب افزایش مانور ایران گردید که این مسئله مورد انتقاد شدید در میان بعضی از صاحب نظران و دولتمردان در خود آمریکا گردید که آمریکا بااین اقدام بزرگترین خدمت را به ایران نمود که باعث گردید با امنیت بیشتر زمینه و بستر مناسب برای نقش آفرینی ایران فراهم شود.
۳) به قدرت رسیدن مبارزین و مخالفین غرب و آمریکا و دوستان و حامیان ایران در کشورهای عراق، افغانستان و جایگزین شدن آنان بجای صدام و طالبان
۴) گسترش نفوذ ایران در عراق، افغانستان و فلسطین، لبنان و...
۵) قرار گرفتن ایران به عنوان محور و مرکز تحولات منطقه و حضور قدرتمند ایران در مناسبات منطقه ای و جهانی
۶) درخواست ملتمسانه آمریکا از ایران به منظور مداخله درحل مناقشات منطقه ای بخصوص در عراق و افغانستان، آمریکا که بعداز حادثه یازده سپتامبر خواستار سرنگونی نظام اسلامی بود با اذعان به نقش موثر ایران، حاکمان این کشور را وادار کرد از ایران درخواست کمک کنند.
۷) به دست آوری تکنولوژی هسته ای توسط جوانان برومندایران و ورود ایران به جمع قدرت های هسته ای جهان
۸) به بن بست رسیدن غرب و آمریکا در اجرای سیاست های منطقه ای و کاهش قدرت تاثیرگذاری آمریکا در منطقه و جهان با شکست های پیوسته خود در سیاست های منطقه ای و مقابله با ایران قدرتمند
۹) علاقه شدید کشورهای جهان و منطقه در جهت ارتقای مناسبات منطقه ای و جهانی با ایران علی رغم فشارهای همه جانبه غرب
این عوامل و دیگر عوامل درحال حاضر ایران را بعنوان تنها قدرت در منطقه و تاثیرگذار قرار داده حال که آمریکا و هم پیمانان او علی رغم اقدامات خصمانه و شکست پیاپی آبروی خود را در خطر می بینند سعی دارند با هیاهو و جنجال و جنگ روانی بخصوص در مسائل هسته ای شکست خود را کتمان نمایند که این قبیل حرکات و اقدامات را جز فرار به جلو چیز دیگری نمی توان ارزیابی نمود. آنها چاره ای جز کنار گذاشتن خصومت و دشمنی با ایران ندارند نصیحت ملت ایران به آنان این است که با درس گیری از گذشته و بیادآوری شجاعت و ایستادگی ملت ایران با دوری از هرگونه خصومت با پیشگیری مناسبات دوستانه این قدر برای خود و منطقه مشکل ایجاد نکنند و یقین بدانند با اینگونه اقدامات مفتضحانه و نخ نما شده خود از قبیل محاصره اقتصادی و تهدید و جنگ روانی و تهدیدات نظامی ملت بزرگ ایران ره به جایی نخواهند برد و ملت ایران دراین ۳۰ سال تمام این اقدامات را تجربه و بامقاومت خود آن را به سخره گرفته است لذا با درس گیری از گذشته از خواب سلطه بر ایران و منطقه و جهان بیدار شوند. آنان باید بفهمند که عمر استکبار و سلطه گری به پایان رسیده در زمانی که پایه های به ظاهر مستحکم ابر قدرت شوروی فرو ریخت، شماره معکوس فروپاشی و افول غرب و دموکراسی غربی آغاز شد. تمام قرائن و شواهد نشان از آن دارد که عمر مستکبران و لیبرالیسم غرب به افول خود نزدیک شده است و این جنجال ها و سروصداها جز دست و پا زدن برای نجات خود از گرداب سقوط چیز دیگری نیست، جهان آینده جهان ملتها و جهان دین و معرفت و خدامحوری است.
در پایان به مسئولان و دست اندرکاران نظام و سیاست گذاران یادآور می شویم که با آگاهی بیشتر از اوضاع کنونی با تدبیر و دور اندیشی کوچکترین هراس از جنجال های استکبار نداشته باشند و در مقاومت برابر غرب و خواسته های نامشروع آنان از خود سستی نشان ندهند چرا که با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران بیش از آنکه ما نیازمند غرب باشیم آنان نیازمند ایران هستند.دولتمردان ایران با توجه به موارد ذیل در جهت حفظ جایگاه و موقعیت ایران بیش از گذشته تلاش و کوشش نمایند.
۱) اولین مسئله که همیشه و در همه حال باید بدان توجه ویژه داشته باشند حرکت در مسیر اهداف والای انقلاب اسلامی
۲) توجه ویژه به عدالت اجتماعی بعنوان بزرگترین و مهمترین هدف انقلاب اسلامی
۳) دوری از هرگونه تفرقه و رعایت وحدت در جامعه بخصوص میان مسئولین به منظور جلوگیری از رخنه دشمنان در میان ملت و ارکان نظام
۴) ارائه طرح های کارشناسانه جهت حل بحران های منطقه ای
۵) به کارگیری دیپلماسی قوی در جهت همگرایی منطقه ای با حفظ شعارهای محوری انقلاب با نگرش به عزت، حکمت و مصلحت
۶) ارتقای مناسبات در ابعاد منطقه ای و جهانی به جهت دارا بودن زمینه های بالقوه و بالفعل در منطقه از نظر موقعیت جغرافیایی و راه های ارتباطی جهانی (بحری و بری)
۷) توجه ویژه به زیرساختارهای اقتصادی و فرهنگی کشور و توجه به تولید علم و فن آوری
۸) گسترش روابط سیاسی- اقتصادی- فرهنگی با تمام کشورها و مجامع بین المللی با رعایت اصول اساسی و حیاتی کشور و نظام
۹) فراهم نمودن زمینه های سرمایه گذاری در کشور با هموار نمودن زمینه های سرمایه گذاری داخلی و خارجی با مشارکت آحاد جامعه خواهیم توانست از این موقعیت پیش آمده جهت حفظ و ارتقاء جایگاه منطقه ای و جهانی به عنوان قدرت منطقه ای در جهان ایفای نقش نماییم.

منبع : روزنامه کیهان