چالش های جهانی انرژی در ۳۰ سال آینده

نوشتار زیر، متن سخنرانی لرد براون، رئیس اجرایی گروه بریتیش پترولیوم، در ۲۹ سپتامبر در «کنگره جهانی انرژی» در ژوهانسبورگ است. اکنون هفتاد و دومین سالگرد برگزاری «کنگره جهانی نفت» است که نخستین آن در ژوئیه ۱۹۳۳ در شهر لندن برگزار شد. این کنگره برای اولین بار به همت «توماس دوهرست» تشکیل شد. وی معتقد بود که صنعت نفت، نقش منحصر به فردی در تأمین انرژی برای مردم جهان ایفا می کند و می تواند به احیای حس شکوفایی و پیشرفت، که جای آنها در جامعه بشری خالی است، کمک کند. «توماس دوهرست» بر این باور بود که کاربرد علم و فناوری در حوزه تجارت و فعالیت های تجاری می تواند چهره جهان را تغییر دهد.مایه خرسندی و سعادت من است که افتخار پیدا کردم در این کنگره حضور یابم و سخنرانی کنم. از فرصت استفاده می کنم و به جای آن که به بحث در باره فعالیت های روزمره کاری بپردازم، چند جمله ای درباره گذشته، حال و آینده صنعت نفت می گویم.من نزدیک به ۳۵ سال است که در صنعت نفت کار می کنم. نخست در اسکاتلند و دریای شمال، سپس در آلاسکا به فعالیت در بخش نفت اشتغال داشته ام و علم مهندسی نفت را به صورت تجربی آموخته ام. تغییراتی که در ۳۵ سال گذشته روی داده، واقعاً مرا شگفت زده کرده است. به عبارت دیگر، آنچه از سال ۱۹۷۰ تاکنون در صنعت نفت روی داده، مایه بسی شگفتی است:
- تقاضا برای نفت در بازارهای جهانی حدود ۳۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است (افزایش ۸۰ درصدی).
- الگوی بازار تغییر یافته و تقاضا برای نفت در بازارهای آسیایی به تدریج رو به افزایش نهاده است. در سال ۱۹۷۰ از هر هفت بشکه نفت مصرفی جهان تنها یک بشکه در شرق مصرف می شد، اما اکنون از هر سه بشکه نفت مصرفی جهان، یک بشکه در شرق مصرف می شود.
- ما شاهد رشد چشمگیر تجارت نفت بوده ایم. در سال ۱۹۷۰، تنها روزانه ۲۵ میلیون بشکه نفت در بازارهای بین المللی داد و ستد می شد، اما اکنون این رقم به ۴۸ میلیون بشکه در روز افزایش یافته که خود معادل ۶۰ درصد کل نیاز روزانه جهان به نفت است. از سوی دیگر، ما شاهد تغییر تدریجی مسیر این فرآورده از کشورهای پیشرفته به کشورهای در حال توسعه هستیم. در حال حاضر، مهم ترین علت افزایش تقاضای جهانی برای نفت، بالارفتن مصرف نفت در آسیا و آمریکای لاتین است.
- ما شاهد تغییر در ترکیب سوخت مصرفی جوامع بشری هستیم و در حال حاضر گاز طبیعی به عنوان یکی از منابع سوختی مهم که نیاز انسان به انرژی را تأمین می کند، مطرح است.
- در عرصه سیاست هم شاهد تغییراتی بوده ایم: روسیه، چین و ویتنام درهای اقتصاد خود را به روی جهانیان گشوده اند. این مسئله درباره بسیاری از دیگر مناطق جهان نیز مصداق دارد، به گونه ای که کشورهایی که تا حدود ۱۵ سال پیش درهای خود را به روی سرمایه گذراران بین المللی کاملاً بسته بودند، اکنون از حضور این سرمایه گذاران استقبال می کنند.
از آن گذشته ما شاهد پیشرفت های چشمگیر در حوزه فناوری هم بوده ایم و البته بسیاری از افرادی که در این کنگره حضور دارند، در پیشرفت های به دست آمده در حوزه فناوری نقش مهمی ایفا کرده اند. از جمله پیشرفت های به دست آمده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیشرفت در حفاری. از جمله توسعه و پیشرفت در حفاری افقی
- پیشرفت در استفاده از فناوری اطلاعات در کل صنعت نفت. ما در قیاس با گذشته، می توانیم شناخت بیشتری از حوزه های نفتی کسب کنیم و اطلاعات دقیق تری از ساختار این حوزه های نفتی و چگونگی استفاده از ذخایر نفت به دست آوریم.
