در انتظار پاییز

در انتخابات پاییز پارسال حزب سوسیال دموكرات در آخرین روزها عقب ماندگی پیش بینی شده در نظرسنجی ها را پشت سر نهاد و در نهایت فقط با اختلاف یك درصد از حزب های دموكرات مسیحی و سوسیال مسیحی عقب ماند.
حزب دموكرات های آزاد كه قرار بود با این دو حزب ائتلاف كند هم ۱۰ درصد آرا را به خود اختصاص داد كه با ۳۵ درصد آرایی كه دو حزب دموكرات مسیحی و سوسیال مسیحی به دست آورده بود برای انتخاب صدراعظم كافی نبود.
از سوی دیگر سوسیال دموكرات ها و حزب ائتلافی آنان سبزها نیز با هم حدود ۴۳ درصد آراء را به دست آورده بودند كه آن هم برای ادامه صدارت گردهارد شرودر كافی نبود.
در همین هنگام رایزنی برای اتئلاف بین احزاب آغاز شد و با توجه به رنگ هایی كه احزاب سیاسی در آلمان در انتخابات كرده بودند صحبت از ائتلافی «جامائیكایی» به میان آمد كه مقصود آن با توجه به پرچم جامائیكا كه رنگ های قرمز، زرد، آبی، سیاه و سبز را دارد می توانست ائتلافی از هر حزب با حزب دیگر را به وجود آورد. گفتگوهای مقدماتی نشان داد كه اختلاف دیدگاه های بین احزاب آن قدر در بعضی از مسائل زیاد است كه عملاً ائتلاف ممكن نیست. نمونه بارز آن اختلاف دیدگاه ها بین حزب سبزها و دموكرات های آزاد بود.
گرهارد شرودر نیز تا لحظه آخر بر ماندن كرسی صدارت اعظمی تأكید داشت و بارها در مصاحبه ها عنوان كرد كه اگر ائتلافی با دموكرات مسیحی ها به وجود آید اوست كه باید صدراعظم بماند و نه آنگلا مركل كم تجربه، ولی سران حزب سوسیال دموكرات توانستند با این عنوان كه رفرم های آغاز شده در دوران گرهارد شرودر در صورت ائتلاف با حزب دموكرات مسیحی به جریان خواهد افتاد، گرهارد شرودر را متقاعد كرده دست از لجاجت خود بردارد و راه را برای ائتلاف بزرگ آماده كنند.
چنین ائتلافی یك بار دیگر نیز در اواخر دهه شصت میلادی و دوران ویلی برانت سابقه داشت و باعث شد تا سوسیال دموكرات ها برای نخستین بار در زمامداری كشور سهیم شوند. این بار نیز حزب در كنگره فوق العاده با این ائتلاف موافقت كرد و سوسیال دموكرات ها كه اكنون تعیین كننده شده بودند پست های وزارتی زیادی را طلب كردند و در نهایت علاوه بر پست معاون صدراعظم هشت وزارتخانه را نیز به دست آوردند. رئیس پیشین حزب، معاون صدراعظم شد و وزارت امور خارجه نیز به یكی از دستیاران سابق گرهارد شرودر رسید.
با توجه به اختلاف عمیقی كه در مورد برنامه های رفاه اجتماعی، قانون كار، قانون مهاجرت و نقش آلمان در معادلات سیاسی و نظامی جهان وجود داشت، همه آگاهان سیاسی بر این باور بودند كه ماه عسل این دو حزب چندان به طول نخواهد انجامید، ولی آنگلا مركل كارآمدتر از آن بود كه بتوان او را در صحنه سیاسی خنثی كرد.
به رغم آن اكنون با بحث هایی كه در پارلمان آلمان «بوندس تاگ» در مورد بند هایی از این قانون ها و نحوه اجرای آن پیش آمده حزب سوسیال دموكرات كه چشم به چند انتخابات ایالتی دوخته كه در آینده نزدیك برگزار خواهد شد، نمی تواند دیدگاه های محافظه كارانه حاكم بر دولت را بیشتر از این تحمل كند و فشار سندیكاهای كارگری نیز این حزب را به جبهه گیری در برابر بعضی از این قانون ها به خصوص قانون رفاه اجتماعی و بهداشت و درمان واداشته است و در پشت پرده زمزمه هایی از سران این حزب به گوش می رسد كه دیگر بیش از این نمی خواهند در سایه سیاست های آنگلا مركل قرارگیرند. آنان به خصوص پس از نظرخواهی هایی كه نشان می دهد سوسیال دموكرات ها هر روز محبوبیت بیشتری را در بین مردم به دست آورده اند، به این نظر رسیده اند كه راه دو حزب در درازمدت نمی تواند به نفع سوسیال دموكراتی آلمان باشد. سوسیال دموكرات ها در آخرین نظرسنجی ها فقط بین دو تا سه درصد از دموكرات مسیحی ها عقب مانده اند و با توجه به انتقادهایی كه از سوی حزب دموكرات آزاد و سبزها به سیاست های دولت آنگلا مركل می شود، آنان شانس زیادی را برای ائتلاف با این دو حزب می بینند ولی شانس این ائتلاف اكنون در سطح دولت فراگیر ملی آن قدر زیاد نیست كه جایگزین ائتلاف كنونی شود، هر چند كه در بعضی ایالت ها عملاً چنین ائتلاف هایی عملی شده است.
