دنیای آلومینیوم

از آغاز كشف آلومینیوم تا به حال، كمتر از یك قرن می‌گذرد اما، امروزه این فلز جوان به دومین فلز پرمصرف این كره خاكی بدل شده است. موارد مصرف آلومینیوم به حدی زیاد است كه تصور جهان بدون وجود این فلز غیرممكن به نظر می‌رسد .آلومینیوم به صورت فلزی كه ما مشاهده می‌كنیم در طبیعت وجود ندارد. این فلز پرمصرف، به صورت سنگ های آلومینیوم از معادن بوكسیت Bauxite)) به دست می‌آید . بوكسیت، بالاترین حجم از فلز آلومینیوم را در خود جای داده است. بنابراین، به عنوان منبع این فلز مورد استفاده قرار می‌گیرد. تولید آلومینیوم سه مرحله مختلف دارد: اول، استخراج بوكسیت از معادن. دوم: تصفیه بوكسیت و تبدیل به آلومینا، ماده اولیه تولید فلز آلومینیوم. سوم: ذوب كردن آلومینا و تبدیل شدن آن به فلز آلومینیوم.اولین كشور تولیدكننده آلومینیوم در جهان، كشور ایالات متحده امریكاست كه ۱۷ درصد از كل ذخایر بوكسیت موجود در كره خاكی را در خود جای داده است. اهمیت این صنعت در اقتصاد امریكا در حدی است كه سهم بزرگی از درآمد صادراتی این كشور را تشكیل می‌دهد و موجبات رشد صنایع دیگر از جمله صنعت خودروسازی را در این كشور فراهم می‌آورد. در آوریل سال جاری نرخ تولید سالانه آلومینیوم در این كشور ۲ میلیون و ۵۶۴ هزار و ۷۳۳ تن بوده كه نسبت به سال گذشته، ۶/۰ درصد رشد داشته است. در ماه آوریل سال جاری ۲۱۰ هزار و ۸۰۰ تن آلومینیوم در امریكا تولید شد كه حدود یك دهم كل تولید سالانه است. بخش شرقی مركز ایالات متحده امریكا بیشترین نرخ مصرف آلومینیوم را در این كشور دارد. به گزارش دولت امریكا، بیشترین حجم آلومینیوم تولیدی در بخش حمل و نقل مصرف می‌شود. طبق آمارهای دقیق‌تر، بخش حمل و نقل مصرف‌كننده ۳۵ درصد از كل آلومینیوم تولیدی این كشور است در حالی كه ۲۴ درصد در صنعت بسته‌بندی، ۱۶ درصد در صنعت عمران، ۸ درصد در ساخت كالاهای بادوام، ۷ درصد در ساخت وسایل الكتریكی منزل و ۱۰ درصد در مابقی بخش‌ها مصرف می‌شود. در چند سال اخیر به دلیل رشد تقاضای فلزات در بازارهای جهانی، ظرفیت تولید كشورهای مختلف افزایش چشمگیری پیدا كرده است. ازجمله كشورهایی كه دارای ذخایر بوكسیت در جهان هستند، می‌توان كشورهای چین، هند، موزامبیك و نروژ را نام برد كه به دنبال رشد تقاضای این فلز، به افزایش سطح تولید خود اقدام كردند. بزرگترین تولیدكنندگان آلومینیوم را می‌توان كشورهای ایالات متحده امریكا، استرالیا، برزیل، كانادا، چین، فرانسه، نروژ، روسیه و هند نام برد كه هر یك سهم زیادی از بازار آلومینیوم را به خود اختصاص داده‌اند. ازجمله بزرگترین تولیدكنندگان آلومینیوم در جهان، شركت‌های آلكان (Alcan)، آلكوآ (Alcoa)، شركت آلومینیوم‌سازی قرن (Century Aluminium co) و شركت آلومینیوم‌سازی نوراندا (Aluminum co (Noranda هستند كه با ظرفیت بالا تولید می‌كنند و سهم بزرگی از تولیداتشان را به صنعت خودرو عرضه می‌‌كنند.