استعدادیابی در ورزش‌ها

● ورزش بسکتبال
▪ توانائی شوت کردن:
هنگام ارزیابی استعداد کودکان، توانائی شوت کردن، چالاکی ذاتی و حتی اندازه بدن (مگر این که واقعاً اندازه بدنی فوق‌العاده داشته باشد) شاخص‌های معتبری از استعداد نیستند. تا زمانی که سبد بسکتبال در ارتفاع ۷۵/۳ متری قرار دارد، کودکان برای رساندن توپ به حلقه از هر سبکی استفاده می‌کنند.
زمانی که عادات غلط شوت ایجاد شد، دیگر ترک آن مشکل است. بازیکنان در سطح مدرسه ابتدائی و راهنمائی که مهارت‌های شوت خود را روی سبدهای مینی بسکتبال تمرین می‌کنند، نسبت به سایر کودکان که روی حلقه بزرگ تمرین می‌کنند در زمان رسیدن به سطح دبیرستان و بالاترین در زمان رسیدن به سطح دبیرستان و بالاتر از آن از تکنیک شوت مطلوب‌تری برخوردار هستند. بنابراین، امتیازگیری، زمانی شاخص معتبری است که به‌طور صحیح انجام شود. به ندرت شوت کننده‌های خوب در سنین کودکی ظاهر می‌شوند.
▪ چالاکی:
چالاکی شاخص موفقیت در آینده نیست مگر این که به‌صورت کنترل شده باشد. بازیکنان کودک زیادی هستند که چالاک هستند ولی خارج از کنترل بازی می‌کنند. به ندرت می‌توان بازیکنانی که ترکیبی از این دو ویژگی را دارند از یکدیگر متمایز کرد. زمانی که از جان وودن مربی مشهور آمریکائی خواسته شد، توصیه‌ای برای یک بازیکن مستعد داشته باشد او پاسخ داد ”روی چالاکی تحت کنترل تمرین کن“.
▪ قد:
حتی قد در سنین اولیه شاخص نامعتبری برای موفقیت در آینده است. بعضی از ورزش‌کاران در تمام ورزش‌ها، نسبت به همسالان خود بزرگتر، قوی‌تر و در نتیجه بهتر هستند. آنها اغلب به‌جای توسعه مهارت‌های خود که بعداً به آن نیاز خواهند داشت برای برتری در بازی روی اندازه بدنی خود متکی هستند. ممکن است با رشد و نمو مزیت قدی فرد از بین برود و حتی در دوره دبیرستان فرد دچار ناکامی شود.
▪ هماهنگی:
هماهنگی یکی از شاخص‌های نسبتاً معتبر برای موفقیت در آینده است: منظور از هماهنگی همان هماهنگی چشم - دست با توپ است. اگر بازیکنی در کلاس چهارم و پنجم و دوره راهنمائی بتواند دریبل با هر دو دست، اجراء دریبل از بین مدافعین با تغییر مسیر و سه گام دست چپ، پس و دریافت توپ را انجام دهد، او در لیاقت حضور در تیم دبیرستان را خواهد داشت. این که تا چه حد بازیکن پیشرفت می‌کند بستگی به عوامل متعددی دارد اما هماهنگی چشم - دست می‌تواند تا حد زیادی شاخص معتبری از موفقیت دراز مدت باشد.
▪ مهارت جسمانی بر حسب جایگاه داخل زمین
به جایگاه داخل زمین بازی بسکتبال کمتر توجه شده است. مربیان به‌دنبال بازیکنانی هستند که با سبد آشنا باشند و خوب بازی کنند و بازیکنانی دیگر که بتوانند از سبد دفاع کنند و گروه سومی که هر دو کار را انجام دهند. صرف‌نظر از جایگاه داخل زمین، هر مربی به دنبال چالاکی است. مهم نیست که بازیکن ۱۰۰ متر را چقدر سریع می‌دود بلکه مهم این است که بازیکن چند گام اول را چقدر سریع برمی‌دارد. مورگان ووتن اعتقاد دارد ”شما باید امیدوار باشید که بازیکن، سانتر سریعتر از سانترهای دیگر، و فورواردها سریعتر از فورواردهای دیگر و بازیکنان ذخیره شما سریع‌تر از بازیکنان ذخیره تیم دیگر باشند. اگر آنها اینچنین بودند، شما برنده‌اید“. بازیکنان بسکتبال را می‌توان برحسب ویژگی‌های داخل زمین تقسیم‌بندی کرد:
الف) بازیکنان گارد رأس - که به چالاکی، مهارت‌های کنترل توپ و بینش وسیع نیاز دارند. همان گونه که ووتن می‌گوید ”گارد رأس باید به اندازه مربی وسعت دید داشته باشد. او باید نسبت به سایر بازیکنان، کل زمین را ببیند و تصویری کلی از بازی را درک کند. اندازه بدن برای این بازیکن مزیت است ولی ضرورت نیست“.