- پیشرفت در شبیه سازی و فعالیت های لرزه نگاری. در نتیجه چنین پیشرفتی، این امکان فراهم شده است که پیش از هرگونه عملیات حفاری، ساختارهای زمین شناسی را بررسی کنیم و کارهایی را انجام دهیم که پیش تر برای ما ناممکن بود.
- پیشرفت در فناوری حفاری در عمق دریاها و اقیانوس ها. به دنبال این مسئله، شرکت های نفتی قادر شده اند چاه های عظیم نفت را در اعماق دریاها و اقیانوس ها حفر کنند. در سال ۱۹۷۰ عمیق ترین چاه نفتی که در بستر دریا حفر شده بود ۱۵۰۰ فوت ارتفاع داشت، اما در حال حاضر عمق برخی چاه های نفت در خلیج مکزیک به بیش از ۱۰ هزار فوت می رسد.
- پیشرفت در فناوری پالایش. در اثر پیشرفت های به دست آمده در این حوزه،کیفیت فرآورده های نفتی افزایش زیادی یافته است.
- پیشرفت در فناوری موتورهای درون سوز. هنگامی که سوخت های جدید را در موتورهای درون سوز جدید مصرف می کنیم و از روغن ها و گریس های جدید نیز برای کاهش اصطلاک موتور بهره می بریم، کارآیی وسایل نقلیه به میزان زیادی افزایش می یابد.
- پیشرفت در فناوری توربین های مولد برق، به ویژه توربین توربین های سیکل ترکیبی. در نتیجه پیشرفت های به دست آمده دراین حوزه، گاز طبیعی به سوخت مهم و قابل توجهی برای تولید برق تبدیل شده است.
- پیشرفت در فناوری ال.ان.جی که هزینه های نقل و انتقال گاز طبیعی را کاهش داده است و این منبع انرژی را به یکی از پرطرفدارترین سوخت های موجود در بازارهای بین المللی تبدیل کرده است.
ساختار صنعت نفت نیز شاهد تغییراتی بوده است. « سازمان کشورهای صادر کننده نفت» (اوپک) به یک نیروی مؤثر در صنعت و بازار نفت تبدیل شده است. از آن گذشته، ما شاهد ظهور شرکت های دولتی و کشورهای تولید کننده نفت غیرعضو اوپک در این حوزه بوده ایم. برای اولین بار در۵۰ سال گذشته، بخش خصوصی بین المللی در صنعت نفت به تجدید ساختار خود پرداخته است و ما شاهد ظهور ابر شرکت های نفتی هستیم.به رغم همه این تغییرات و با وجود تحولات و انقلاب های متعدد و بالا و پایین رفتن پی درپی قیمت ها، عرضه نفت در بازارهای جهانی به گونه ای بوده که نیاز بازار همواره برآورده شده است. در کل این دوره ها، هیچ گاه شاهد کمبود جدی عرضه نفت به بازارهای جهانی نبوده ایم. این گفته درباره تحولات چند هفته اخیر بازار نفت نیز مصداق دارد. وقوع طوفان کاترینا در سواحل خلیج مکزیک، سبب کاهش تولید روزانه ۸۰۰ هزار بشکه نفت در آمریکا شد و چهار پالایشگاه بزرگ این کشور را از کار انداخت، اما نکته جالب توجه این است که عرضه نفت به تمام مصرف کنندگان این فرآورده همچنان ادامه یافت. به عبارت دیگر، صنعت نفت با سرعت و به شکلی مؤثر به نیاز بازار به نفت پاسخ داد. در ۳۰ سال گذشته وضع به همین منوال بوده است و نظام عرضه نفت خام بارها و بارها ثابت کرده است که می تواند واکنشی سریع و مؤثر در قبال رخدادها و شرایط پیش بینی نشده در بازار نفت از خود نشان دهد. این خود یکی از مزیت های نظام اقتصادی بازار آزاد و صنعت نفت محسوب می شود.داستان و حکایت صنعت نفت در ۳۰ سال گذشته شگفت انگیز است. این شگفتی برای آن دسته از افرادی که در ۳۰ سال گذشته از نزدیک با این صنعت سرو کار داشته اند، چند برابر بوده است، اما تاریخ هنوز به پایان نرسیده و اکنون صنعت نفت با چالش جدیدی رو به رو است. این صنعت باید بتواند ثبات و اطمینان را به بازار نفت بازگرداند و مردم را متقاعد کند که همچنان می توانند به نفت و گاز به عنوان منبع اصلی سوخت و انرژی خود اطمینان داشته باشند. البته احساس ناامنی و ترس از کمبود نفت و گاز را می توان در افزایش شدید قیمت نفت خام در هفته ها و ماه های اخیر مشاهده کرد. البته دیدگاه ها و نظرهای عموم مردم درباره صنعت نفت نیز این احساس ناامنی و ترس را به تصویر می کشد. کتاب های بسیاری درباره پایان یافتن نفت درسال ها و دهه های آینده به رشته تحریر درآمده اند و من در یکی از کتاب فروشی های لندن ۱۰ جلد کتاب مشاهده کردم که موضوع آنها تمام شدن نفت در آینده بود.
