همه چیز درباره پوتین

۱۰ سال بعد اگر تصویری از رئیس جمهوری چشم آبی روس ها بر جلد مجله یی منتشر شود می توان آثار بازنشستگی و پیری را در چهره اش مشاهده کرد ولی او حالا با ۵۵ سال سن آخرین ماه های زمامداری اش را در حالی سپری می کند که همچنان به عنوان «ورزشکارترین» رهبر جهان شناخته می شود و گه گداری نیز برای آنکه به حس اعتماد به نفس بالایش پاسخ مثبت دهد، لباس جودو به تن کرده، کمربندش را می بندد و فن هارایی کشی را که در آن استادی مسلم است تمرین می کند. ولادیمیر پوتین با لبخندهای سرد و رمزآلودش، با کلاه روسی که سر کم مویش را می پوشاند، امروز روسیه یی را رهبری می کند که در حافظه اش نام هایی چون لنین، استالین و خروشچف به چشم می خورد. مردانی که برای سال ها بت چپگرایان بوده اند. مخالفان پوتین می گویند که او مردی از جنس استالین است. دشمن دگراندیشان و نویسندگان مستقل، پایمال کننده دموکراسی و حقوق فردی و خلاصه مردی است که با مشت آهنین سر و کار دارد. ولی پوتین دوست ندارد که با استالین مقایسه شود. او دوست دارد قهرمان عامه مردم باشد، دوست دارد که یک دموکرات واقعی خوانده شود و بی هیچ واهمه یی هرجا هم که لازم باشد می گوید یک دموکرات ناب است. این تعبیر را درباره پوتین صدراعظم سابق آلمان به کار برد و معلوم بود که گرهارد شرودر با همین تعبیر فانتزی رگ خواب پوتین را پیدا کرده است چرا که پوتین دریافته است در جمع رهبران جهان باید یک دموکرات ناب به نظر آید تا یک افسر سابق اطلاعاتی، آن هم از جنس روسی. پوتین برای اینکه ثابت کند رهبر محبوبی در روسیه است، زیاد لازم نیست به خود زحمت بدهد. نظرسنجی ها می گویند که او اکنون از اقبال ۸۰ درصدی روس ها برخوردار است و جالب آنکه محبوبیت شخص وی بیش از دوبرابر محبوبیت دولت روسیه است. همین محبوبیت به اندازه کافی برای پوتین راضی کننده است چرا که او می تواند به استناد آن، در مقابل بزرگ ترین رقیبش یعنی جرج بوش بایستد و محبوبیت حداقلی بوش را به او گوشزد کند.
آنان که اندکی به بخت و تقدیر اعتقاد دارند انکار نمی کنند که محبوبیت پوتین و قرار گرفتن او بر کرسی ریاست جمهوری روسیه بی ارتباط به شانس و بخت بالایش نبوده است. گویی که همه چیز دست به دست هم داده تا او سرسرای کرملین را فتح کند و مرد نخست روسیه شود. او کارگرزاده یی تمام عیار است که در ۷ اکتبر ۱۹۵۲ در لنینگراد به دنیا آمد. پدرش ابتدا در خدمت نیروی دریایی شوروی بود و بعدها مانند مادرش به شغل کارگری در کارخانه مشغول شد. در شجره نامه و تبار پوتین نیز چهره یی قابل اعتنا دیده نمی شود. بزرگ ترین افتخار خانوادگی پوتین ها این بوده که پدربزرگ ولادیمیر زمانی آشپز مخصوص لنین و استالین بوده است. بنابراین اگر او از شانس بی بهره بود نمی توانست راه کرملین را با موفقیت طی کند. برای اثبات بلندبختی پوتین دلایل دیگری نیز می آورند. مثلاً اینکه دو برادرش در سنین پایین از میان رفتند و او تنها پسر خانواده بود که به سلامت پا به بزرگسالی گذاشت. پوتین به رغم همه کاستی هایی که فقر خانواده بر او تحمیل می کرد موفق به ورود در دانشکده حقوق خارجی دانشگاه لنینگراد شد و سال ۱۹۷۵ فارغ التحصیلی اش را جشن گرفت اما به اعتراف خود چون از کودکی عاشق شخصیت های تلویزیونی و سینمایی بود که نقش پلیس مخفی ها را بازی می کردند، به کا گ ب پیوست. او مدت ها در دفتر کا گ ب در لنینگراد خدمت کرد و در همین مدت دوره های آموزشی مختلف این سازمان را گذراند تا در نهایت در سال ۱۹۸۴ به مقام مامور ارشد اطلاعاتی و امنیتی برگزیده شد و یک سال پس از آن همراه همسری که در سال ۱۹۸۳ با او ازدواج کرده بود (لودمیلا پوتینا)، به شهر درسدن در آلمان شرقی فرستاده شد و تا سال ۱۹۹۰ به عنوان رئیس دفتر کا گ ب در این شهر ماند. او در پی سقوط دیوار برلین و اتحاد مجدد دو آلمان به روسیه بازگشت و در اوج دوران ناآرامی های داخلی شوروی، زمانی که کا گ ب از کودتا علیه میخاییل گورباچف حمایت می کرد، استعفا داد و از این سازمان خارج شد. در سال های ابتدایی پس از فروپاشی شوروی، کرسی استادی دانشگاه لنینگراد که مدت ها در آن تحصیل می کرد را بر هر کار دیگری ترجیح داد و مدتی