یکشنبه, ۱۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 5 May, 2024
مجله ویستا


«خودکشی‌ قدرگرایانه‌» یا شکست‌ عشقی‌!


«خودکشی‌ قدرگرایانه‌» یا شکست‌ عشقی‌!
آذرماه‌ امسال‌ وزیر علوم‌ در پنجاه‌ و چهارمین‌ نشست‌ روسای‌ دانشگاه‌های‌ سراسر كشور سخن‌ گفت‌ كه‌ دستمایه‌ بسیاری‌ از رسانه‌های‌ جمعی‌ قرار گرفت‌. او اعلام‌ كرد كه‌ در ایران‌ هفته‌یی‌ یك‌ دانشجو خودكشی‌ می‌كند و اگر این‌ دانشجویان‌ كه‌ اغلب‌ آنها از خانواده‌ دور بودند، در شهرهای‌ خود تحصیل‌ می‌كردند چنین‌ وقایعی‌ پیش‌ نمی‌آمد. این‌ خبر آنقدر مهم‌ بود كه‌ برخی‌ روزنامه‌های‌ كشور آن‌ را تیتر یك‌ روزنامه‌ خود كردند. كار به‌ جایی‌ رسید كه‌ روابط‌ عمومی‌ وزارت‌ علوم‌ با ارسال‌ جوابیه‌یی‌ به‌ روزنامه‌ها انتقاد كرد كه‌ چرا از بین‌ تمام‌ صحبت‌های‌ وزیر این‌ گفته‌ وی‌ را بزرگ‌ كرده‌اند.
به‌ هرحال‌ این‌ موضوع‌ در ظاهر با گذشت‌ چند روز به‌ پایان‌ رسید اما كارشناسان‌ علوم‌ اجتماعی‌ و جامعه‌شناسان‌ به‌ كرات‌ از افزایش‌ مورد خودكشی‌ در بین‌ دانشجویان‌ ابراز نگرانی‌ كرده‌اند. آمارها نشان‌ می‌دهد خودكشی‌ در بین‌ دانشجویان‌ در سالهای‌ اخیر سیر صعودی‌ داشته‌ است‌. طبق‌ آخرین‌ اظهارنظر مدیركل‌ حراست‌ وزارت‌ علوم‌ ۲۸ دانشجو در ۴ ماه‌ اخیر اقدام‌ به‌ خودكشی‌ كرده‌اند كه‌ ۲ مورد آنها منجر به‌ فوت‌ شده‌ است‌.
به‌ گفته‌ معاون‌ آموزشی‌ وزارت‌ علوم‌ ۴۳ درصد خودكشی‌ها در بین‌ دانشجویان‌ ناشی‌ از مسائل‌ عاطفی‌ و روحی‌ و روانی‌ است‌. گرچه‌ وزیر علوم‌ در مورد خودكشی‌ در بین‌ دانشجویان‌ علت‌ را دور بودن‌ بسیاری‌ از آنان‌ از خانواده‌ می‌داند و تاكید دارد كه‌ دانشگاه‌ها باید شرایط‌ را برای‌ نقل‌ و انتقال‌ دانشجویان‌ مهیا سازند.
دكتر نادر سالارزاده‌ جامعه‌شناس‌ در این‌ باره‌ می‌گوید: خودكشی‌ یك‌ واكنش‌ است‌ و شاید نوعی‌ اعتراض‌ به‌ نابسامانی‌ها، بی‌عدالتی‌ها و زورگویی‌ها. در واقع‌ عكس‌العملی‌ است‌ به‌ شیوه‌ تولید پدرسالاری‌ در جامعه‌. خودكشی‌ تنها چاره‌جویی‌ در منطق‌ شخص درمانده‌ برای‌ فرار از مسائل‌ است‌.
او بالارفتن‌ آمار خودكشی‌ در جامعه‌ را بحران‌ تلقی‌ می‌كند و می‌افزاید: علل‌ خودكشی‌ شناخته‌ شده‌ است‌ اما در ایران‌ به‌ لحاظ‌ تفاوت‌های‌ فرهنگی‌ و به‌ عنوان‌ جامعه‌یی‌ كه‌ بتازگی‌ با این‌ وضعیت‌ مواجه‌ شده‌ است‌، می‌توان‌ به‌ علل‌ خاص‌ آن‌ پی‌ برد.به‌ باور دكتر سالارزاده‌ اصلی‌ترین‌ عوامل‌ پدیدآورنده‌ شرایط‌ خودكشی‌ به‌ لحاظ‌ نظری‌، سست‌شدن‌ همبستگی‌ است‌. این‌ سستی‌ در شاخص‌هایی‌ چون‌، سستی‌ در پایه‌های‌ نهاد خانواده‌ و ناكارآمدی‌ دولت‌ ظاهر می‌شود.
دولت‌ به‌ عنوان‌ سازمانی‌ كه‌ نهادهای‌ آموزشی‌، اقتصاد و سیاست‌ را در بر می‌گیرد.او در ادامه‌ می‌گوید: دانشجو نابسامانی‌ها را می‌بیند و برای‌ رفع‌ آن‌ كاری‌ از او ساخته‌ نیست‌. بنابراین‌ بعد از مدتی‌ افسرده‌ می‌شود و حتی‌ در شرایط‌ خودكشی‌ قرار می‌گیرد.
