تئاتر کلاسیک ترکیه‎

لفظ "تئاتر کلاسیک تئاتر ترکیه" به تئاترهایی اطلاق می شود که از زمان امپراتوری عثمانی و همینطور قبل از آن وجود داشته ‏است، تئاترهایی از قبیل "تئاتر روستایی" و "تئاتر مردمی". این نمایش ها به طور گسترده، هم با آواز خوانی و هم بدون آواز ‏خوانی و از طرف دیگر بدون کلام و یا با کلام اجرا می شده است.
تئاترکلاسیک روستایی این مرز و بوم، توسط اجداد ترکها، از آسیای میانه و با فرهنگی کاملاً متمایز و با اعتقادات "شامانیزم" به ‏این سرزمین آمده است و ریشه ی فرهنگی خود را از سرزمین های آسیای میانه و مرکزی گرفته است.
از طرفی دیگر "بازی ‏عروسکی" و یا " عروسک بازی" در آناتولی و یا سرزمین ترکیه نیز منشأیی همانند آنچه گفته شد دارد و جزئی از تئاتر کلاسیک ‏ترکیه محسوب می شود.
نقش و تأثیر مذهب شیعه در ترکیه آنچنان بوده است که بخشی از نمایش های ایرانی را در آنجا بنا نموده است. یکی از این نوع ‏نمایش ها "تعزیه" می باشد که در قسمت های محروم ترکیه مخصوصاً جنوب آن در ماه محرم هر سال برگزار می شده است.
‏"تئاتر مردمی" و یا "خلقی" بیشتر در شهرها و به روی صحنه های حرفه ای به اجرا در می آمده است. از جمله ی این هنر ‏نمایشی می توان به؛ مداحی، عروسک بازی، نمایش سایه ی قره گز و نمایش وسطی و یا بازی وسط اشاره کرد. "بازی ‏عروسکی" تحت تأثیر نمایش های عروسکی غربی تا قرن نوزده میلادی به قدرت رسید و تماشاچی بسیاری را جذب کرد و هنوز ‏هم جزو تفریحات مردم ترکیه محسوب می شود.
از مهمترین خصوصیات "تئاتر کلاسیک ترکیه" نه "لباس" و نه "گریم" و نه "صحنه آرایی" است، بلکه نداشتن متن اجرایی است.
‏یعنی بازیگران از هیچ متن مکتوبی برای بازی خویش استفاده نمی کردند و از شیوه ی بداهه گویی بهره می بردند. از دیگر ‏خصوصیت این نوع تئاتر باید از آوازهای مخصوص، رقص ها و تقلیدها نام برد که اجزاء غیر قابل تفکیک در نمایش های فوق ‏می باشند.
‏"تئاتر کلاسیک ترکیه" بر خلاف تئاتر کلاسیک قرن نوزده، تمام اجزاء خویش را یعنی هرچه ظاهر و باطن دارد، به صحنه انتقال ‏می داده (چیزی شبیه به تعزیه ی ایرانی) . یکی دیگر از خصوصیات بسیار مهم تئاتر کلاسیک ترکیه، "کمدی" بودن آن است. یعنی ‏در تئاتر کلاسیک ترکیه، مقصود و آماج بازیگر تنها خنداندن تماشاچی می باشد.
بازیگران در این نمایش ها دارای "کاراکتر" نیستند، بلکه تنها "تیپ" هایی اند که وظیفه ی آنها خنداندن است. دیگر خصوصیت این ‏نوع تئاترها آن است که زمانی مشخصی برای اجرا ندارند و هرگاه که بخواهند اجرا می شوند و با عوض شدن تاریخ عیدهای ‏مذهبی به مانند عید قربان و یا عید ماه رمضان، تاریخ آنها گاه به تابستان و گاه به زمستان انتقال می یابد.
همینطور این تئاترها را ‏می توان در جشن "ختنه سوران" فرزندان پسر که کم از جشن عروسی ندارد، و در اصطلاح ترکی به آن "عروسی" اطلاق ‏می شود نیز دید.
‏"مداحی" از دیگر انواع نمایش کلاسیک ترکیه محسوب می شود. این نوع نمایش با آمدن اسلام به این سرزمین نشو و نما پیدا کرد و ‏تاریخ شروع آنرا می توان از قرن ۱۶ میلادی و با قدرت گرفتن اسلام در آسیای صغیر و منطقه ی آناتولی دانست.
این نمایش به طوراعم در قهوه خانه ها اجرا می شده است و مداح، داستان و یا حکایتی را با اداها و تقلیدهای گوناگون اجرا ‏می کرده است.
‏"بازی سایه ی قره گز و حاجی جواد" نیز از بازی های تئاتر کلاسیک ترکی است که در شهرها تماشاچی بسیاری را به خود ‏معطوف ساخت. جالب اینجا است که بازی سایه ی قره گز، سال های سال، در زمان امپراطوری عثمانی که صاحب قسمت بزرگی ‏از اروپای شرقی بوده است در این سرزمین ماندگار بوده و اجرا می شده است ، بنابراین می توان آنرا قسمتی از فرهنگ این ‏مناطق نیز به حساب آورد.
‏"بازی وسط" و یا "وسط بازی" که اولین بار در سال ۱۸۳۴ میلادی به این نام شهرت یافت، از مهمترین نمایش های تئاتر کلاسیک ‏ترکیه محسوب می شود. "بازی وسط" نیز فعالیت خود را ادامه داده است و در گذشته ی بسیار دور، یعنی قبل از تاریخ ۱۸۳۴ ‏میلادی، با نام های دیگری به مانند "بازی میدان"، "تقلید بازی" و یا "تقلید کاری"، "بازی بازو" و "بازی جهان جدید" به اجرا در ‏می آمده است.
‏"بازی وسط" شباهت بسیار زیادی به نوعی از نمایش عصر رنسانس ایتالیا به نام "کمدیا دل آرته" داشته که این شباهت از طرف ‏تمام استادان تئاتر جهان مورد قبول واقع شده است.
‏"بازی وسط" نمایشی است که در قرن ۱۹ میلادی و همینطور اوایل قرن بیستم در سرزمین آسیای صغیر و منطقه ی آناتولی بوجود ‏آمد و در مقابل فرمان تنظیمات که فرمانی اصلاحاتی و یا رفرمی در جامعه ی این منطقه بوده است به سختی ادامه یافت.
امابا آمدن رژیم "جمهوری" و رهبری "مصطفی کمال آتاتورک" و تمایل بیش از حد رژیم جدید به غرب موجب شد این هنر ‏کلاسیک هر چه بیشتر تضعیف شود.‏

مترجم: عطا ابراهیمی راد
برگرفته از سایت: ‏www.tiyatrotarihi.com

منبع : تئاتر ما