عصبانیت درباره انرژی
به گمان من پیش بینی هایی که درباره پایان یافتن منابع نفت در جهان ارائه شده اند، درست نیستند. من در همین حال، بر این باور هستم که باید یک بار دیگر تلاش کنیم این ادعا را اثبات کنیم. برای این کار، باید به آنچه روی داده است، بنگریم و به بررسی علل و شناسایی و تعریف معلول ها روی آوریم. چرا شاهد رشد احساس ناامنی کنونی در بازار نفت هستیم؟ چرا مردم عادی و سیاستمداران درباره انرژی، به طور عام و درباره نفت، به طور خاص، نگران هستند؟
عوامل متعددی در این زمینه وجود دارند که در زیر به بخشی از آنها اشاره می شود:
اول، تقاضا برای نفت در بازارهای جهانی رو به فزونی نهاده و جمعیت جهان نیز رو به افزایش است. از سوی دیگر، توانایی مالی مردم برای استفاده از انرژی در مصارف خانگی و حمل و نقل بالا رفته است. به طور کلی، هر سال شاهد حضور ۲۰۰ هزار نفر دیگر در حوزه استفاده تجاری از انرژی هستیم. تنها در فاصله پایان سال ۱۹۹۹ تا آغاز سال جاری میلادی، میزان مصرف نفت خام در چین روزانه ۳/۲ میلیون بشکه افزایش یافته است. براساس آمار و ارقامی که آژانس بین المللی منتشر کرده است، میزان تقاضا برای نفت خام در سال ۲۰۱۵ از ۱۵ تا ۲۰ درصد از میزان تقاضای کنونی برای این فرآورده افزایش خواهد یافت؛ به گونه ای که میزان مصرف نفت خام در این سال به روزانه ۹۰ میلیون بشکه خواهد رسید. براساس همین آمار و ارقام تا سال ۲۰۱۵ میلادی میزان تقاضا برای گاز طبیعی هم بیش از ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت.دوم، معادله و داد و ستد نفت خام نیز در حال افزایش است. منابع عرضه کننده و تقاضا کننده نفت در یک مکان مستقر نیستند. تنها در پنج سال گذشته، میزان تجارت نفت خام حدود ۱۸ درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر، روزانه بیش از نیمی از نفت مصرفی جهان در محلی غیر از محل تولید به مصرف می رسد. انتظار می رود تا سال ۲۰۱۵ این رقم به بیش از دو سوم افزایش یابد که معادل روزانه ۶۲ میلیون بشکه نفت خام خواهد بود. در همین حال، این مسئله روشن شده است که منابع موجود نفت در جهان در مناطق محدودی مانند خاورمیانه، آفریقا و روسیه متمرکز شده اند. برخی از مناطقی که حوزه های نفتی در آنها به صورت متمرکز یافت می شود، برای سرمایه گذاری بین المللی آماده نیستند و امکان حضور سرمایه گذاران بزرگ در آنها وجود ندارد. در بسیاری موارد، دولت ها منابع نفت خام را در کنترل مستقیم خود دارند و اجازه نمی دهند تحولات بین المللی صنعت نفت بر وضعیت صنعت نفت این کشورها تأثیر گذار باشد. نکته جالب توجه این است که سهم بخش خصوصی از فعالیت های انجام شده در صنعت، روندی نزولی داشته است.مسئله دیگر، نیاز به سرمایه گذاری در صنعت نفت است تا منابع موجود نفت توسعه یابند و در زمان مناسب روانه بازار شوند و از این رهگذر نیاز روزافزون بازار به نفت تأمین شود؛ بنابراین، ضروری است سرمایه گذاری های گسترده ای در توسعه حوزه های نفتی جدید و نیز ایجاد زیرساخت های تازه – مانند لوله های انتقال نفت و گاز و پایانه های ذخیره سازی ال. ان. جی- صورت پذیرد. نیاز به این نوع سرمایه گذاری هر روز در حال رشد است. به گزارش «آژانس بین المللی» در حال حاضرجهان به ۵۶۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در زمینه انواع مختلف انرژی نیاز دارد. بیش ازیك سوم از این میزان سرمایه گذاری باید به حوزه نفت و انتقال این فرآورده به بازارهای جهانی اختصاص یابد. به عبارت دیگر، حدود ۲۰۰ میلیارد دلار از این میزان سرمایه گذاری سالانه باید به بخش نفت تعلق گیرد. این رقم درقیاس با متوسط میزان سرمایه گذاری در دهه۱۹۹۰ حدود۲۰ درصد افزایش را نشان می دهد.
