کوهنوردی پس از فتح اورست

● نگاهی به دستاوردهای برنده جایزه نوبل شیمی ۲۰۰۷
یک دانشمند آلمانی که پژوهش هایش در مورد واکنش های شیمیایی در سطح جامد بر حوزه های بسیار گوناگونی (از کشاورزی گرفته تا تولید صنعتی و اقلیم شناسی) موثر بوده است، جایزه نوبل شیمی ۲۰۰۷ را دهم اکتبر (هجدهم مهر ماه) از آن خود کرد.
«گرهارد ارتل» که یک استاد ممتاز بازنشسته در موسسه فریتز هابر انجمن ماکس پلانک برلین است، برنده این جایزه ۵/۱ میلیون دلاری شده است. وی این جایزه را به دلیل پژوهش های پیشگام خود در حوزه شیمی سطح دریافت کرد.
زمینه این رشته تخصصی فرآیندهایی همانند تولید کودهای شیمیایی و تراشه های کامپیوتری است و واکنش های روی داده درون مبدل کاتالیزوری خودروها یا سطح بلورهای یخ در لایه استراتوسفر جو زمین را بررسی می کند.
آکادمی سلطنتی علوم سوئد خبر برنده شدن دکتر ارتل را در هفتاد و یکمین سالروز تولدش اعلام کرد. دکتر ارتل در یک گفت وگوی تلفنی که در استکهلم انجام شد، به خبرنگاران گفت زمانی که خبر برنده شدنم را شنیدم، زبانم بند آمد، خبر برنده شدن جایزه نوبل بهترین چیزی است که در روز تولد کسی می توان به او هدیه کرد.
ارتل متولد سال ۱۹۳۶ در آلمان است. وی پژوهش هایش را روی واکنش های شیمیایی که گازها در سطح جامدات انجام می دهند، متمرکز کرده است.
هنگامی که مولکول های گاز به یک سطح برخورد می کند، یا دوباره از آن جدا می شود یا جذب سطحی (adsorbtion) می شود، یعنی روی سطح باقی می ماند. دکتر ارتل پژوهش هایش را روی این موضوع متمرکز کرد که چگونه مولکول های جذب شده در سطح، می شکند یا بار دیگر مولکول های جذب شده واکنش می دهد. دکتر ارتل و همکارانش طی چند دهه گذشته آزمایش های پیچیده یی در مورد سطح، گازها و کاتالیز گرهایی که برهم کنش بین آنها را سرعت می دهند، انجام دادند. این آزمایش ها، فرآیندهایی همانند تولید کودهای شیمیایی سرشار از نیتروژن یا ساخت سلول های سوختی را روشن کرد. این پژوهش ها درک ما را از چگونگی انجام عمل خوردگی در همه چیز (از یک در زنگ زده تا ظرف سوخت یک نیروگاه هسته یی) بهتر کرد. «کاترین هانت» رئیس انجمن شیمی امریکا به دکتر ارتل تبریک گفت و از وی با عنوان «دانشمندی بر جسته» یاد کرد که در زمینه یی پژوهش می کند که «توجه افکار عمومی را چندان به خود جلب نمی کند، ولی با این همه به روش های گوناگون، زندگی ما را چنین دگرگون کرده است.» وی در ادامه گفت؛ «ما در آینده می توانیم با استفاده از نتیجه این پژوهش ها منبع تازه یی از سوخت های تجدیدپذیر به دست آوریم و محصولات الکترونیکی بهتر و کوچک تری تولید کنیم.» همکاران دیگر نیز به وی تبریک گفتند. «گابور سومورجای» که یکی از متخصصان شناخته شده شیمی سطح در دانشگاه کالیفرنیاست، گفته «گرهارد ارتل همکار و دوست دیرینه من است. وی شایسته این جایزه بود.»
«یانیس کورکیدیس» که استاد مهندسی شیمی در دانشگاه پرینستون است و سال ها همکار نزدیک دکتر ارتل بود، از وی به عنوان نمونه یی از یک استاد بزرگ نام می برد.«وی علاوه بر اینکه یک دانشمند برجسته است، یکی از بی نظیر ترین و الهام بخش ترین افرادی است که کسی می تواند افتخار همکاری با وی را داشته باشد.» وی در ادامه گفت؛ «وی کسی است که به زیبایی و بهترین شیوه این پدیده را توضیح داد. با کوشش های وی بود که دانشمندان دیگر توانستند واکنش های انجام شده در سطح را در مقیاس میکرون و کوچک تر از آن مشاهده کنند. با پژوهش های وی دانشمندان توانستند این پدیده ها را به راستی و بی درنگ مشاهده کنند و از حدس و گمان دست بردارند.» به گفته وی در نتیجه پژوهش های دکتر ارتل، دانشمندان توانستند مدل های ریاضی و محاسباتی از این پدیده ها را ارائه دهند.
دکتر«کورکیدیس» علاوه بر این گفت؛ «بسیاری از تصویر ها و فیلم های این فناوری باعث شد علاوه بر اطلاعات علمی ارائه شده، شاهد زیبایی چشمگیر علوم فیزیکی باشیم.»
قرار است پادشاه کارل گوستاو شانزدهم جایزه نوبل را در مراسمی که روز دهم دسامبر (نوزدهم آذر ماه) در استکهلم برگزار می شود، به برندگان اهدا کند.
دکتر ارتل در کنفرانس خبری گفت زمانی که شنید یک دانشمند آلمانی (پیترگرانبرگ) برنده جایزه نوبل فیزیک شد، گمان کرد که آلمانی دیگری برنده جایزه نوبل شیمی نمی شود و بنابراین به یقین وی برنده این جایزه نمی شود. زمانی که از دکتر ارتل پرسیدند به نظر وی این جایزه چه تاثیری بر زندگی وی خواهد داشت، گفت؛ «هرچند که برندگان پیشین جایزه نوبل به من گفته اند که این جایزه زندگی انسان را تغییر می دهد، من امیدوارم این جایزه زندگی ام را چندان تغییر ندهد.» وی گفت فقط می خواهد به پژوهش هایش ادامه دهد.
هنگامی که خبرنگاران از وی پرسیدند می خواهد این روز بزرگ را چگونه بگذراند، گفت؛ «می خواهم در کنار اعضای خانواده جشن تولدم را برگزار کنم، اما هم اکنون منتظر همسرم هستم که مرا برای ناهار دعوت کرده است.»

جان شوآرتز
ترجمه؛ سلیمان فرهادیان

منبع : روزنامه اعتماد