اجماع اضطراری یا تکثر نمادین؟

پازل انتخاباتی اصولگرایان قطعه‌های ناپیدای بسیاری دارد. در حالی که اختلا‌ف‌های درونی جریان اصولگرا میان سه طیف <حامیان دولت>، <منتقدان دولت> و <تحول‌خواهان اصولگرا> آشکارتر از پیش شده است اما کناره‌گیری پی‌درپی چهره‌های مشهور اصولگرایان از صحنه انتخابات ریاست‌جمهوری(لاریجانی- ولایتی) نشان از حاکم بودن استراتژی کهنه چراغ خاموش> دارد. اصولگرایان که در تمام انتخابات ۸ سال گذشته- از انتخابات دومین دوره شوراهای شهر به این سو- چراغ خاموش خود را فقط پس از انتخابات روشن کردند، این بار نیز همان استراتژی کهنه <چراغ خاموش> را اما با شکل و شمایل تازه‌ای روشن کرده‌اند؛ استراتژی‌ای که نمای بیرونی آن <اختلا‌ف در سکوت> است و نمای داخلی آن <چانه‌زنی عمیق برای حضور واحد.> با این وصف همچنان این پرسش نامشخص است که آیا اصولگرایان با نامزد واحد در انتخابات دهم حاضر می‌شوند یا با تعدد نامزد؟
رویکرد اصولگرایان در انتخابات دهم متفاوت از انتخابات پیشین است. تقریبا تمامی اصولگرایان در انتخابات تیرماه ۸۴، با وجودی که با نامزدهای فراوانی در صحنه حاضر شدند، روی یک موضوع توافق داشتند و آن اینکه <دولت اصلا‌حات نباید تکرار شود.> اینک اما، هر چند که اصولگرایان همچنان تلا‌ش دارند که اصلا‌ح‌طلبان قدرت را در دست نگیرند ولی آنچنان نیز علا‌قه‌مند نیستند که <دولت احمدی نژاد نیز تکرار شود.> همه بحث‌ها در میان اصولگرایان این است که چگونه می‌توان این هدف را محقق کرد و اختلا‌ف‌ها نیز از همین جا شکل می‌گیرد؛ بخشی از اصولگرایان به طور جدی معتقدند که باید نامزدی جز <محمود احمدی‌نژاد> معرفی شود. گروهی از موتلفه، پیروان خط امام و رهبری و جامعه اسلا‌می مهندسین به دنبال این ایده هستند. اما در مقابل، هواداران و حامیان دولت نهم، مصرانه بر حمایت مجدد از احمدی‌نژاد اصرار و پافشاری دارند. آنان معتقدند، احمدی‌نژاد همچنان شناخته شده‌ترین چهره در میان اصولگرایان است.
در این بین اما، اصولگرایان مشکلا‌ت چندانی دارند. مشکل اول، مشخص نبودن نامزد رقیب- یعنی اصلا‌ح‌طلبان- است. در بین تمام طیف‌های اصولگرایان صراحتا تاکید شده است که در صورت قدم نهادن سیدمحمد خاتمی به صحنه انتخابات دهم، اصولگرایان حتما روی یک گزینه اجماع خواهند کرد و این گزینه کسی جز محمود احمدی‌نژاد نخواهد بود. برخی بر همین اساس از <اجماع اضطراری> نام می‌برند. اصولگرایان معتقدند در صورتی که خاتمی بیاید آنان باید با اجماع بر احمدی‌نژاد از تکرار تشکیل دولت اصلا‌ح‌طلب جلوگیری کنند؛ از این‌رو، هم‌اکنون تمام تلا‌ش خود را آغاز کرده‌اند که سیدمحمد خاتمی نامزد انتخابات دهم نشود. به هر حال، نامشخص بودن وضعیت سیدمحمد خاتمی، اصولگرایان معتقد به <نامزدی غیر از احمدی‌نژاد> و اصولگرایان حامی <نامزدی مجدد احمدی‌نژاد> را در وضعیت آچمز قرار داده است. وضعیتی که در آن، به تعبیر استراتژیست‌های اصولگرا، احمدی‌نژاد بهتر از هر نامزد اصلا‌ح‌طلب است. مشکل دوم اصولگرایان اما دیگر نامزدهای اصلا‌ح‌طلبان است. در صورتی که سیدمحمد خاتمی پا به صحنه انتخابات نگذارد که به نظر می‌رسد چنین خواهد بود، مهدی کروبی شاخص‌ترین و مشهورترین چهره اصلا‌ح‌طلبی خواهد بود که با اصولگرایان رقابت خواهد کرد.
