بررسی سه هزار سال تاریخ جنگ‌های ایران....

ایران در زمان داریوش در شرق و غرب به حداکثر توسعه جغرافیایی خود رسید. اگرچه نبردهای شرقی و شمال شرقی ایران نیز از اهمیت زیادی برخوردار بود، اما نفوذ به داخل خاک اروپا و به انقیاد درآوردن صدها جزیره و شهر کوچک دریای مدیترانه، اژه و جنوب اروپا نیز کار کوچکی نبود، به‌ویژه آنکه طغیان مجدد این دولت‌-شهرها هزینه سنگین دیگری را به ایران تحمیل کرد.
اما چنان که پیشتر نیز ذکر شد <لزوم همیشه پیروز نشان‌دادن یونان> مانع از تشریح این حرکت مهم نظامی ایران نشد، حال آنکه بررسی نقاط فتح شده نشان می‌دهد که ایران بخش بزرگی از اطراف دانوب (شرق یونان و بلغارستان امروزی) را فتح کرده و موفق شد به دایره خطرناک و تنگ و باریک مجمع‌الجزایر ایونی در دریای اژه تسلط یابد.
ژنرال انگلیسی سر پرسی‌سایکس، نویسنده کتاب تاریخ ایران در حالی که به پیروزی ایران اذعان می‌کند، می‌نویسد:
<حمله به خاک یونان از طرف سپاهیان ایران که صدها هزار بودند(؟) و بالا‌خره دفع‌شدن آنها، از وقایع تاریخی است که از حیث اهمیت و عظمت مزیدی بر آن تصور نیست و این واقعه اولین اقدامی بود که از سوی مشرق زمین برای تسخیر مغرب زمین صورت گرفت.
در اواخر آن جنگ‌ها [ایران] نه‌تنها به یونان دست درازی کرد، بلکه به واسطه نفوذ ایران، کارتاژ (دولتی قدرتمند در شمال آفریقا و دریای مدیترانه) هم حمله شدیدی به مستعمرات یونانی جزیره سیسیل برد و از حسن اتفاق برای مصلحت نوع بشر(؟) این هر دو حمله عقیم ماند.> در نهایت باید گفت که نبرد‌های مذکور که قریب به دو دهه به طول انجامید، زمینه‌ای شد برای بروز نبردهای سنگین و طولا‌نی بین ایران و یونان.
● جنگ دریایی آنوس
در سال ۴۹۰ قبل از میلا‌د ایران در اوج قدرت خود بود و تصمیم گرفت که خیال خود را از بابت قدرت‌های در حال توسعه در جنوب اروپا راحت کند. به همین دلیل داریوش، سردار ایران مردونیه را در رأس نیروی دریایی گمارد تا با نابودکردن نیروی دریایی یونان زمینه را برای ورود نیروهای ایرانی به خاک یونان فراهم کند. مردونیه، فرمانده نیروی دریایی ایران با نیروی دریایی و پنج هزار پیاده نظام برای حذف نیروی دریایی یونان در رأس پنج دسته دریایی یکی به سمت شمال یعنی تراکیه و یکی به سمت غرب یعنی سالا‌مین حرکت کردند.
یونانیان به دلیل آنکه به برتری ایران واقف بودند، از دریانوردان تجاری و حتی دزدان دریایی استفاده کردند. در دماغه آنوس کشتی‌های ایرانی گرفتار جریان شدید آب و طوفان شدند و علی‌رغم تلا‌ش مردونیس و ماگنیتس، ناخدای ارشد ایران قریب به ۳۰۰ کشتی ایران و پنج هزار نفر در اثر طوفان خرد و نابود شدند و مردوثیه تنها با ۱۱ کشتی و ۶۰۰ ملا‌ح به <اخذ> عقب نشست. می‌توان گفت که علت شکست ایرانیان طوفان بود و نه یونانیان، وگرنه ایرانیان با مهارت کشتی‌های یونان را در خلیج آنوس گیر انداخته بودند. ۱۱ ماه طول کشید تا ایران دوباره نیروی دریایی خود را تجهیز کرد و در بندر افزو‌هالیکارناس دو دسته کشتی هر کدام با ۱۶۵ کشتی ایجاد کرد. اما این ۱۱ ماه یونانیان خود را به‌گونه‌ای تجهیز کردند که ۵۰ کشتی بیش از ایران داشتند، بنابراین مجدداً ایران مجبور بود نبرد را در دریا با یونانیان ادامه دهد.
● نبرد ماراتن
نبرد ماراتن در تاریخ به‌گونه‌ای جلوه‌گر شد که گویی مهم‌ترین جنگ بشریت محسوب می‌شد. یونان و غرب برای زنده نگاه‌داشتن نام این نبرد، حتی نام یکی از رشته‌های ورزشی المپیک را ماراتن انتخاب کرده‌اند، اما آیا این نبرد به این اندازه دارای اهمیت است؟
کالین مک ایودی در کتاب اطلس جهان خود می‌نویسد:
<داریوش برای تنبیه شهرهای سرزمین اصلی یونان که به شورشیان مدد رسانده بودند، لشکر کوچکی از راه دریا گسیل داشت. شکست این نیرو از آتنی‌ها در ماراتن در تاریخ یونان پر آب و تاب نگاشته می‌شود، اما این زد و خورد، گشاینده جنگی بود که داریوش خود را بدان متعهد حس می‌کرد.> در واقع ایران پس از آنکه موفق به سرکوب مجدد یونانی‌های آسیایی و دریای اژه شد، تصمیم گرفت وارد خاک اصلی یونان شود. پیر بریان می‌نویسد:
داریوش در ۴۹۲ دستور تجهیز نیروی دریایی را داد و امواج نیروهای زمینی در کلیکیه (جنوب غربی ترکیه کنونی) متمرکز شدند. ایرانیان از ساموس در غرب آسیای صغیر حرکت کرده و تا آرتریا جلو آمدند اما در دشت ماراتن شکست خوردند. به عقیده بریان هدف داریوش فتح جزایر اژه و قدرت مطلق‌شدن در دریا بود و شکست ماراتن تاثیری در اهمیت کار وی نداشت.

علی غفوری

منبع : روزنامه اعتماد ملی