پنجشنبه, ۱۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 30 January, 2025
مجله ویستا
اینک رقص شادی بر آتش
یكی از این جشنهای زیبا كه قدمتی دیرینه دارد، چهارشنبه سوری یا جشن سوری است. در این نوشتار سعی داریم، ضمن اشاره به پیشینه تاریخی این جشن با شكوه، وجه تسمیه، فلسفه وجودی و چگونگی برگزاری در شهرهای مختلف، به آسیب شناسی آن در جامعه كنونی نیز بپردازیم.
● پیشینه تاریخی
آتش در نزد ایرانیان باستان نماد روشنی، پاكی، طراوت، سازندگی، زندگی، تندرستی و در پایان بارزترین نماد خداوند در روی زمین است. آنها عقیده داشتند كه آتش می‌تواند ناپاكی‌ها ، پلیدی‌ها و تاریكی‌ها را از میان ببرد. بنابر این در میان جشنهای مهم ایرانیان به جشنهای مخصوص آتش برخورد می‌كنیم و از آن میان دو جشن آتش از بقیه معروفتر و مهمترند: جشن سده و جشن سوری. بطور كلی ایرانیان پیش از فرا رسیدن هر جشن مذهبی ،به آتشكده‌ها می‌رفتند و به نیایش می‌پرداختند اما رسم آتش افروزی پیش از عید بسیار كهنه و قدیمی است و حتی به دوران هند و اروپایی بر می‌گردد.
این آتش در دوره ساسانیان گویا در شب آغاز «همس پت میدم گاه» ششمین گاهنبار افروخته می‌شد . انتخاب این زمان برای این جشن شاید از این جهت بود كه تصور می‌شد فروهرها با دیدن دود وآتش جایگاه دودمان خویش را خواهند شناخت و بدان سو پرواز خواهند كرد .
● وجه تسمیه
واژه «سوری» (صفت پهلوی سوریك) در فارسی به معنی «سرخ» بوده و چنان كه پیداست، به آتش اشاره دارد. البته «سور» در مفهوم «میهمانی» نیز در فارسی به كار رفته است. بر پا كردن آتش در این روز نیز گونه‌یی گرم كردن جهان و زدودن سرما و پژمردگی و بدی از تن بوده است...
● فلسفه وجودی
در آتش رفتن، در سنت دیرین قوم ایرانی، عملی نمادین برای اثبات پاك‌نیتی و پاكدامنی و همچنین عملی برای تطهیر از گناهان بزرگ است. شكلی دیگر از این رسم دیرینه، مراسم چارشنبه سوری و سالی یك بار بر آتش رقصیدن است. رقص بر آتش، كه نوعی دیگر از رقص در آتش است، یك اقدام نمادین دسته‌جمعی و یادگار سنتی است كه بیانگر تطهیر درون خویش توسط شعله‌های آتش است.
ما وقتی برآتش می‌رقصیم می‌خواهیم با زبان بی‌زبانی با خود بگوییم كه آنچه در یك‌سال گذشته از دروغ و بدكاری از من سر زده است را اكنون می‌خواهم با شعله‌های آتش از خود بزدایم؛ از این‌پس تصمیم دارم كه به گرد گناه و خطا نگردم و بدی نكنم؛ زیرا من به یاد دارم كه كیفر گناهان بزرگ آن است كه من باید در آتش بروم؛ پس هم اكنون با رقصیدن برآتش، همراه با سرود شادی، خودم را از خطاهای گذشته تطهیر می‌كنم و تصمیم می‌گیرم كه دیگر خطا نكنم و نیك باشم. این لحظه زایش نوین من است؛ «من» كه باید از این‌پس همه نیكی و نیكی‌ورزی باشم. ما وقتی در مراسم چهارشنبه سوری بر آتش می‌رقصیم به آتش می‌گوییم كه «زردی من از تو، سرخی تو از من.» زردی نشانه زردرویی و شرمندگی از خطا، و همچنین نشانه غم و اندوه است، و سرخی نشانه سرخ‌رویی و پاكدامنی، و همچنین نشانه‌ی شادبودن است. من شرمندگی خویش از خطاهای احتمالیم را به آتش ابراز می‌دارم، و تصمیم می‌گیرم كه از این‌پس همیشه سرخ‌رو باشم و چنان نشود كه باز هم زردرو و شرمنده گردم.
می‌خواهم كه نیك و سرخ‌رو باشم، و نمی‌خواهم كه بد و زردرو باشم. ما می‌رقصیم بر آتش، سرود می‌خوانیم بر آتش، دست می‌افشانیم بر آتش، و سور می‌كنیم بر آتش. ما نور می‌افشانیم در این جشن، زیرا كه عاشقان نوریم؛ ما شادی می‌كنیم در این جشن، زیرا كه شادی كردن و غم‌ها را زدودن از مستحبات ما است همان‌گونه كه سوگ و اندوه در سنتهای ما از مكروهات است. ما خویشتن و جهانیان را شاد می‌خواهیم. ما ستایندگان شادی و نكوهندگان اندوهیم؛ زیرا كه «غم از اهریمن و شادی ز یزدان» می‌دانیم. ما در این چهارشنبه سوری از گناهان و خطاهای گذشته ابراز ندامت می‌كنیم، زردرویی و شرمندگی خویش را به نور آتش عرضه می‌داریم، و می‌كوشیم كه گناه و زشتی و اندوه از ما زدوده شود و سرخ‌رویی (عزت و اعتبار و اعتماد به‌نفس و شادزیستن) نصیبمان گردد. ما با رقصیدن بر آتش، تمرین زدودن بدی‌ها از خویشتن، و تمرین نیك‌بودن می‌كنیم. ما می‌خواهیم كه هم
چون نیاكان نیك‌سرشت خویش، راست‌پندار، راست‌گفتار، و راست‌كردار باشیم. ما می‌خواهیم كه ملتی سرخ‌رو در جهان باشیم. «زردی من از تو، سرخی تو از من.»
