اختلاف فقها در اعلام عید فطر

هر سال متاسفانه شاهد اختلاف نظر بعضی از علما در اعلام روز عید فطر هستیم . این اختلاف بایستی به گونه‌ای حل شود که آثار نامطلوبی در ذهن جامعه پدید نیاید . مبنای فقهی و علمی برای پیشگیری از تفرقه و تشتت مبتنی بر چند نکته است که ذیلا بدانها اشاره می‌کنم:
الف) بین احراز حلول ماه شوال و وجوب افطار روزه با اعلام عید فطر تفاوت است. احراز بر هر مکلفی اعم از مقلد و مجتهد از باب وجوب فحص لازم است و “ صم للرویه وافطر للرویه “ چنین اقتضایی دارد. اما اعلام غیر از احراز است چرا که اعلام امری اجتماعی و سیاسی است . براعلام عید فطر آثار متعدد سیاسی و اجتماعی بار می‌شود و از این رو شرعا وظیفه حاکم اسلامی است و دیگران که بسط ید ندارند و مسئولیت حکومت بر دوش‌شان نیست وظیفه‌ای در باب اعلام عید ندارند.
ب) اگر هر مجتهدی بخواهد اعلام عید فطر نماید هرج و مرج لازم می‌آید چرا که وی و مقلدینش - مثلا- امروز را به عنوان عید اعلام می‌کنند و مجتهدین دیگر نیز ممکن است فردا را به عنوان عید اعلام کنند و در این صورت هرج و مرج لازم می‌آید و می‌دانیم که در مسائل سیاسی، اجتماعی اسلام، لزوم هرج و مرج از توالی فاسده‌ای است که فقها بر اساس آن بعضا حکم و فتوا صادر می‌کنند . بنابراین برای جلوگیری از هرج و مرج باید اعلام عید فطر را منحصراً شأن حاکم دانست.
ج) دقت وتامل در حکمت اقامه نماز عید فطر و ایراد خطبه برای مردم نشان می‌دهد که مراد شارع مقدس از این احکام ایجاد وحدت و انسجام در صفوف مومنین و مسلمین است و عبارات قنوت نماز عید فطر شاهدی آشکار بر این مطلب است. بنابراین اعلام عید فطر بایستی توسط کسی انجام شود که این هدف را تامین کند و چنین کسی جز حاکم شرع که بالفعل زمام امور مسلمین را به دست دارد نیست .
د) اگر مجتهدی بنا بر نظر شخصی و مبانی اجتهادی خویش به این تشخیص برسد که مثلا با فلان کشور بایستی وارد جنگ شویم !آیا می‌تواند اعلان جنگ بدهد و خود و مقلدینش وارد جنگ شوند ؟ قطعا هیچ فقیهی چنین نمی‌گوید. چرا ؟ چون این امر مسئله‌ای کاملا سیاسی و اجتماعی است واز شئون حاکم است و لاغیر. مسئله اعلام عید فطر نیز همین گونه است و منحصرا از شئون حاکم است.
البته اگر کسی شخصا حلول ماه شوال را رویت نمود و یا از طریق بینه شرعی علم پیدا کرد باید به وظیفه‌اش عمل کند اما اگر وی حاکم شرعی بالفعل نیست نباید اعلام عید نماید.
هـ) اختلاف مراجع وفقها در اعلام عید فطر در بین مردم خودمان آثار و تبعات بسیار ناگواری دارد چه رسد به خارج از مرزها . تنها راه حل جلوگیری از اختلاف همین است که مراجع محترم اعلام این امر را به حاکم ارجاع دهند و حتی به مقلدین خود صریحا بگویند که اعلام رسمی رسانه‌ها از سوی مقام معظم رهبری (دام ظله) برای همگان حجت شرعی است و عمل به آن ،مکلفین را بری الذمه می‌کند.

محسن غرویان

منبع : روزنامه رسالت