فاكتور دیگری كه اكنون رسیدن به ائتلافی غیر از ائتلاف كنونی را دشوار كرده است، حزب چپ آلمان است كه مجموعه ای از حزب های كمونیستی و سوسیال دموكرات نیمه شرقی آلمان و گروهی جدا شده از سوسیال دموكرات ها به رهبری اسكار لافونتن است.
اسكار لافونتن كه پست وزارت راه را در دولت اول گرهارد شرودر را به عهده داشت به طور غیر منتظره در اثر اختلاف با گرهارد شرودر كابینه را ترك كرد و از آن زمان تاكنون به یكی از منتقدین حزب سوسیال دموكرات تبدیل شده است. او و رئیس حزب چپ «گرگور گیزی» اكنون تنها حزبی در بوندس تاگ هستند كه هیچ كدام از احزاب،حاضر به ائتلاف با آنان نیستند و به رغم ۱۰ درصد آرایی كه در اختیار دارند همه احزاب آلمانی با توجه به پیشینه كمونیستی سران حزب چپ، ائتلاف با آنان را از دستور خارج كرده اند. اما حزب چپ در آلمان شرقی از محبوبیت بالایی برخوردار است و آنان با تكیه به اختلاف هایی كه در همه مسائل هنوز بین دو نیمه آلمان وجود دارد، خود را در حقیقت به سخنگوی ناراضیان آلمان شرقی سابق تبدیل كرده است. میزان بالای بیكاری در مقایسه با نیمه غربی، نیمه شرقی آلمان را به یكی از میدانهای عملیاتی آنان تبدیل كرده اند. همه این مسائل كه اكنون یكی پس از دیگری پس از كمتر از یك سال از صدارت آنگلا مركل بروز كرده است، وضع ائتلاف كنونی را تا حدودی شكننده كرده و بیم آن می رود كه اگر سوسیال دموكرات ها در انتخابات چند ایالت در ماه های آینده موفق شود وضع را از این هم پیچیده تر نیز كند.
آنگلا مركل به نظر می سد كه بر خلاف تصورات پیشین كارآمدتر از آن باشد كه صحنه را برای شخص دیگری رها كند و او در این مدت كوتاه توانسته است در صحنه خارجی نیز خودنمایی كند. رابطه آلمان با آمریكا كه در دوران گرهارد شرودر رو به سردی گذارده بود اكنون وارد مرحله دیگری شده است و رئیس جمهوری آمریكا از هر فرصتی برای تقدیر از آنگلا مركل استفاده می كند ولی سردی روابط با آمریكا كه در دوران گرهارد شرودر خود را نشان داد برگرفته از تأثیر افكار عمومی بود و مخالفت گرهارد شرودر با جنگ آمریكا در عراق یكی از عللی بود كه او توانست آرای از دست رفته حزبش را جبران كند. اما همه تقدیرهای آمریكا باعث نشده است كه آنگلا مركل زیادتر از حد معمول و یا حتی مثل تونی بلر پیرو بدون قید و شرط آمریكا شود و او در عین جانبداری از آمریكا سیاست را دنبال می كند.
پس از پایان تابستان و آغاز پاییز می توان در انتظار تحولات سیاسی تازه ای در آلمان بود ولی همه نشانه ها حاكی از آن است كه ائتلاف كنونی هر چند شكننده شده است ولی از هم پاشیدگی آن تابع شرایط سیاسی دیگری است كه ممكن است در سطح اروپا و یا جهان بوجود آید و با هم پیوستن اختلاف های داخلی در مورد قانون های در دست بررسی و یا به اجرا درآمده كنونی در آلمان، صحنه سیاسی را دگرگون كند. آرامشی كه مسابقات جام جهانی فوتبال در صحنه سیاسی آلمان به وجود آورده بود به پایان رسیده است و زمزمه هایی كه اكنون شنیده می شود آینده پر بیم و هراسی را برای نخستین صدراعظم زن آلمان رقم زده است.

عباس لقمانی

منبع : روزنامه همشهری