نیز به عنوان مشاور شهردار لنینگراد خدمت می کرد. اما ارباب بخت همچنان ولادیمیر را یاری داد تا در میانه های چهارمین دهه زندگی اش روزهای طلایی را تجربه کند. او ابتدا در سال ۱۹۹۸ با ریاست چند کمیته تحقیقاتی و اقتصادی نخستین شغل مهم دولتی را تجربه کرد و در نهایت حکم ریاست سازمان «اف اس بی» را که جانشین کاگ ب شده بود، به دست آورد. اما ۹ آگوست ۱۹۹۹ را روز تولد دوباره پوتین می دانند. در این روز سرنوشت ساز، پوتین، رئیس وقت اداره اطلاعات «اف اس بی» و رئیس شورای امنیت فدراتیو روسیه، صبح به عنوان یکی از سه معاون سرگئی استپاشین نخست وزیر وقت روسیه برگزیده شد ولی تنها ساعاتی بعد با سقوط دولت استپاشین، به مقام کفالت نخست وزیری رسید و عصر همان روز بوریس یلتسین رئیس جمهور وقت روسیه که اوضاع مزاجی اش رو به وخامت بود، او را به عنوان جانشین خود به مردم روسیه توصیه کرد. پیرو حوادث این روز، کمتر از یک هفته بعد، پوتین از پارلمان روسیه به عنوان نخست وزیر رای اعتماد گرفت. او در آخرین روز قرن بیستم یعنی در ۳۱ دسامبر ۱۹۹۹ رسماً کفیل ریاست جمهوری شد و همین پست استراتژیک به او کمک کرد در انتخابات ماه مه ۲۰۰۰ بر رقبای سرشناسی مانند یوگنی پریماکف و یوری لژکف پیروز شود.
به این ترتیب پوتین ظرف چند ماه به فرد شماره یک روسیه تبدیل شد و بی آنکه به هیچ حزبی وابستگی داشته باشد به راس قدرت رسید و زمانی که در اوج بود (دوران نخست وزیری) حزبی را با نام «حزب اتحاد» تاسیس کرد که بلافاصله در انتخابات دوما در سال ۱۹۹۹ پیروز شد و تا امروز اکثریت را در دوما در اختیار دارد. حزبی که قائم به وجود شخص پوتین است و بی حضور او معنایش را از دست می دهد.
کسانی که گرایش های حزبی پوتین را زیر ذره بین می گذارند تا او را به عنوان رهبری بی اعتنا به دموکراسی نشان دهند نکته یی جالب تر و بحث برانگیز را پیش می کشند که واقعاً می تواند چهره پوتین را به عنوان رهبری معتقد به دموکراسی تخریب کند، چرا که این مامور برجسته اطلاعاتی سیستم کمونیستی روسیه و عضو رسمی حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی هرگز از این حزب استعفا نداده و با وجودی که حزب کمونیست در دسامبر ۱۹۹۱ منحل شد ولی پوتین هرگز حتی نشد به صورت نمادین از آن استعفا دهد.
پوتین در زمینه گرایش های مذهبی هم رهبری بحث برانگیز برای روسیه است. او با آنکه مردی برآمده از حزب کمونیست است ولی از معتقدان کلیسای ارتدوکس به شمار می رود. پوتین به طور قطع تعالیم دینی را بیش از هر کس مدیون مادرش است چرا که پدرش یک کمونیست دوآتشه و ضداعتقادات مذهبی بود، ولی مادرش به کلیسای ارتدوکس روسیه اعتقاد داشت و با تمام مشکلاتی که در دوران کمونیسم برای افراد مذهبی وجود داشت، ولادیمیر را غسل تعمید داد. پوتین درباره اعتقادات مذهبی اش می گوید از سال ۱۹۹۳ در پی تصادف اتومبیل همسرش به طور قلبی و با اطمینان به وجود خدا ایمان آورده است. او در کتاب «از زبان شخص اول» می نویسد مادرش صلیب تعمیدی او را پیش از سفر به اسرائیل به او داد و او پس از متبرک کردن این صلیب به آب مقدس کلیسای اورشلیم هرگز آن را از گردنش باز نکرده است.
این گرایش های مذهبی پوتین که پس از قریب ۹۰ سال موجب آشتی مجدد نهاد کلیسای ارتدوکس روسیه و حاکمیت این کشور شده شاید منبع الهام بسیاری از تحلیلگران از جمله ایزابل لاسر از روزنامه فیگارو باشد که رودررویی امروز غرب و روسیه را بیشتر مدلی استحاله یافته از رقابت اروپا با روسیه تزاری می دانند تا آنچه در دوران جنگ سرد بین اتحاد جماهیر شوروی و بلوک غرب می گذشت. با این حال پوتین از داشتن اعتقادات مذهبی راضی به نظر می رسد. اگر او در سال ۲۰۰۸ و با پایان دوره ریاست جمهوری اش از ارابه قدرت در روسیه پایین بیاید و طرحی برای نشستن بر کرسی نخست وزیری نداشته باشد احتمالاً فرصت بیشتری برای بها دادن به اعتقادهای مذهبی خود و حضور در کلیسای ارتدوکس پیدا می کند. او می تواند عصرهای یکشنبه را نیز همراه دو دخترش در شهر زادگاهشان یعنی لنینگراد بگذراند و کتاب خاطراتش را بنویسد. اما شاید پوتین فکر دیگری در سر داشته باشد. شاید بخت همچنان با او یار باشد.

منبع : روزنامه اعتماد