مشکل اصولگرایان به‌ویژه طیف معتقد به <نامزدی غیر از احمدی‌نژاد> از آنجا ناشی می‌شود که در بین چهره‌های اصولگرا (همچون لا‌ریجانی، قالیباف، محسن رضایی، حدادعادل و احمدی‌نژاد) فقط این محمود احمدی‌نژاد است که مشهورتر از سایرین است. به اعتقاد آنان هیچ‌یک از نامزدها از لحاظ شهرت در بین مردم روستاها و شهرها مشهورتر از احمدی‌نژاد نخواهد بود چرا که برای بسیاری از مردم هنوز لا‌ریجانی که حضورش در رسانه‌ها بسیار کمتر از ۴ سال پیش است، قالیباف که دیگر خبری در رسانه سراسری از او خوانده نمی‌شود تا محسن رضایی و حدادعادل و دیگران نیز همین‌طور توان رقابت با شهرت مهدی کروبی- که با طرح ۵۰ هزار تومانی در محروم‌ترین نقاط کشور رسوخ کرد- را ندارند، بنابراین آنان باید به دنبال نامزدی باشند که توان رقابت با مهدی کروبی را داشته باشد. ضمن آنکه قطعا اجماع اصلا‌ح‌طلبان روی کروبی محتمل‌تر از اجماع روی سایر نامزدهای اصلا‌ح‌طلب (همچون نجفی یا عارف) خواهد بود. در بین نامزدهای جدید اصولگرا از دو چهره بیش از سایر افراد نام برده می‌شود؛
۱) محمد جهرمی
۲) مصطفی پورمحمدی؛
امکان اجماع اصولگرایان برای هیچ‌کدام از این دو نیز که اولی از سوی تحول‌خواهان اصولگرا مطرح شده و دومی را سنت‌گرایان معرفی کرده‌اند، قابل تصور نیست. نامزد اول که در صورت حضور احمدی‌نژاد قطعا در صحنه حاضر نخواهد شد و در صورتی که حاضر شود نیز توان رقابت با او را نخواهد داشت. نامزد دوم مشهورتر از محمد جهرمی است و پشتوانه حزبی قوی‌تری دارد. او اکنون عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز است و از حمایت حزب موتلفه نیز برخوردار است اما نسبت به سایر نامزدهای اصولگرا مشکل دیگری دارد ولی مشکل او نیز عدم اجماع تمام طیف‌های اصولگرا بر سر نامش خواهد بود. بدین ترتیب مشکل سوم اصولگرایان معتقد به <نامزدی غیر از محمود احمدی‌نژاد> آنجا رقم می‌خورد که نامزد شناخته‌شده و مشهور و البته <رای‌داری> ندارند.
به نظر می‌رسد وجود سه مشکل فوق- آمدن خاتمی، نداشتن نامزد مشهورتر برای رقابت با کروبی و عدم نامزد رای‌آور- اکنون موقعیت اصولگرایان را در انتخابات آتی مبهم کرده است. اصولگرایان در صورتی که جبهه اصلا‌ح‌طلبان در مورد یک کاندیدا به وحدت برسد، تلا‌ش خواهند کرد که یک نامزد معرفی کنند که آن شخص کسی جز احمدی‌نژاد نخواهد بود. اما در این بین اصولگرایان تبصره‌ای را برای حمایت از نامزدی احمدی‌نژاد مطرح کرده‌اند. برخی از چهره‌های شاخص جامعه اسلا‌می مهندسین پیشنهاد تشکیل کابینه ائتلا‌فی را طرح کرده‌اند. هرچند جزئیات این پیشنهاد منتشر نشده است اما به نظر می‌رسد که اصولگرایان منتقد احمدی‌نژاد از هم‌اکنون خود را آماده کرده‌اند در صورت اجماع اضطراری روی احمدی‌نژاد، کابینه آتی را ائتلا‌فی ببندند. از سوی دیگر، با تمام این احتمالا‌ت، قرائن نشان می‌دهد که در جریان اصولگرا با توجه به تنوع و تکثر دیدگاه‌ها، بیش از یک نامزد در صحنه حاضر شود. به نظر می‌رسد در حالی که بعد از انتخابات مجلس جبهه متحد از هم پاشید، در انتخابات آتی، هر یک از سه ضلع آن، یک نامزد داشته باشد و هیچ‌کدام نیز حاضر نباشند که به نفع دیگری کنار بروند. در ضلع اول محمود احمدی‌نژاد و در ضلع دوم محمدباقر قالیباف قرار خواهند داشت. در ضلع سوم هنوز مشخص نیست که از بین حدادعادل و مصطفی پورمحمدی یا احتمالا‌ لا‌ریجانی کدامیک خواهند آمد؛ هر سه یا اینکه لا‌ریجانی تصمیم بگیرد پورمحمدی را تقویت کند چراکه هر دو از حمایت موتلفه برخوردارند.
به هر حال به‌نظر می‌رسد، اصولگرایان هرچند طیف‌بندی‌های مختلف و بعضا متضاد و متفاوتی را درون خود دارند اما راهبرد نهایی آنان به‌واسطه نگرانی از شکست در انتخابات و واگذاری این رقابت به یک رئیس‌جمهور اصلا‌ح‌طلب همچنان حمایت از احمدی‌نژاد خواهد بود و اجماع اضطراری شکل خواهد گرفت اما تا زمان نیامدن خاتمی - وضعیت فعلی- آنان از تکثر نمادین در جبهه خود حمایت خواهند کرد تا این استراتژی تقویت شود که <هر رئیس‌جمهور اصولگرا بهتر از یک رئیس‌جمهور اصلا‌ح‌طلب خواهد بود.> اما آیا پازل انتخاباتی اصولگرایان قطعه ناپیدای خود را پیدا خواهد کرد؟ باید منتظر ماند.

جواد دلیری

منبع : روزنامه اعتماد ملی