فاوست - FAUST

سال تولید : ۱۹۹۴
کشور تولیدکننده : فرانسه و چک
محصول : یارومیر کالیستا
کارگردان : یان اسوانکمایر، بر مبنای آثار یوهان ولفگانگ گونه، کریستیان دیتریش گرابه، کریستوفر مارلو و نمایش‌های عروسکی چک
فیلمنامه‌نویس : یان اسوانکمایر، بر مبنای آثار یوهان ولفگانگ گونه، کریستیان دیتریش گرابه، کریستوفر مارلو و نمایش‌های عروسکی چک
فیلمبردار : اسواتوپلوک مالی
هنرپیشگان : پتر چپک، استانیسلاوا بابیکا، لنکا هاورانکووا، ماگدا هوریسووا، پترا هرستکووا، ورا ماسوپوستورا و یوسف پودسدنیک
نوع فیلم : رنگی، ۹۷ دقیقه


ـ پراگ، سال ۱۹۹۴. تاجری دو مرد را می‌بیند که در حال پخش نقشه‌های خیابان بین مردم هستند. در آپارتمانش، مرغی طی شب لانه گذاشته؛ مرغ به خیابان می‌گریزد و در آنجا همان دو مرد، مرغ را در داخل چمدانی محبوس می‌کنند. تاجر، تخم‌مرغی را در داخل یک قرص نان پیدا کرده و وقتی بازش می‌کند، توفانی به پا می‌شود. نسخه‌ای از همان نقشه او را به طرف یک حیاط قدیمی رهنمون می‌شود و در آنجا مردی را می‌بیند که با وحشت از چارچوب دری می‌گریزد. داخل خانه را که وارسی می‌کند. سردابی پر از لباس و وسائل صحنه و نسخه‌ای سوخته از کتاب ̎فاوست̎ گونه پیدا می‌کند. پرده که باز می‌شود، ̎فاوست̎ (چپک) خود را در یک نمایش‌خانه می‌یابد. جامه‌های خود را می‌درد و به پشت پرده و درون سردابه‌ای می‌پرد و در آنجا کیمیاگری را در لابراتوارش می‌یابد؛ به کمک یک کتاب اوراد، به بچه‌ای از جنس خاک رس، زندگی می‌دمد و بچه ناگهان بزرگ شده و شکل او را به خود می‌گیرد؛ مرد وحشت می‌کند و مجسمه را در هم می‌شکند. فرشته‌ای عروسکی به او هشدار می‌دهد که از تجربه‌های بیشتر دست بردارد ولی شیطانی تشویقش می‌کند که هر کار دوست دارد انجام دهد؛ با پیام پیغام‌آوری چوبی به ملاقات همان دو مرد نقشه به دست، که ̎کورنلیوس̎ و ̎بالدس̎ نام دارند، می‌رود. آن‌دو به او کیفی پر از ابزارهای جادوئی می‌دهند. وقتی به سرداب بر می‌گردد، از همان ابزارها برای احضار ̎مفیستو̎ استفاده کرده و روحش را در برابر بیست و چهار سال لذت‌جوئی در اختیار ̎لوسیفر̎ (شیطان) قرار می‌دهد.
ـ قصهٔ فاوست مدت‌ها میان عروسک‌‌گردان‌ها و خیمه شب‌بازها محبوبیت داشته و اسوانکمایر از دوران دانشجوئی در رشتهٔ نمایش عروسکی در آکادمی پراگ با آن آشنا بوده است. در حالیکه ̎مرد عامی̎ اسوانکمایر به سوی فنا می‌رود و بیش از پیش تبدیل به عروسکی نقاب زده می‌شود، لابه‌لای مصایب او چهرهٔ ̎پانچ̎ وقفه‌های طولانی می‌اندازد: دلقک فضول و مزاحمی که با خودش غنائی معنائی می‌آورد. مداخله‌های ̎پانچ̎ همان هدفی را دنبال می‌کنند که دلقک‌بازی‌‌های نسخهٔ اولیه فاوست. این قطعات کمدی تک‌نفره، تغییری طنز‌آمیز بر مشقت ̎فاوست̎ ارائه داده و آن را به حوادث زمانه مرتبط می‌سازند. در کار اسوانکمایر، آنها از یک سو معادل یک کر هم سرایان‌اند و از سوی دیگر هجویهٔ شاگرد جادوگر و از سوی دیگر همراهان همدلی برای خود ̎فاوست̎. اگرچه نسخهٔ انگلیسی زبان فیلم اسواتکمایر مستقیماً از مارلو نقل قول می‌کند، اسوانکمایر از مأخذ دیگری مثل گوته و گرابه عناصری را به عاریت گرفته تا روایت تماماً شخصی خود را بسازد. نتیجه، آبشاری از بداهه‌پردازی است و فیلم آنقدر از آن خود اسوانکمایر است که داستان فاوست عملاً در نیمه ٔراه فیلم آغاز می‌شود. صحنه‌های اولیه که در آنها معماری نقشه کم‌کم سحر و افسون خود را می‌گستراند، بعد تازه و مشئومی به شخصیت‌های مارلو، ̎بالدوس̎ و ̎کورنلیوس̎، می‌بخشد که کارکردی شبیه پلیس مخفی دارند. طنز سیاه کارگردان به قوت خود باقی است و نیز عروسک‌های بزرگ و در اندازهٔ انسانی و نیز تصاویر آشنای سوررآلیستی.