چالش های زیست محیطی
چالش های زیست محیطی از مدت ها پیش مطرح شده است. به گمان من انسان ها كه دیگر نباید منتظر باشند كه ثابت شود بحث تغییر آب و هوای كره زمین نفتی شود و صحت آن زیر سؤال رود، زیرا اصولاً زمان چنین انتظارهایی سپری شده است. اگر بیانیه آكادمی های علمی تمام كشورهای گروه هشت را كه قبل از نشست سران این كشورها درژوئیه گذشته منتشر شد مطالعه كنید، شاهد ارزیابی خشك و منطقی برخی از برجسته ترین دانشمندان جهان خواهید بود. البته علم پایانی ندارد و نمی توان حد ومرزی برای آن تصور كرد. چیزهایی وجود دارند و وجود خواهند داشت كه ما ازآنها اطلاعی نداریم. با این حال، دانشگاهیان كشورهای گروه هشت به اتفاق به این نتیجه رسیده بودند كه انجام اقدام های احتیاط آمیز ضروری است. درحال حاضر، میزان انتشار گازدی اكسید كربن در جو درقیاس با زمان امضای پروتكل كیوتو دراسل ۱۹۹۷، حدود ۱۶ درصد بیشتر شده است. پیش بینی می شود در سال ۲۰۱۰، میزان انتشار گازدی اكسیدكربن درجهان به حدود۳۳ درصدبالاتر از میزان تولید این گاز درسال ۱۹۹۷ برسد.تغییر آب وهوا موضوعی است كه پیامدهای آن در دراز مدت مشخص می شود، ولی هرسال كه می گذرد، ما با مشكلات بیشتر و بیشتری دراین زمینه روبه رو می شویم؛ بنابراین، می توان گفت عواملی كه سبب می شوند مردم درباره انرژی احساس ناامنی كنند، عبارتند از: افزایش تقاضا برای نفت خام؛ افزایش داد وستد نفت خام؛ لزوم افزایش سرمایه گذاری درحوزه انرژی وضرورت توجه به مشكلاتی كه در درازمدت به علت تغییر آب وهوا و گرم شدن هوای كره زمین بروز می كنند.اما در رأس این چالش های دراز مدت، مسائلی وجود دارند كه ابعادی كوتاه مدت تر دارند و بحث انرژی را به بحث داغ محافل و رسانه های خبری تبدیل كرده اند. برای مثال، وقوع طوفان كاترینا در آمریكا، كه ممكن است از گرم شدن آب های خلیج مكزیك ناشی شده باشد، می تواند بركل بازار جهانی نفت تأثیرگذار باشد، زیرا تولید و پالایش نفت درآمریكا را مختل می سازد. درنتیجه نفت وفرآورده های نفتی از اروپا به سوی آمریكا روانه می شوند تا نیاز آمریكا به انرژی تأمین شود. یا مسئله دیگری كه سبب نگرانی مردم درباره انرژی شده است، افزایش بیش از۸۰ درصدی بهای نفت در۱۸ ماه گذشته بوده است؛ به گونه ای كه قیمت نفت دربازارهای جهانی به اندازه ای بالا رفته است كه درتاریخ نفت سابقه ندارد.همچنین ادامه بحران درعراق، یكی دیگر از عوامل نگران كننده مردم جهان درباره انرژی است، زیرا ادامه درگیری ها و ناآرامی ها درعراق سبب شده است امكان سرمایه گذاری و افزایش تولید نفت دریكی از مهم ترین حوزه های نفتی جهان وجود نداشته باشد. مثال های فوق تنها برخی از مواردی هستندكه نگرانی مردم جهان را از آینده انرژی نشان می دهند و روشن می سازند كه چرا مردم از پایان یافتن نفت سخن می گویند. چالش فراروی صنعت و همه ما این است كه ثابت كنیم این تفكر اشتباه است. صنعت نفت متعلق به ماست و نمی توانیم انتظار داشته باشیم كس دیگری بیاید و این كار را برای ما انجام دهد ومن معتقدم می توانیم ثابت كنیم كه نگرانی های مردم در این باره اشتباه است.