● جشن چهارشنبه سوری
با وجود تغییرات زیادی كه در سنت‌ها و رسوم مردم ایران طی سالیان گذشته ایجاد شد، اما چهارشنبه‌سوری و عید نوروز از رسومی است كه تغییراتی نكرده و هنوز هویت اصلی خود را حفظ كرده است. مردم در شب چهارشنبه آخر سال كه همان چهارشنبه‌سوری است، خریدهای مخصوصی دارند و كارهای ویژه‌یی را انجام می‌دهند.
● آجیل مشكل گشا
تهیه آجیل مشكل گشا در شب چهارشنبه سوری، فلسفه عمیقی دارد. این آجیل با تشریفات خاصی تهیه می‌شود و به عنوان نذر تقسیم می‌گردد. اجزای این آجیل رنگارنگ و زیبا همه از دانه‌های خوردنی و رستنی‌هایی است كه بیش از هزاران سال پیش از زمین و طبیعت به دست آمده است.
در واقع مجموعه آجیل چهارشنبه سوری طبقی است آراسته از هدایا و دهش‌های خاك كه رابطه انسان و طبیعت را تایید و تاكید می‌كند. این آجیل در واقع همان لرك یا آجیل گاهنبارهاست. شامل : پسته، بادام، سنجد، گردو، كشمش، برگه هلو، انجیر و خرما . البته امروزه نارگیل ، قیسی، مویز و نبات به آن اضافه شده است.● فالگوش و فال كوزه
در گذشته نه تنها دختران و زنان ،بلكه مردان نیز زیر بامها یا در جاهای خلوت می‌ایستادند تا شاید فروهرهایی كه به خاندان خود وارد شده اند چیزی به نجوا از آینده آنان بگویند . رسم فالگوش ایستادن هنوز در میان ایرانیان و خصوصا دختران دم بخت باقی مانده است .
فال كوزه نوعی تفال زدن از طریق اشعار است. امروزه زرتشتیان این مراسم را در ماه تیریعنی در جشن تیرگان برگزار می‌كنند. فال كوزه بیشتر جنبه سرگرمی دارد. مراسم فال كوزه امروزه تشریفات سابق را ندارد و به این طریق انجام می‌شود كه هر كس چیزی كه نشانه او محسوب می‌شود مانند انگشتر، حلقه، سنجاق یا غیره را در كوزه می‌اندازد، سپس اشعاری كه امروزه اشعار حافظ است بر كاغذهای كوچكی نوشته تا می‌كنند و در داخل كوزه می‌اندازند. پس از آن دختر نابالغی دست در كوزه كرده، یك قطعه شعرو دوباره دست در كوزه كرده یك شی‌ء در می‌آورد، شعری كه از كوزه بیرون آورده شده فال صاحب شی‌ء محسوب می‌شود.
● كجاوه بازی و شال اندازی
این مراسم اینك در آذربایجان و روستاهای نزدیك تهران اجرا می‌شود.
به این شكل كه جوانان با جعبه‌های كوچك و كاغذهای رنگی كجاوه‌یی می‌سازند و با ریسمانی آن را می‌بندند و بعد به روی بام خانه‌ها رفته و كجاوه را از كنار پنجره‌ها می‌آویزند در این حال صاحب خانه شیرینی یا خشكبار در كجاوه‌ها می‌ریزد و صاحب كجاوه آن را بالا می‌كشد. در رسم شال‌اندازی جوانان شالهای خود را پایین می‌اندازند و صاحب خانه گاه شیرینی یا پیراهن یا دستمال یا چیز دیگری در آن گذاشته و گره می‌زند. كسانی كه شال یا كجاوه می‌اندازند نباید دیده یا شناخته شوند. آنان در واقع یادآور نمادهای فروهرها هستند.
● قاشق زنی
جوانان چادری بر سركرده ، قاشق و كاسه‌یی به دست میگیرند و به در منازل می‌روند و با صدا در آوردن كاسه و قاشق از صاحب خانه می‌خواهند كه چیزی به آنها بدهد.
حاجی فیروز (آتش افروز)
پیك‌های مشهور نوروزی در هر شهر بودند كه نه تنها یاد آور نقش همان آتش افروزهای قدیم، بلكه حاملان اعلام شادی به مردم نیز بودند.
آتش افروز آمده
سالی یك روز آمده
آتش افروز صغیرم
سالی یك روز فقیرم
روده و پوده آ مده
هر چی نبوده آ مده
٭٭٭
ارباب خودم
سلام علیكم
ارباب خودم
سرتو بالا كن
ارباب خودم
لطفی به ما كن
ارباب خودم
بزبز قندی
ارباب خودم
چرا نمی خندی
٭٭٭
حاجی فیروزه
سالی یه روزه
همه میدونن
من هم می‌دونم
تو هم می‌دونی
عید نوروزه
سالی یه روزه
حاجی فیروزه
سمیه صیادی‌فر، علی‌دوستی
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست