نقاشی با کلمات

ـ پرگار
ـ بیژن بیجاری
ـ نشر مرکز
ـ چاپ اول۱۳۷۴
ـ تعداد؛۳۰۰۰نسخه
بیژن بیجاری به شهادت داستان هایی که تاکنون منتشر کرده، یکی از شاخص ترین نویسندگان نسل سوم داستان ایرانی معاصر است. در روزگاری که تعداد کتاب های داستان چاپ شده قابل تامل در یک سال، به تعداد انگشتان یک دست نمی رسد، ذکر آثار داستانی ارزشمند روزگار نه چندان دور خالی از لطف نخواهد بود. بیجاری نویسنده یی صاحب نگاه با شیوه خاص خود در روایت داستان هایش است که متاسفانه در این سال ها مجالی برای داستان های نوشته شده چاپ نشده اش برایمان هنوز مهیا نشده است.
«پرگار» عنوان دومین مجموعه بیژن بیجاری در سال ۱۳۷۴ از سوی نشر مرکز منتشر شد. تنهایی، بی پناهی و دور افتادن آدم ها از همدیگر تم عمده قصه های مجموعه «پرگار» است.
شخصیت قصه «همچون یک کارت پستال» از پس سال های مانده در غربت، شبی در متروی مونیخ به یاد و خاطرات نوستالژیک خود می افتد. رفت و برگشت های ذهنی شخصیت داستان که در شهرهای آلمان در زمان برگزاری جشن های اتحاد دو آلمان و فروپاشی دیوار برلین در حال رانندگی است، او را به اصفهان دهه های پیشین زندگی اش می کشاند. راوی در مرور و بازکاوی خاطراتش، از پیرمردی لهستانی یاد می کند که در ساحل زاینده رود مغازه دارد و جنگ لهستان او را آواره اصفهان می کند. پیرمرد از آن سر دنیا با خود قایقی آورده که بی بادبان و پارو است.
قصه های بیجاری در این مجموعه هرکدام به مانند قابی از زندگی هستند که از گذشته شخصیت های آن وام گرفته شده. آدم ها در مقابل این تابلو می ایستند و در رفت و برگشت های زمانی، روزگار خود را مرور می کنند.
سوسن در قصه «پرنده با باد» در کادری از زندگی خود در فرودگاه مهرآباد ایستاده. در مقابل او تابلویی است از تنهایی و بی پناهی اش در لس آنجلس. زن، بی فرزند و شوهر سابق اش، در غربت، به پیرزنی می نگرد که با کالسکه خالی بچه یی رد می شود. سوسن از این تصویر علاوه بر آنکه گذشته خود را به تصویر می کشد، آینده اش را نیز مشاهده می کند. سوسن سال ها پیش برای رفتن به خارج از کشور مجبور می شود از شوهری که او را بسیار دوست داشته، طلاق بگیرد و راهی غربت شود. سوسن پس از سال ها برای به دست آوردن دخترش؛ ندا به وطن برمی گردد. او که موفق نمی شود شوهر سابق اش را حاضر به همراهی بکند، تلخ و مانده از همه جا در فرودگاه مهرآباد مانده. در این قاب ثابت، سوسن و زندگی اش بازگو می شود. این تمهیدی است که بیجاری در اغلب قصه هایش از آن بهره می برد.
زنی تنها و جدا شده از شوهرش با بچه یی چهار ساله در دستش در قصه «قمری» در قاب پنجره یی ایستاده و روزهای گذشته اش را با بهرام که از او جدا شده، مرور می کند. خجسته در زندگی نتوانسته خود را با خلق و خوی بهرام وفق دهد و چیزی بیرون از درونش، او را به انزوایی ناخواسته می راند؛ زنی تنها قرار است بچه یی را بزرگ کند، تا پس از مدت ها به دست پدرش بسپارد و همچون سوسن قصه «پرنده با باد» تنها و بی پناه باقی بماند. عدم درک زن و مرد در این دو قصه به طور مشترک، دستمایه قصه هایی با ماجراهای مختلف قرار می گیرد.
دغدغه بیجاری در این مجموعه، قبل از هر چیز تصویرسازی ذهنی از دنیای بیرون از متن است.
در قصه «همراه» نویسنده با تصویرسازی و دقت در ریزه پردازی ماجرا، راوی را از باریک راه هایی در کوچه پس کوچه ها گذر می دهد و به مانند دوربینی کادر بندی شده بر مناظر بین راه مکث می کند. مکث های نویسنده با ریزه پردازی هایی همراه است که با تاکید بر جزئیات، خط اصلی قصه را کمرنگ می کند. راوی به همراه مادرش راه می افتد تا تفنگ یادگار پدر را به یکی از دوستان پدر بفروشند. در گذر از مسیری که همراه مادر است، خاطرات خود را با پدر در هنگام شکار بازگو می کند. «همراه» یکی از بهترین قصه های بیجاری در این مجموعه و در میان دیگر آثارش است.
دغدغه تصویرسازی و نقاشی کردن از طریق کلمات در قصه «شب دریایی...» به اصل ماجرا تبدیل می شود و دستمایه نوشتن قرار می گیرد.
درونمایه مرگ در بسیاری از قصه های بیجاری دستمایه نوشتن قرار می گیرد. در «اول شخص مفرد»، سایه مرگ بر زندگی پیرمردی حضوری پررنگ دارد. مرگ در این قصه، همزاد تنهایی و انزوایی است که به سراغ پیرمرد می آید.
در قصه «مغار بر آبنوس» مرگ به گونه یی دیگر تصویر می شود. نویسنده نمونه یی قابل تامل از بازآفرینی مجدد اسطوره های دینی را در عهد معاصر به دست می دهد. یوسف پسر کیمیا در جنگ مفقودالاثر می شود. کیمیا که همواره قصه یوسف و یعقوب مدنظرش است، خود را در نقش یعقوب نبی بازمی یابد و نمی تواند نشانه های مرگ یوسف را باور کند. او تمام مکافاتی را که بر سرش آوار شده به مثابه امتحانی از جانب خدا قلمداد می کند که روزگاری ابراهیم نبی را نیز با آن امتحان کرده است.

حسن محمودی

منبع : روزنامه اعتماد