جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا
غرب و هویت ایرانی
هویت دیرینهترین نشانههای بشری است. هر نژاد و قومی در بطن خود هویتی دارد که متمایزکننده از دیگر اقوام است. هویت اگرچه در بستر زمان و به مدد تعاملات بشر با دیگر موجودات انسانی شکل میگیرد و بهتدریج نیز از شکلی به شکلی دیگر تغییر مییابد اما در خود نیز اصالتی دارد.
در ایران دست کم طی قرون اخیر مقوله هویت یکی از چالشهای جدی ایرانیان بوده است. طبقه روشنفکر بیش از هر صنف و گروه و طبقهای بیشتر از دیگران درگیر این مفهوم بوده است. این دغدغه شاید از آن ناشی میشود که میخواهد جستوجو کند که آیا چنین هویتی میتواند در آبهای مواج جهانی شنا کند و خود را به ساحل نجات برساند ولی تا به امروز پاسخ مناسبی برای چنین پرسشی نیافته است. شاید یافتن پاسخ این پرسش نیازمند حضور جدی در ارکان قدرت باشد و بتواند ابعاد پنهان آن را به محک آزمون بگذارد اما نتیجه تقریبی اینان با چند پاسخ مواجه بوده است.
پارهای به دنبال آن بودهاند که هویت را به دور از تعاملات جهانی در ایران بومیکنند و مبادرت به صدور آن نمایند. عدهای هم این هویت را در تعامل و هم جوشی با دنیای غرب دانستهاند و تا حدی معتقد بودهاند که باید هویت ایرانی در هویت غربی مستحیل شود. این موضوع هر دو در ایران طرفداران جدی داشته است با آنکه هر دو نمایندگانی نیز در قدرت سیاسی داشتهاند اما هیچکدام تا به امروز تفوق و برتری جدی در حوزه همگانی نیافته اند، چه آنکه همواره در ایران قدرت سیاسی با قداست مذهبی عجین بوده است و هرگاه میان این دو افتراقی پدید آمده قدرت سیاسی تا حدودی مشروعیت خود را از دست داده است.
اما به نظرم از سه قرن اخیر وقتی هویتی به نام غرب موجودیت و برتری خود را به جهانیان اثبات کرد و از قضا خواست این مهم را به دیگر ساکنان روی زمین منتقل کند آشوب و ناآرامی در بین دیگر اقوام و ملل روی داد. ایرانیان اما در کنار بسیاری از کشورها از حضور غرب چندان استقبال جدی نکردند و همواره در برابر اینان مقاومت کرده و خود را از دایره ارتباط با آنان محدود ساخته اند. اگر امروز معتقد شویم که بخشی از هویت کنونی ایرانیان از تقابل و تعامل با غرب شکل گرفته است چندان به گزافه نگفتهایم. چه آنان که در برابر آن لب به اعتراض گشوده و ایستادگی پیشی کرده و چه آنان که در همجواری آن به تعامل با او پرداختند. همه اینان امروز بخشی از هویت خود را متاثر از رفتار خود با غرب میدانند. غرب میدانگاه و آوردگاهی برای همه ایرانیان طی این سه قرن بوده است. همین تضاد و آوردگاه سهم عمدهای در کامیابیها و ناکامیهای ما در اداره سرزمین مان داشته است. تضاد ما با مقوله غرب یکی از شکافهای اصلی تمدنی است که گاه آنچنان عمیق و متوسع میشود که شکافهای دیگر را ناچیز میشمارد.
بنابراین ایران گرچه دارای شکافهای محلی و منطقهای، قومی، فرهنگی و نیز طبقاتی بوده و برخی از اینها برتقویت هویت ملی واحد تاثیر نامطلوب گذاشتهاند، لیکن به نظر میرسد که از نظر توسعه سیاسی مهمترین شکافهای جامعه ایران شکافهای تمدنی یا فرهنگی باشد. تمدن و فرهنگ فعلی ایران <از امتزاج > سه لایه تمدنی تشکیل شده است: تمدن و فرهنگ ایران قدیم که گهگاه نمایندگانی هم در عرصه سیاست و جامعه داشته است، تمدن و فرهنگ اسلامی که حضور آن برحسب مقتضیات زمانه گهگاه شدت و ضعف یافته است. تمدن و فرهنگ غربی که یکی دو قرن است در حوزههای مختلف جامعه ایران تاثیرات شگرف گذاشته تا حدی که واکنش تدافعی میراث تمدن و فرهنگ اسلامی را برانگیخته است. بهویژه دو گرایش تمدنی یا فرهنگی اخیر در تاریخ معاصرایران مهماند و تا حدودی آشتیناپذیر بهنظر میرسند. تصور اغلب نمایندگان این دو گرایش بر این است که اختلاف میان آنها به معنی بازی مرگ و زندگی یا برد و باخت کامل است. همین تصور طی چندین دهه اخیر یک وضعیت بلاتکلیفی و سردرگمی را به وجود آورده و بسیاری از ساحتهای فکری ما را در تعطیلی تاریخی قرار داده است. از همین روست که فهم ما از جهان معاصر با اما و اگر و نیز تردیدهای جدی مواجه شده است و در یک گمگشتگی تاریخی به سر میبریم؛ نه میتوانیم از پوسته هویت ملی ـ مذهبی خود به در آییم و نه میتوانیم هویتی جدید در تعامل با غرب شکل دهیم.
در سالهای اخیر جریان نوظهور ی درحال تکوین است که نگاهی فراسوی این دو دیدگاه دارد. این دیدگاه از <من ایرانی> میخواهد که برای خطر کردن بر سر ارزشهای سیاسی، فرهنگی و نگرشیهای عقلی، تمایلی از خود نشان دهد تا به جای آنکه تماما در موضع تقلید یا انکار ایدئولوژیک غرب باشد، جسورانه در جریانی متحول و متغیر غوطه بزند. در این وضعیت متداخل فرهنگی و گفتوگوی متقابل، دیگر ساحت غربی به یک عامل ساده ابزاری یا تکنیکی فرو کاسته نمیشود و دیگر به عنوان یک خصم خطرآفرین برای هویت ایرانی، مورد انکار قرار نمیگیرد.
مجید یوسفی
منبع : روزنامه اعتماد ملی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل غزه روسیه مجلس شورای اسلامی نیکا شاکرمی روز معلم معلمان رهبر انقلاب مجلس بابک زنجانی دولت
هلال احمر بارش باران یسنا آتش سوزی پلیس قوه قضاییه تهران سیل شهرداری تهران آموزش و پرورش سازمان هواشناسی دستگیری
حقوق بازنشستگان قیمت خودرو بازار خودرو قیمت طلا قیمت دلار قیمت سکه خودرو دلار سایپا بانک مرکزی ایران خودرو کارگران
فضای مجازی سریال نمایشگاه کتاب تلویزیون مسعود اسکویی عفاف و حجاب سینما سینمای ایران دفاع مقدس موسیقی
رژیم صهیونیستی آمریکا جنگ غزه فلسطین حماس اوکراین چین نوار غزه ترکیه انگلیس یمن ایالات متحده آمریکا
استقلال فوتبال پرسپولیس علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر ایران تراکتور لیگ برتر رئال مادرید لیگ قهرمانان اروپا بایرن مونیخ
هوش مصنوعی تلفن همراه گوگل اپل آیفون همراه اول تبلیغات اینستاگرام ناسا
فشار خون کبد چرب بیمه بیماری قلبی دیابت کاهش وزن داروخانه رابطه جنسی