هیچ گونه كمبود نفتی وجود ندارد
اول، ما می توانیم واقعیتی را كه برای تمام حاضران در این كنگره مسلم است، به روشنی توضیح دهیم. نفت جهان روبه پایان نیست. هیچ گونه كمبود فیزیك نفت یا گاز درجهان وجود ندارد. ذخایر اثبات شده عظیمی از نفت وگاز درجهان وجود دارند كه می توانند پاسخ گوی نیاز بشر تا چند دهه آینده باشند و از آن گذشته منابع بزرگ دیگری نیز كشف خواهند شد. همچنین دركشورهای ونزوئلا و كانادا، منابع عظیمی از نفت سنگین وجود دارد كه هنوز شناسایی نشده و تولید نفت از آنها آغاز نشده است. دوم، ما می توانیم این نفت را با قیمتی، كه حتی می تواند بسیار كمتر از قیمت های كنونی نفت خام باشد، روانه بازار كنیم. صنعت نفت درحال سرمایه گذاری دراین زمینه است. دهه۱۹۹۰ دوره ای بود كه درآن سرمایه گذاری درصنعت نفت پایین بود. علت اندك بودن میزان سرمایه گذاری دربخش نفت در این دهه، پایین بودن قیمت نفت و درنتیجه محدود بودن درآمدهای نفتی بود، اما درسال های آغازین سده و هزاره جدید بهای نفت روبه فزونی گذاشت. درنتیجه افزایش بهای نفت خام دربازارهای جهانی كه از سال۲۰۰۰ به بعد آغاز شد، درآمدهای نفتی و به دنبال آن، سرمایه گذاری دربخش نفت افزایش یافت. درپنج سال گذشته كل سرمایه گذاری ها در بخش های بالادستی صنعت نفت درپنج شركت بزرگ نفتی حدود ۵۰ درصد افزایش یافته و به رقم ۵۰ میلیارد دلار درسال رسیده است. بخش خصوصی نیز به توسعه منابع نفتی و تأمین نیاز جهان به انرژی كمك می كند.شركت نفتی بریتیش پترولیوم از سال ۲۰۰۰ تاكنون حدود۵۰ میلیارد دلار دربخش های بالادستی صنعت نفت سرمایه گذاری كرده است. این سرمایه گذاری درمناطق مختلف مانند روسیه، آنگولا، ترینیداد، اعماق آب های خلیج مكزیك، الجزایر و دریای خزر بوده است. صنعت نفت شاهد افزایش سرمایه گذاری درزمینه پالایش نیز بوده و تلاش كرده است ظرفیت پالایش را به اندازه ای بالا ببرد كه پاسخ گوی نیازهای روز افزون جهانی باشد. البته این یك روند مستمر و پیوسته است و همچنان ادامه می یابد و وضع قوانین و مقررات پیچیده در این زمینه نیز نتوانسته است این چالش را از بین ببرد.