دكتر جعفر سعادت‌ روانشناس‌ اجتماعی‌ و عضو هیات‌ علمی‌ دانشگاه‌ تفاوت‌ خودكشی‌ در میان‌ دانشجویان‌ با خودكشی‌ سایر اقشار جامعه‌ را تفاوت‌ در نوع‌ خودكشی‌ها می‌داند. به‌ اعتقاد او علت‌ اقدام‌ به‌ خودكشی‌ در طبقات‌ پایین‌ جامعه‌، عدم‌ توانایی‌ در تغییر ساخت‌ اجتماعی‌ است‌. اما وقتی‌ آگاهی‌ فرد بالا می‌رود و ساختار خشك‌ و انعطاف‌پذیر است‌ و امكان‌ هیچ‌ نوع‌ تغییری‌ را نمی‌دهد، آن‌ وقت‌ است‌ كه‌ خودكشی‌ «قدرگرایانه‌» اتفاق‌ می‌افتد. سخاوت‌ در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها اقدام‌ به‌ خودكشی‌ دانشجویان‌ را از نوع‌ «آنومیك‌» می‌داند. به‌ اعتقاد او این‌ نوع‌ خودكشی‌ وقتی‌ آشكار می‌شود كه‌ بحران‌ در نظم‌ اجتماعی‌ به‌ وجود آید. در جامعه‌یی‌ كه‌ نظم‌ اجتماعی‌ قابل‌ پیش‌بینی‌ نباشد و راه‌های‌ موفقیت‌ آدمها، در عمل‌ فرد را به‌ موفقیت‌ نرساند ظهور این‌ وضعیت‌ اجتناب‌ناپذیر است‌.
این‌ روانشناس‌ اجتماعی‌ بحران‌ را اینچنین‌ تعریف‌ می‌كند. منظور از بحران‌ اجتماعی‌ به‌ هم‌ریختگی‌ در نظم‌ است‌، بطوری‌ كه‌ فرد نتواند پیش‌بینی‌ كند كه‌ با كدام‌ رفتار می‌تواند به‌ موقعیت‌ آرمانی‌ خود دست‌ یابد. این‌ استاد دانشگاه‌، معتقد است‌ كه‌ میزان‌ گرایش‌ به‌ خودكشی‌ با میزان‌ ارزشمندی‌ هدف‌ از دست‌ رفته‌ در نزد فرد رابطه‌ مستقیم‌ دارد، هرچه‌ ارزشمندی‌ هدف‌ در نزد فرد بالا باشد، میزان‌ گرایش‌ به‌ خودكشی‌ هم‌ بیشتر است‌.دكتر سخاوت‌ در مورد بحران‌های‌ موجود در جامعه‌ می‌گوید: آمارها حاكی‌ از آن‌ است‌ كه‌ احتمال‌ یافتن‌ شغل‌ و ازدواج‌ پایین‌ است‌ و از امید به‌ آینده‌ كاسته‌ شده‌ است‌. مجموعه‌ این‌ شرایط‌ در تاریخ‌ ما با این‌ شدت‌ آمیختگی‌ بی‌سابقه‌ بوده‌ است‌. او رهایی‌ از این‌ بحران‌ را در گرو حل‌ این‌ مسائل‌ می‌داند.
یك‌ استاد دانشگاه‌ نیز در این‌ باره‌ اعتقاد دارد: متاسفانه‌ برخی‌ از مدیران‌ سابقه‌ مدیریتی‌ چندانی‌ ندارند و عدم‌ توانایی‌ آنان‌ در درك‌ جوانان‌ دانشجو موجب‌ بحران‌ آفرینی‌ می‌شود و این‌ گونه‌ اتفاقات‌ غالبا در دانشگاه‌ها رخ‌ می‌دهد.
هم‌اكنون‌ مسئولان‌ وزارت‌ علوم‌ هم‌ بر این‌ باورند كه‌ باید هرچه‌ سریعتر راهكاری‌ برای‌ جلوگیری‌ از افزایش‌ خودكشی‌ در بین‌ دانشجویان‌ اتخاذ كرد. وزارت‌ علوم‌ در آمار خود اشاره‌ می‌كند كه‌ طی‌ ۴ ماه‌ گذشته‌ كلیه‌ خودكشی‌ها در بین‌ دانشجویان‌ ناشی‌ از مسائل‌ عاطفی‌ و روابط‌ عاشقی‌ بوده‌ است‌.
البته‌ این‌ آمار جدید كه‌ توسط‌ مدیركل‌ حراست‌ وزارت‌ علوم‌ بیان‌ شد سخنان‌ وزیر علوم‌ را نقض‌ می‌كند. وزیر علوم‌ مشكلات‌ را در جایی‌ دیگر جست‌وجو می‌كند اما آنچه‌ مبرهن‌ است‌، افزایش‌ نگران‌ كننده‌ آمار خودكشی‌ها در ماه‌های‌ اخیر است‌.
بی‌شك‌ اقدام‌ سریع‌ مسئولان‌ وزارت‌ علوم‌ در كوتاه‌مدت‌ معجزه‌یی‌ را در كاهش‌ ارقام‌ خودكشی‌ و اقدام‌ به‌ خودكشی‌ به‌ دنبال‌ نخواهد داشت‌. آنچه‌ مهم‌ است‌ اینكه‌ توسعه‌ همه‌ جانبه‌ را در سطح‌ كشور دنبال‌ كنیم‌ و در این‌ میان‌ به‌ شرایط‌ فعلی‌ دانشجویان‌ كه‌ اكنون‌ در همه‌ ابعاد وخیم‌ است‌، رسیدگی‌ فوری‌ شود.

وحید شریفی‌
منبع : روزنامه اعتماد