فیلسوف ذهن دانشگاه برکلی:ما خیلی شبیه تلگراف هستیم

● درآمد:
جان سرن كه از سال ۱۹۵۹ در دانشگاه بركلی كالیفرنیا به تدریس مشغول است علاقه خاصی به بحث‌های پر از جنجال دارد.بخشی از درگیری‌های روشنفكرانه او پیرامون این سوال شكل می‌گیرد كه آیا ذهن می‌تواند به مثابه یك كامپیوتر تعبیر شود.او قاطعانه با قیاس جریان فكر كردن با قدرت محاسبه‌گری كامپیوتر مخالف است.
▪ به اعتقاد شما سوالات درباره ذهن، هسته فلسفه امروز را شكل می‌دهند؟
ـ دقیقا. و این یك تغییر‌جهت بزرگ در فلسفه محسوب می‌شود. اگر به قرن هفدهم، زمان شك‌گرایی دكارت، برگردیم به این سوال اصلی می‌رسیم كه «چگونه دستیابی به دانش امكان‌پذیر است؟» در آن دوره شناخت‌شناسی قلب فلسفه محسوب می‌شد. اینكه چگونه می‌توانیم به دانش برسیم، چگونه از بین بردن تمام شك‌ها امكان‌پذیر است؟ شاید تا حدود صد‌سال پیش این سوالات ادامه‌دار بودند. اما امروز در مركز مناظرات فلسفی فلسفه ذهن قرار دارد.
▪ چرا چنین تغییری ایجاد شد؟
ـ ما خوب می‌دانیم كه دانش محض تمام جهان را فرا گرفته است. در این سال‌ها یافته‌های بنیادی و كاملی در رشته‌های فیزیك و شیمی داشته‌ایم. حال خیلی بیش از پیشینیانمان از جهان واقعی مطلعیم به همین لحاظ شك‌گرایی بدان صورت كه در گذشته مطرح بوده دیگر مطرح نیست.
جهان پر است از مسائل و وقایعی كه روابط علی و معلولی با یكدیگر دارند. ما این را می‌دانیم و بر این اساس از خود می‌پرسیم چگونه و تا چه حد می‌توانیم درك و فهم خود را از این جهان دانش توسعه دهیم، خود‌آگاهی، عقلانیت، زبان، سیستم سیاسی، اخلاق، زیبایی‌شناسی، هویت فردی و مسوولیت اخلاقی چه جایگاهی دارند؟
▪ شما خود را طبیعت‌گرای زیستی معرفی می‌كنید و برای خود‌آگاهی شالوده فیزیكی متصور هستید؟
ـ این سوال «چگونه امكان دارد خودآگاهی وجودی كاملا فیزیكی داشته باشد؟»یك سوال علمی است و همان‌گونه كه سوالات هستی‌شناسانه اجداد ما را آزار داده‌اند، این سوالات ما را آزار می‌دهند. چگونه ذهن فعالیت‌های غیر‌عادی، مانند فعالیت فكری و تحلیلی، انجام می‌دهد. اینگونه سوالات می‌توانند پاسخی عصب- زیست‌شناسانه داشته باشند. البته هنوز هیچ چیز مشخص نیست. مطالعات همچنان ادامه دارند.
اما شما در جایی گفته‌اید كه ما توجهی به آنچه كه علم می‌گوید نداریم، ما آزادانه می‌اندیشیم.
▪ من چنین چیزی نگفتم. به اعتقاد من ما دارای اراده آزاد هستیم.
ـ همان‌گونه كه می‌توانیم در رستوران هرآنچه را كه می‌خواهیم سفارش دهیم در تفكرمان نیز آزادیم. من به آزادی اندیشه باور دارم.
▪ چرا انسان‌ها تمایل دارند كه مغز انسان را به نوعی با كامپیوتر مقایسه كنند؟
ـ بله، دانشمندان سعی می‌كنند بین مغز انسان و ماشین شباهت‌هایی پیدا كنند. اما من می‌گویم فعالیت مغز انسان مشابه كار دستگاه تلگراف است.
▪ پس شما هم می‌گویید كه مغز به نوعی ماشین است؟
ـ مغز ماشینی است كه با استفاده از انرژی دریافتی باعث ایجاد، حفظ و انتقال خودآگاهی می‌شود. البته هنوز نمی‌دانیم مغز چگونه قادر به انجام این فعالیت‌هاست. شاید هیچ‌گاه دلیل عدم ایجاد خودآگاهی در موجودات غیر‌زنده را نیابیم.
▪ آیا واقعا فكر می‌كنید می‌توانیم ماشینی بسازیم كه درك كاملی از زبان طبیعی داشته باشد؟
ـ این یك سوال مبتنی بر واقعیت است و نمی‌توانید جوابی براساس تحلیل‌های فلسفی برای آن ارائه دهید. من فقط می‌توانم بگویم كه توانایی كامپیوترها در ماهرانه به كار بردن نمادها هنوز منجر به تولید آگاهی نشده است.
▪ صبر كنید، شما می‌گویید ماشین‌ها می‌توانند دارای خودآگاهی باشند. مغز ما ماشینی دارای خودآگاهی است. یك كامپیوتر هم یك ماشین است، حال چرا كامپیوتر نمی‌تواند دارای آگاهی باشد؟
ـ مطمئنا كامپیوتری را كه از مغازه می‌خرید یك ماشین است. اما كاری كه كامپیوتر انجام می‌دهد فعالیت ماشینی نیست كامپیوتر ویژگی‌های كامل یك ماشین را ندارد.قضیه به طور مضحكی ساده است. ذهن با توانایی‌های فكری‌ای همچون خودآگاهی و یادگیری آگاهانه تعریف می‌شود اما ماشین با قدرت ماهرانه و با به كاربردن برنامه‌های از پیش‌تعیین شده تعریف می‌شود. با این توصیف ماشین توانایی كافی برای همسانی با ذهن را ندارد.
▪ نمونه‌ای از سوالات فلسفی كه پیشرفت علم كمكی به پیدا كردن راه‌حل برای آنها نمی‌كند نام ببرید.
ـ نمونه‌های بسیار زیاد وجود دارد به عنوان مثال سوالاتی در مورد ماهیت عشق، اخلاقیات و زیبا‌شناسی.
▪ اكثر فیلسوفان معاصر با اهمیت علم موافق هستند، اما مخالفان این مساله نیز اندك نیستند. دلیل آن را چه می‌بینید؟
ـ نگرانی از وجود چنین مخالفت‌هایی در بین فلاسفه ندارم.

مترجم: مهدیه مفیدی
منبع: روزنامهthe beston globe ، فوریه ۲۰۰۷

منبع : کانون فرهنگی رهپویان وصال - شیراز