در سال‌های اخیر، مصرف آلومینیوم در امریكا به حدی بود كه علاوه بر تولید داخل به واردات هم نیاز داشت. در این سال‌ها ۵۸ درصد از كل آلومینیوم وارداتی به امریكا از كانادا، ۱۸ درصد از روسیه، ۵ درصد از ونزوئلا و ۲ درصد از مكزیك تامین می‌شد، ۱۷ درصد از كل آلومینیوم وارداتی به كشور امریكا از دیگر تولیدكنندگان تامین شد. با وجود اینكه آلومینیوم از پرمصرف‌ترین فلزهای جهان محسوب می‌شود اما، در صنایع مختلف می‌توان مواد دیگری را جایگزین آن كرد. برای مثال، مس می‌تواند در صنعت تولید وسایل الكترونیكی جایگزین آلومینیوم شود. منیزیم، تیتانیم و فولاد می‌توانند در صنایع زیرساختی و حمل و نقل به جای آلومینیوم مورد استفاده قرار گیرند. تركیب فولاد و چوب می‌تواند جای آلومینیوم را در برخی از بخش‌های صنعت عمران بگیرد و شیشه، كاغذ، پلاستیك و فولاد وظیفه آلومینیوم در صنعت بسته‌بندی را انجام دهد اما، تا زمانی كه این منبع در جهان وجود دارد، می‌توان از مزایای بیشتری كه نسبت به دیگر مواد اولیه دارد برخوردار شد و از آن به صورت گسترده استفاده كرد. با توجه به سطح ذخایر بوكسیت موجود در كره زمین، پژوهشگران پیش‌بینی می‌كنند تا پایان قرن ۲۱ میلادی، سطح ذخایر پاسخگوی نیاز جهان باشد و موجب شود قدرت رقابت این فلز همچنان بالاتر از دیگر فلزات باقی بماند. تولید هر تن آلومینیوم در جهان نیازمند ۲ تن آلومیناست و تولید هر یك تن آلومینا با استفاده از ۲ تا ۳ تن بوكسیت مقدور است. همین آمار سرانگشتی نیاز زیاد جهان به بوكسیت را نشان می‌دهد و بر ضرورت رشد تكنولوژی استخراج معادن این منطقه تاكید بیشتری دارد. پروسه تولید آلومینیوم نیز به دو بخش بالادست و پایین دست تقسیم می‌شود. پروسه بالادست تولید آلومینیوم به بخش‌های حفاری معدن و تصفیه یا پالایش بوكسیت مربوط می‌شود در حالی كه پروسه پایین‌دست بخش ذوب آلومینیوم، ریخته‌گری و تولید فراورده‌های نهایی را شامل می‌شود. تولید نهایی آلومینیوم یا به صورت ورقه‌های آلومینیومی فویل و یا میله‌های آلومینیومی است. تولیدكنندگان آلومینیوم در كشور هند در زمره تولیدكنندگانی قرار دارند كه با كمترین هزینه تولید می‌كنند زیرا علاوه بر داشتن نیروی كار ارزان و منابع انرژی فراوان، منابع بوكسیت بسیار زیادی نیز در اختیار دارند كه می‌تواند هزینه تولید آنها را تنزل دهد. با توجه به متعدد بودن مصرف فلز آلومینیوم در جهان، سرانه مصرف آن در كشور ایالات متحده امریكا و اتحادیه اروپا بیش از ۲۰ كیلوگرم است. سرانه مصرف این فلز در كشور ژاپن ۱۵ كیلوگرم، در تایوان ۱۰ كیلوگرم، درچین ۴ كیلوگرم و در كشور هند تنها یك كیلوگرم است. استفاده از این فلز در صنعت خودروسازی در چند سال اخیر، رواج زیادی پیدا كرده است. زیرا باعث شده تا از درصد آلاینده هوا كاسته شود و در مصرف انرژی صرفه‌جویی كند و سرعت را ارتقا دهد. خلاصه كلیدی بودن صنعت آلومینیوم باعث شده است تا تحولات آن تاثیر زیادی در اقتصاد جهان برجای بگذارد و شرایط حاكم بر بازار را تغییر دهد. افزایش قیمت آن باعث می‌شود تا هزینه صنایع مصرف‌كننده ازجمله خودرو افزایش یابد و محصولات یا تولیدات صنایع مصرف‌كننده نیز با قیمت بالاتری به بازار مصرف عرضه شود كه این مساله باعث ایجاد تورم در اقتصاد و تبعات منفی دیگر خواهد شد. پس كنترل قیمت این فلز به عنوان ماده اولیه صنایع می‌تواند تاثیر چشمگیری بر فضای اقتصاد جهانی داشته باشد و از هرگونه اختلال جلوگیری كند.

منبع : مجله گسترش صنعت