مدیریت ریسك
صنعت نفت علاوه بر سرمایه گذاری درزمینه اكتشاف، تولید و پالایش در سراسر جهان، درحال تغییر پایگاه های جغرافیایی خود است و این نكته را فراگرفته است كه درمناطق پیچیده، دركشورهای درحال گذار و دربازارهای درحال شكل گیری چگونه عمل كند. شركت های نفتی دریافته اند در مدیریت ریسك یك سرمایه گذاری دراز مدت، نكته مهم، همكاری با كشورهایی است كه با آنها تعامل دارند. این همكاری فقط به استخراج منابع و پرداخت مالیات محدود نمی شود، بلكه شركت های نفتی باید درتوسعه موفقیت آمیز این كشورها نیز مشاركت داشته باشند و در همین حال، از هرگونه دخالت در امور سیاسی این كشورها پرهیز كنند. شركت های نفتی باید از رشوه دادن اجتناب ورزند و برای توسعه سرمایه گذاری وآموزش با جوامع محلی همكاری كنند. آنها باید به كشورهای دارای منابع انرژی كمك كنند تا به توان استفاده كامل از ثروتی كه دراختیار دارند، دست یابند.شركت های نفتی دریافته اند چگونه به كشورهای میزبان كمك كنند تا از هدر دادن منابع خود و تبدیل شدن اقتصاد این كشورها به یك اقتصاد رانتی جلوگیری كنند. شركت های نفتی این مسائل را تازه دریافته اند و هنوز باید چیزهای بیشتری را دریابند. اما به گمان من، به موازات تغییر كانون جغرافیایی توسعه منابع انرژی از كشورهای عضو «سازمان همكاری وتوسعه اروپا» به مناطقی مانند آفریقا و آسیای میانه، این مسئله اهمیت روز افزون تری می یابد. شركت های نفتی دریافته اند چگونه با شركت های دولتی و خود دولت ها همكاری كنند. همچنین نشان داده شده است كه اندیشه خصوصی كردن تمام امور و سلب حاكمیت كشورهای تولیدكننده نفت وگاز برمنابع ملی این كشورها اندیشه ای غلط است. دولت ها وشركت های نفتی دولتی عناصر پایدار و ماندگار درصنعت نفت محسوب می شوند. چالش فراروی ما فراگرفتن نحوه همكاری با این دولت ها و شركت های دولتی است.كشورها با یكدیگر تفاوت دارند و ازگذشته و توانمندی های متفاوتی برخوردار هستند. دراین جا به دو نمونه از همكاری های موفق شركت بریتیش پترولیوم با دولت ها و شركت های نفتی دولتی اشاره می شود.ما امیدوارهستیم تا پایان سال جاری میلادی خط لوله باكو- تفلیس- جیحان افتتاح شود و كارخود را آغاز كند. با آغاز به كار این خط لوله، روزانه حدود یك میلیون بشكه نفت برظرفیت عرضه نفت به بازارهای جهانی افزوده خواهد شد. بعدازآن نیز قرار است یك خط لوله انتقال گاز از باكو به مرز تركیه ایجاد شود. این پروژه های عظیم توسعه ای، نمونه ای از همكاری مؤثر میان شركت های خصوصی بین المللی و مسئولان و شركت های دولتی محسوب می شوند. انجام این پروژه مشترك سبب شده است نه تنها عرضه نفت به بازارهای جهانی به میزان روزانه یك میلیون بشكه افزایش یابد بلكه كشورهایی نیز كه درآنها این سرمایه گذاری صورت گرفته است، از درآمدهای لازم به صورت مستقیم برخوردار شوند. اگر ما به بازارهای جهانی اعتقاد داشته باشیم، باید اطمینان یابیم كه منافع ناشی از این همكاری ها به صورت گسترده درمیان كشورهای مختلف توزیع شود و تعداد هر چه بیشتری از شهروندان دریابند كه ازجهانی شدن، سودشخصی می برند.نمونه دیگری از فعالیت های شركت بریتیش پترولیوم، همكاری این شركت با دولت روسیه وشركت های نفتی دولتی روسیه است. سرمایه گذاری در روسیه سبب افزایش تولید و درنتیجه، افزایش درآمدهای نفتی شده است. از زمانی كه شركت بریتیش پترولیوم همكاری خود را با روسیه در دوسال پیش آغاز كرد، تولید نفت در این كشور حدود۲۰ درصد افزایش یافته است. شركت ما از بهترین فناوری بین المللی در روسیه استفاده كرده و درنتیجه ظرفیت تولید نفت در این كشور افزایش یافته است. دولت روسیه از همكاری میان شركت بریتیش پترولیوم و شركت های سرمایه گذاری روسی حمایت كرده است. البته روسیه كشوری درحال گذار است. این كشور از حدود۲۰ سال پیش كه آقای مینمائیل گورباغپ، گلاسنوست و پرستوریكا را آغاز كرد، تغییرات زیادی را شاهد بوده است. این تغییر هنوز تمام نشده است، ولی ما به عنوان سرمایه گذار می توانیم مشاهده كنیم كه تغییرات چه دامنه وابعادی داشته اند. این تحولات برای توازن انرژی در بازار نفت اهمیت بسیار دارند، زیرا روسیه بعدا ز كشورهای خاورمیانه تنها كشوری است كه می تواند عرضه كننده بزرگ انرژی به اروپا، چین و كشورهای آسیایی باشد.
تغییر آب و هوا
صنعت نفت، پاسخ هایی برای چالش های زیست محیطی دراز مدت ناشی از تغییرات آب و هوا یافته است. شركت های بسیاری دراین فرآیند دخالت دارند. مردم به دنبال كاهش تولیدگازهای گلخانه ای هستند. آنها به فناوری های جدیدی روی آورده اند كه می تواند مشكلات ناشی از تغییرات آب وهوا را كاهش دهد و دراین راستا فرصت های تجاری نیز فراهم آورد. دراین زمینه به یك مثال اشاره می كنم. ما دریك دهه گذشته تلاش كرده ایم فعالیت های خود را روی این مسئله متمركز كنیم كه روزی كربن منتشر شده در جو را دوباره برداشت و ازآن استفاده كنیم. اتحادیه اروپا دراین زمینه سامانه ای را طراحی و پیشنهاد كرده است كه براساس آن كربن دوباره برداشت می شود. این كربن دوباره به ذخایر نفت وگاز تزریق می شود و درنتیجه ذخایر افزایش می یابد. این فناوری بسیار جالب توجه است و می تواند درمناطق مختلف به كارگرفته شود. دراین جا ازمهارت های فنی برای مقابله با چالش های زیست محیطی استفاده شده است.
امنیت انرژی
بحث امنیت انرژی بیشتر درچارچوب آنچه دولت ها می توانند در این زمینه انجام دهند، مطرح شده است، مطمئناً دولت ها در زمینه امنیت انرژی نقش مهمی دارند. دولت ها باید این اطمینان را به وجود آورند كه سرمایه گذاری های لازم درحوزه های مختلف صورت می پذیرد و یك سامانه تجاری آزاد وجود دارد. دولت ها باید انگیزه های لازم را درهمه ایجاد كنند تا تمام توان خود را به كارگیرند و با چالش هایی مانند چالش های زیست محیطی مقابله كنند. آنها می توانند باكاستن از پیچیدگی ها سرمایه گذاران به افزایش سرمایه گذاری دربخش پالایش نفت ترغیب كنند. اما دولت ها به تنهایی نمی توانند امنیت انرژی را تأمین كنند. این وظیفه برعهده ما(شركت های نفتی) نیز نهاده شده است. این صنعت نفت است كه باید درتأمین انرژی ایفای نقش و مسئولیت كند. به سه دلیل صنعت نفت می تواند به امنیت انرژی كمك كند:
اول، همان گونه كه بارها درمقاله های ارائه شده در این كنگره اشاره شده است، ما از فناوری برخوردار هستیم. صنعت نفت یكی از رشد یابنده ترین صنایع جهان است كه برپایه ارائه فناوری های جدید مبتنی است. حدود و مرزهای ابعاد مختلف، دانش موجود در زمینه نفت وگاز هر روز گسترش می یابد. درآغاز این نوشتار به برخی از تحولاتی كه فناوری در۳۰ سال گذشته درصنعت نفت ایجاد كرده است، اشاره كردم، اما تحولات بیشتری در راه هستند. به گمان من، همه براین نكته تأكید دارندكه صنعت نفت درسال های آینده به سطحی از پیشرفت درفناوری و مهندسی خواهدرسید كه بخشی از فعالیت های روزانه این صنعت خواهد بود. درزیر به بخشی از این پیشرفت های احتمالی اشاره می شود:
- تولید نفت از عمق بسیار پایین دریاها و اقیانوس ها. به نظر شما در سال۲۰۲۰ بیشترین عمق چاه های نفتی كه در دریاها حفر شده اند، چه اندازه خواهند بود؟ ۲۰ هزار فوت؟ ۲۵ هزار فوت؟ یا بیشتر؟
- تولید سوخت های پاك تر. به نظر شما صنعت نفت و صنعت خودروسازی چه هنگامی خواهند توانست وسایل نقلیه ای تولیدكنند كه میزان انتشار گازهای گلخانه ای از آنها صفر باشد؟
- چه هنگام شاهد تغییراتی مشابه دربخش برق خواهیم بود، زیرا این بخش خود یكی از مهم ترین بخش های منتشركننده گازدی اكسیدكربن در جو است؟ ۳۰ سال دیگر؟ ۲۰ سال دیگر؟ یا كمتر؟
- افزایش روبه میزان برداشت نفت. به نظر شما میانگین میزان برداشت از یك حوزه نفتی تا سال ۲۰۲۰ چه اندازه است؟ آیا با بهره گیری از پیشرفت های به دست آمده در شبیه سازی لرزه نگاری، محاسبات رایانه ای و حفاری های چندجهتی، میزان برداشت از یك حوزه نفتی به۶۵ درصد، ۷۰ درصد، یا بیشتر خواهد رسید؟
- توسعه فناوری هایی كه می توانند سوخت ها را از شكلی به شكل دیگر درآورند. آیا شما بر این باور هستیدكه تا سال۲۰۲۰ نفت درشكل شناخته شده كنونی خود تنها منبع تأمین بنزین خواهد بود؟ آیا این احتمال وجود ندارد كه گاز طبیعی و زغال سنگ را به گونه ای تغییر داد كه بتوان، هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ فنی، آن را برای این منظور به كار برد؟
پیشرفت هایی كه در بالا به آنها اشاره شد، تنها بخشی از پیشرفت های بدیهی و قابل پیش بینی محسوب می شوند. من مطمئن هستم پیشرفت های بیشتری فراتر از درك و تصور ما در راهند. ظرفیت پیشرفت درصنعت نفت به توان كیفی مهندسان و دانشمندان ما دراین صنعت بستگی دارد. تمام تحولاتی كه من شاهد آنها هستم، مرا به آینده خوش بین تر می سازند. دوم، اعتقاد به پیشرفت در دامنه و چشم انداز صنعت نفت نیز اهمیت دارد. با توجه به پیشرفت های كه دریك دهه گذشته روی داده است، درحال حاضر، صنعت نفت این ظرفیت را دارد كه دانش و اندیشه را به سرعت درمقیاسی جهانی گسترش دهد. صنعت نفت یكی از مهم ترین و نوآورترین بخش های اقتصاد جهانی است، به همین دلیل این صنعت توانسته است به رغم تحولات و دگرگونی های سال های اخیر، عرضه نفت را به صورت مستمر ادامه دهد. بازسازی زیرساخت های صنعت نفت كه از اواسط دهه۱۹۹۰ آغاز شد، بخشی از این مهم است. شركت های جهانی و بین المللی نفت، نقش ویژه ای در مبادله دانش وكارآیی هرچه بیشتر بازار نفت ایفا كرده اند، اما مسئله ای كه به همین اندازه اهمیت دارد، شبكه ارتباطی میان شركت های بزرگ و كوچك، شركت های بین المللی نفت و بخش خدمات و تمام ما و جامعه دانشگاهی است.
سوم، ما ظرفیت و تجربه مدیریت ریسك را در هنگام ضرورت داریم. ما می توانیم یك ساختار مدیریتی منضبط و دارای استانداردهای بالا را در زمینه پروژه های بزرگ و درحال اجرای جهان اعمال كنیم. در۱۵ سال گذشته شركت های بزرگ نفتی پیشرفت های چشمگیری دراین زمینه داشته اند. این رشد و پیشرفت امكان سرمایه گذاری درمیزان و اندازه كنونی را فراهم آورده است.پیشینه۳۰ سال گذشته صنعت نفت داستان تغییرات شگرف و موفقیت های بزرگ است. به گمان من۳۰ سال آینده نیز به همین اندازه برای صنعت نفت چالش برانگیز خواهد بود. مسائل فراوانی وجود دارندكه باید به آنها پرداخت و مشكلات بالقوه فراوانی نیز هستند كه باید با آنها مقابله كرد، اما به گمان من، باتوجه به كیفیت صنعت نفت و شركت ها و افرادی كه دراین صنعت به فعالیت مشغولند، ۳۰ سال آینده نیز به همین اندازه موفقیت آمیز خواهند بود. نیاز بشر به صنعت نفت بیش از گذشته است و به باور من، ما آمادگی داریم در برابر چالش های فراروی این صنعت ایستادگی كنیم.

منبع : خبرگزاری ایسنا