شهر الکترونیکی در مرز محال

شهر الكترونیكی آرزوی بسیاری از جوانان نوجویی است كه سر و كارشان فقط و فقط كامپیوتر است و نرم افزار و عجبا كه این جماعت وارثان تمدن گل و بلبل شاعر مسلك ایرانی هستند و این قرابت و نزدیكی میان آخرین نسل ایرانیان زمانه امروز حتی در ذهن و مخیله بسیاری نمی گنجد و باور نمی كنند كه بازماندگان حافظ و سعی هر كدام بالقوه و البته بسیاری بالفعل تكنسین های چیره دست دنیای دیجیتال و نرم افزارهای مجازی شده باشند. گرچه میان «سعدی» بودن و «حافظ» شدن وفضای لایتناهی كامپیوتر پارادوكس و تضاد غیرقابل انكاری است اما این فرهنگ تطبیق پذیری ایرانی با دنیای روز و «فرزند زمان خویشتن» بودن ما ایرانی ها بسیار حیرت آور و كم نظیر است. گرچه سهم مان از تجلیات تمدن هزاره سوم به مراتب كمتر از لیاقتمان است. چنانكه گفته اند سهم ایرانیان از دنیای الكترونیك تنها ۲ درصد است و در علم و استفاده از نرم افزار بسیار عقب مانده هستیم. چرا؟
● دولت الكترونیك
ساز و كار اصلی شهر الكترونیك حضور و وجود دولت الكترونیك است. در ایران اینگونه است و باقی دنیا را نمی دانم. دلیل این ادعا آن است كه چون بخش خصوصی و لایه های مدنی ایران همچنان در خم اول بوروكراسی پیر و عقب مانده و سنگین دولتی وامانده و ضعیف است و یارای حركتی انفرادی را ندارد و تكیه اش همین عروس پیر هزار ساله است. پس باید دولت در امری پیشگام و پیشقدم شود تا لاجرم بخش خصوصی و مدنی را با خود به ورطه ماجرا بكشاند. اما در حال حاضر خود دستگاه دولتی مانع اصلی شكل گیری دولت الكترونیك است. در این باره حرفهای «معصوم فردیس» شنیدنی است. او كه رئیس سازمان تنظیم مقررات كشور است، می گوید: «وضعیت هرم انسانی در دولت یارای پاسخگویی به تكنولوژی امروزی را ندارد چرا كه با آمار ۴۵ درصد كاركنان زیر دیپلم نمی شود طرح دولت الكترونیك را عملی كرد. به همین خاطر حاكمیت برای معنی دار كردن خود باید به آموزش منابع انسانی خود بپردازد. او لازمه خدمت رسانی به مردم در دنیای نوین را داشتن كیفیت بالا و ارائه سرویس های به روز شده می داند و می گوید: «پرداختن به رژیم تعرفه داینامیك ایجاد فضای لازم برای بخش خصوصی كه رسالت تنظیم روابط بخش دولتی و خصوصی قرار گیرد، به همراه فرهنگ سازی در بدنه دولت مبنی بر اینكه بخش خصوصی رقیب نیست و همكار است لازمه رسیدن به یك دولت الكترونیك كارآمد است.»
اما مدیر عامل مجتمع فنی تهران در این باره نظر دیگری دارد. او می گوید: «همیشه در مقابل دولت الكترونیك، بحث شهروند الكترونیك نیز مطرح بوده كه متأسفانه در كشورمان از این موضوع مهم غفلت می شود.» دكتر سعید سعادت معتقد است «برای استحكام و قوام دولت الكترونیك به برنامه استراتژیكی برای شهروندان نیاز داریم، این برنامه در واقع از ابتدا شهروند را برای زندگی در عصر دیجیتال آماده می كند.»
از منظر او «اگر مردم را برای زندگی در عصر دیجیتال آماده نكنیم، بحث شهروند الكترونیكی تحقق نیافته و در نهایت این طرح با شكست مواجه می شود. از این رو دولت باید سرمایه گذاری عمده ای را در این حوزه و به ویژه برای كودكان انجام دهد و آنها را برای زیستن در این عصر و در واقع دولت الكترونیكی آماده كند.»
