سفرنامه ای که به استعمار شرق کمک بسیار کرد (در این روز ۳۰ سپتامبر)

نخستین چاپ سفرنامه « جمیلی چاره ری » به زبان لاتین در باره شرق به ویژه هند سی ام سپتامبر سال ۱۶۹۷ در ناپل انتشار یافت . « چاره ری » كه یك پزشك بود ضمن سفر خود به شرق در مارس ۱۶۹۵ در هند با اورنگ زیب امپراتورمغولی (گوركانی) این كشور ملاقات كرده بود .« چاره ری » در باره دربار اورنگ زیب و سازمانهای اداری او نوشته است: ارتش نیم میلیونی اورنگ زیب دیگر آن مغولهایی نیستند كه خاورمیانه و اروپا را تصرف كردند. آنان عده ای خوشگذران ، شیك پوش ، راحت طلب و شكم گنده هستند كه تنها هنرشان سوار شدن بر اسبهای زیبا و رژه رفتن از برابر امپراتور و شاد كردن اوست . این ارتش نیم میلیونی برابر ده هزار سرباز واقعی استعداد جنگیدن ندارد. «پارسی» زبان دربار امپراتور هند است و مكاتبات دولتی با آن انجام می شود . امپراتور كه عِرق هندی ندارد تلاش نكرده است تا یكی از چندین زبان هندی را جانشین پارسی كند . دستگاه اداری امپراتوری فاسد است و انجام هر كاری را با دادن رشوه می توان از كاركنان دولت خواست . مقامات همه دروغ می گویند و چاپلوس هستند . حسابداران امپراتور دو نوع دفتر محاسبات دارند كه یكی از انها خصوصی است و در ان حسابها را به خطی می نویسند كه خواندنش كار هركس نیست وطبق تحقیق من ، آن خطوط همانا عدد نویسی ایران در دوره ساسانیان است كه پارسیان مهاجر آن را برای خود محفوظ داشته اند. معماران و مباشران امپراتور از مردم اصفهان هستند كه در هوش معروفند و كارگاههای اسلحه سازی امپراتور توسط صنعتگران دعوت شده از شیراز و كرمان اداره می شود و اخیرا عده ای را هم از یزد آورده اند تا كار جمع آوری مالیاتها را به آنان بسپارند و....
به نوشته برخی از مورخان، مفاد همین سفرنامه كه بعدا به زبانهای مختلف انتشار یافته است، اروپاییان را تشویق به استعمار هند كرد . دكتر«چاره ری» برای یافتن داروهای گیاهی به شرق رفته بود.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز