رمز گردانی در حافظه کوتاه مدت و حافظه دراز مدت

رمز گردانی اولین مرحله از مراحل حافظه محسوب می‌شود که طی آن مطالب و اطلاعات به نوعی رمز مورد پذیرش حافظه برگردانیده شده و بر حافظه سپرده می‌شوند. این مرحله اهمیت ویژه‌ای در یادسپاری دارد اگر خطایی در این مرحله صورت بگیرد هیچ اطلاعی وارد حافظه نخواهد شد.
● رمز گردانی در حافظه کوتاه مدت
حتی زمانی که باید اطلاعات و مطالبی را برای یک مدت زمان بسیار کوتاه مثلا چند ثانیه به خاطر بسپارید باز حافظه سه مرحله خود را اجرا خواهد کرد. برای این که اطلاعات را به حافظه کوتاه مدت خود رمز گردانی کنید نخست باید توجه شما بر آن متمرکز شود. از آنجا که تمرکز و توجه امری انتخابی است تنها آن چه انتخاب می‌شود در حافظه کوتاه مدت می‌ماند. این نیز به آن معناست که بخش عمده آن چه در معرض حواس ، قرار می‌گیرد هرگز وارد حافظه کوتاه مدت نمی‌شود و به همین دلیل مسلما برای بازیابی بعدی در دسترس ما قرار ندارد.
در واقع بسیاری از مشکلاتی که مشکلات حافظه نام دارند ناشی از نارسایی توجه هستند. برای مثال اگر شما از یک فروشگاه خرید کرده باشید و بعدا کسی از رنگ چشم صندوق‌دار فروشگاه از شما سوال کند ممکن است نتوانید جواب درستی بدهید زیرا شما به رنگ چشمان صندوق‌دار توجه نکرده‌اید. وقتی اطلاعات بخصوص مورد توجه قرار می‌گیرد در حافظه کوتاه مدت رمز گردانی می‌شود. رمز گردانی تنها به این معنا نیست که اطلاعات به حافظه سپرده می‌شوند بلکه این اطلاعات به شکلی معین یا به صورت رمز معینی در حافظه اندوخته می‌شوند.
برای مثال وقتی شماره تلفنی را از روی دفتر تلفن پیدا می‌کنید و ضمن گرفتن شماره آن را به خاطر می‌سپارید ارقام را به صورت چه رمزی در حافظه خود می‌اندوزید؟ آیا این رمز دیداری است یعنی تصویر ذهنی ارقام یا صوتی است و به صورت صدای نامهای ارقام؟ یا بخشی از آن معنایی است نوعی تداعی معنی‌دار که بین این ارقام در ذهن ما وجود دارد؟ پژوهشها نشان می‌دهد که می‌توان اطلاعات را به یکی از این صورتها در حافظه کوتاه مدت رمز گردانی کرد.
با وجود این وقتی سعی می‌کنیم اطلاعات را از راه مرور ذهنی یعنی با تکرار پیاپی آنها در ذهن فعال نگه داریم به نظر می‌رسد که رمز صوتی را ترجیح می‌دهیم. در مواردی که اطلاعات از ماده‌های کلامی مانند ارقام ، حروف یا کلمات تشکیل یافته باشد مرور ذهنی روش بسیار متداول است. بنابراین هنگامی که سعی می‌کنیم یک شماره تلفن را به خاطر بسپاریم به احتمال زیاد آن را به صورت صداهای نام ارقام رمز گردانی می‌کنیم و این صداها را تا زمانی که شماره را می‌گیریم در ذهن خود تکرار می‌کنیم.
● رمز گردانی در حافظه دراز مدت
برای مطالب کلامی رمز مسلط در حافظه دراز مدت نه صوتی است و نه دیداری ، بلکه به نظر می‌رسد که بر معانی ماده‌ها مبتنی است. اگر یک فهرست طولانی واژه‌ها را حفظ کنید و چند دقیقه بعد سعی نمایید آن را به یاد بیاورید بدون تردید اشتباهاتی خواهید داشت و بسیاری از واژه‌های خطا از لحاظ معنا شبیه ماده‌های درست خواهند بود. برای مثال اگر در فهرست اصلی واژه‌ها سریع آمده باشد ممکن است شما به جای آن واژه تند را به یاد بیاورید. وقتی حفظ کردن جمله‌ها مطرح است رمز گردانی بر حسب معنا نمایان تر است.
فرض کنید این جمله را می‌شنوید. "علی نامه را به آدرس دوستش فرستاد" دو دقیقه بعد نمی‌توانید تشخیص دهید که همان جمله را شنیده بودید یا جمله دیگری که با آن هم‌معناست: "نامه‌ای که علی نوشت به آدرس دوستش فرستاده شد." بنابراین در رمز گردانی برای حافظه دراز مدت معمولا معنا حفظ می‌شود. ماده‌هایی که باید به خاطر بسپاریم غالبا معنادار هستند. به نظر می‌رسد رمز گردانی معنایی بهتر از هر شیوه دیگر به حافظه کمک می‌کند و هر چه معنا عمیق‌تر یا با جزئیات بیشتری رمزگردانی شود مطلب بهتر به یاد می‌ماند.
بنابراین وقتی می‌خواهید نکته‌ای از یک کتاب درسی را به خاطر بسپارید احتمال یادآوری در صورتی بیشتر است که توجه خود را بیشتر بر معنای آن مطلب متمرکز کنید تا بر واژه‌های آن ، هر چه عمیق‌تر و کامل‌تر به معنای آن دقت کنید بهتر آن را به یاد خواهید آورد. بنابراین رمز گردانی در حافظه دراز مدت شبیه رمز گردانی در حافظه کوتاه مدت است. ما برای مواد کلامی یک رمز ترجیحی داریم. رمز معنایی برای حافظه دراز مدت و رمز صوتی برای حافظه کوتاه مدت. اما ممکن است از سایر رمزها نیز استفاده کنیم.

منبع : آسمان پارس