● در جست وجوی شهر الكترونیك
مهمترین مزایای ایجاد شهر مجازی صرفه جویی در هزینه های اقتصادی و رفاه بیشتر شهروندان است كه با ایجاد ارتباط میان مصرف كننده و تولیدكننده به رشد اقتصادی كمك می كند. در این باره مهندس «رضا صیامی نمین» مسؤول شبكه محلی دانشگاه شهید بهشتی می گوید: «نداشتن سرویس اینترنت با معنا و مفهوم اصلی، عامل اساسی در به تأخیر افتادن سرویس های الكترونیك است و متأسفانه در ایران به اینترنت به عنوان سرویس پیشرفته نگاه نمی شود و در اجرای زندگی مردم رسوخ پیدا نكرده است در حالی كه لزوم ایجاد شهرك های مجازی در كلان شهر تهران به دلیل ساختار غیر استاندارد آن ضروری به نظر می رسد، و از آنجایی كه هنوز دولت الكترونیك محقق نشده است و همه كارها مستلزم داشتن رفت و آمد و ثبت روی كاغذ است، وجود اینگونه شهرهای الكترونیكی رفت و آمدها را كاهش داده و هزینه ها را می كاهد.» با این همه از منظر بسیاری از كارشناسان برای محقق شدن یك شهر الكترونیكی در ایران مسائل و مشكلات فراوانی وجود دارد. چنانكه مهندس «صیامی» می گوید: «نسبت كیفیت و قیمت خدمات اینترنتی و كامپیوتری در ایران نسبت خوبی نیست. گرانی سرویس ها با هزینه های زیادی كه صرف می كنند، سرویس های مطلوبی نیست و سرویس بی كیفیتی عموماً ارائه می دهند كه نشان دهنده پایین بودن اینترنت از لحاظ فنی است.»
مسؤول شبكه محلی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است «وجود سرویس های الكترونیكی مستلزم نوعی هماهنگی بین حداقل امكانات اساسی مثل شهرداری، آتش نشانی و نیروی پلیس است تا سرویس هماهنگی را به شهروندان ارائه دهند و مدیریت مطمئن موردنیاز را دراختیار مردم قراردهند.» از طرفی، بسیاری از كارشناسان امور اینترنت و فضاهای مجازی معتقدند برای تشكیل یك شهر الكترونیكی به «بك بون» مخابراتی برای ارائه اینترنت پرسرعت نیاز است و وجود سرویس های ADSL و اینترنت دائمی بدون قطعی از ضروریات ایجاد شهرك های الكترونیكی است و باید دراین شهر مراكز مخابراتی ارتقا یابد نه ظرفیت تعداد مشتركان، چرا كه با نبود زیرساخت های شبكه نمی توان به شاخ و برگ شهر مجازی رسید و باید سیستم حمایت كننده ای برای برآوردن توقعات كاربران از اینترنت وجودداشته باشد. در این باره مهندس صیامی می گوید: «وجود مدیریت های متفاوت در اجزای مختلف شهر الكترونیكی عاملی برنیاز به سازمان و سیستم هماهنگ كننده است و عدم هماهنگی یك سرویس با سرویس دیگر باعث اخلال درعملكرد كل سیستم می شود و سرویس جامع با ارزیابی مداوم سیستم اجزا را هماهنگ می كند و زیر سیستم ها نیز با سلیقه خود، سیستم را ارائه می دهند.»
او می افزاید: «درحال حاضر زیرساخت های لازم برای ایجاد یك شهر الكترونیكی نه تنها درتهران بلكه در كل ایران مهیا نیست. به عنوان مثال دارا بودن كدملی برای تمام شهروندان نیازی است كه با مهیانشدن آن اجراشدن شهر الكترونیك با مشكل مواجه خواهد شد.» به همین خاطر سازمان دهی در سایر سازمان های كشورازجمله گام های ابتدایی در اقدام به راه اندازی شهر مجازی است.
● شهر الكترونیك فقط حرف است
این كه شهر الكترونیك در ایران در چه مرحله ای قراردارد را باید از زبان معاون فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات شنید. او می گوید: ایجاد شهر الكترونیك در تهران صرفاً درحد گفتار مطرح شده است. اما طرح مربوطه باید به شكل كلان و با اختصاص اعتبارات تعریف شود. مهندس «عبدالمجید ریاضی» معتقداست: «ایجاد شهر الكترونیك در شهر بزرگی مانند تهران كاملاً معنا و مفهوم دارد زیرا در شهرهای كوچك با جمعیت كم كه فراهم كردن دسترسی ها و نیازمندی ها قابل تأمین است، معنایی نخواهدداشت.» او یادآور می شود: «ایجاد شهر الكترونیك در شهرتهران با توجه به این كه برای انجام هركار، ساعت ها وقت مردم تلف می شود، موضوع قابل طرحی است، اما طرح مربوطه باید به شكل كلان و با اختصاص اعتبارات تعریف شود و اجرای این طرح قطعاً در بسیاری از مسائل اجتماعی تأثیرگذار خواهدبود و آسایش جامعه را به دنبال دارد و با راحت تر شدن زندگی مردم بحث عدالت بهتر و قابل اجراست چرا كه امكانات به طور مساوی دراختیار همه قرارخواهدگرفت. با این همه او معترف است كه «ایجاد شهر الكترونیك در تهران صرفاً در حد گفتار مطرح شده است، اما آنچه تاكنون در وزارت ارتباطات دراین رابطه مطرح شده، بحث ایجاد دولت الكترونیك، بهداشت، تجارت و آموزش الكترونیك در مقیاس كلی و ملی است اما همه این موارد می توانند بخش مهمی از شهر الكترونیك باشد كه ابتدا در تهران پیاده سازی شود.»
● كدام شهر الكترونیك
آنچه مسلم است، هنوز ملزومات ایجاد شهر الكترونیك در تهران مهیا و فراهم نشده و علی رغم آنكه ساخت و احداث این فضای مجازی موجب سرعت بخشیدن به تمام كارهایی می شود كه سیستم فشل بوروكراسی دولتی در انجام آنها ناتوان است، اما هنوز نیاز به این امر میان مسؤولان و دولتمردان به صورت یك امر ضروری، متصور و متجلی نشده است. حال آنكه خود آنها نیز می دانند كه در شرایط كنونی روزانه بسیاری از اوقات مردم با ایستادن در صف ها تلف شده و بسیاری از هزینه های شهری درجهت كنترل ترافیك، عبور و مرور و یا انجام مراحل اداری تلف می شود. حال آنكه ایجاد شهر الكترونیك به عنوان راه حلی اساسی برای بهبود این وضع در سطح كشورهای دنیا مطرح است و عملاً بسیاری از دولتها و كشورها به آن مبادرت می ورزند. شهر الكترونیك دسترسی الكترونیكی شهروندان به شهرداری، ادارات دولتی، بنگاههای اقتصادی و كلیه خدمات فرهنگی و بهداشتی شهری به صورت شبانه روزی را قابل اطمینان و امن می كند. این شهر از بستر پیشرفته اطلاعات مخابراتی برخوردار است، به صورتی كه می توان ازطریق كامپیوتر با خانه ها، مدارس، ادارات و غیره ارتباط برقراركرد.
این درحالی است كه جامعه ما بویژه دولت هنوز توانایی برقراری بسیاری از زیرساخت های لازم برای احداث چنین شهرمجازی را ندارد و از آن جمله می توان به نبود امنیت لازم و فرهنگ مناسب آن اشاره كرد. نكته دیگر بحث آموزش است كه كمابیش از سوی برخی از دانشگاهها آغاز شده و اما همچنان در ابتدای راه است. ضمن آنكه باید قوانین و مقررات مربوط به این شهر را تدوین و تصویب كرد كه چنین اتفاقی لااقل در چندسال آینده بعید به نظرمی رسد، چه ما ایرانی ها همواره عادت داریم مظاهر تمدن را - آن هم سطح و نه درعمق _ بجوییم و هرگز سراغ ریشه ها نمی رویم الا به ضرورت. ظاهراً ضرورت دست یافتن به یك شهر الكترونیكی همچنان در بستری از شایدها و بایدها گرفتار است و فعلاً نمی توان این خواب شیرین را درعالم واقع تعبیر كرد!

معصومه وروانی

منبع : پایگاه اطلاع رسانی ITanalyze