ب) بازیکنانی که در بازی امروزی به‌عنوان محافظ شوت زن محسوب می‌شوند ویژگی‌هائی همچون توانائی دویدن در زمین و حرکت به سمت حلقه برای آنا مهم است، این بازیکن باید در هنگامی که با بازیکن حریف مواجه می‌شود، شوت جفت او را خنثی کند.
ج) بازیکن فوروارد ریزنقش است. او جامع‌ترین بازیکن در بین پنج بازیکن است. این بایکن باید پرش کننده خوبی باشد، توپگیری از حلقه قوی داشته باشد و به‌عنوان بازیکن شماره دو دارای مهارت‌ەای شوت باشد. او باید بتواند به خارج از منطقه حرکت کند و شوت کند و گاه‌گاهی هم از دفاع نفر به نفر بگریزد تا فضای داخل را برای بازیکنان دیگر خالی نماید.
د) بازیکن چهارم فوروارد قدرتی است او باید بتواند تخته را لمس کرده و توپ حریف را بلوکه نماید و بتواند پشت به حلقه بازی کند. مهمتر از همه بازیکن چهارم باید در نقش یک توپ گیرنده برتر از حلقه باشد.
هـ) بازیکن پنجم که بلندترین فرد تیم اس او با پرش اولیه خود شروع کننده بازی از نیمه زمنی است ، شوت‌ها را بلوکه می‌کند، توپ‌گیری از حلقه را انجام می‌دهد و پشت به حلقه بازی می‌کند و امتیاز گیرنده اصلی در داخلی منطقه ذوزنقه است.
● ورزش ژیمناستیک
سرعت، قدرت چالاکی و انعطاف‌پذیری ویژگی‌های جسمانی اساسی مستعدین در ژیمناستیک است. ”ایتان“ عقیده دارد ”تا سن ۹ تا ۱۰ سالگی می‌توانید تشخیص دهید که آیا این کودک استعداد جسمانی برای ژیمناست برتر شدن را دارد یا خیر. اما بین سنین ۹ تا ۱۵ سالگی عوامل خارجی متعددی دخیل هستند. شما باید مراقب باشید که مجموع کاملی از ویژگی‌ها را گردآوری کنید که معرف یک استعداد برتر (عالی) باشد“.
▪ قدرت پا:
”دبی کایت شوک“ مربی برتر ژیمناستیک در هوستون اعتقاد دارد قدرت پا یکی از مهم‌ترین شاخص‌های استعداد اولیه است. او می‌گوید ”سه رشته در این ورزش به قدرت پا نیاز دارند و ما نمی‌دانیم تا زمانی که ژیمناست به سن حداقل هشت یا نه سالگی رسیده، چطور پاهای او را قوی کنیم“.
▪ نگرش:
مجموعه کاملی که بیشتر از ویژگی‌های جسمانی اهمیت دارد ویژگی‌های هیجانی فرد است. مربیان ژیمناستیک روحیه تهاجمی و شجاعت (نترسی) را نیز به ویژگی‌های هیجانی مورد نظر اضافه می‌کنند مشاهدات علی نشان داده که این ویژگی‌ها بیشتر مناسب بازیکنان فوتبال است تا ژیمناستیک‌ها اما افرادی که در زمینه ژیمناستیک فعال هستند می‌دانند روحیه تهاجمی و شجاعت برای یک ژیمناست موفق لازم است.
▪ اندازه بدن:
مجموعه ویژگی‌ها اندازه بدن را نیز در بر می‌گیرد. اگرچه این موضوع بین ژیمناست‌ها و مربیان رایج نیست. یکی از مربیان عقیده دارد ”اگر فرد به جای درشت جثه بودن، ریز جثه باشد، بهتر می‌تواند حرکت او را اجراء کند. چون امتیازدهی به‌صورت ذهنی است لذا اندازه بدنی می‌تواند به‌عنوان عاملی در رأی داور اثر بگذارد“. سایر مربیان نیز با این موضوع هم عقیده‌اند ولی می‌گویند، مادامی که ژیمناست می‌تواند وزن خود را حمل کند و در پیمناستیک موفق باشد دیگر واقعاً نمی‌توان آن را جزء محدودیت‌ها به حساب آورد.
● رشته فوتبال
ویژگی‌ها و مهارت‌هائی که یک بازیکن موفق فوتبال را می‌سازند را نمی‌توان به سادگی ویژگی‌ها و مهارت‌های سایر ورزشی‌ها مشخص کرد. کسانی که درصدد ارزیابی بازیکنان مستعد فوتبال هستند معمولاً با سه مشکل مواجه هستند. اول اینکه، استعداد دراین ورزش دارای ماهیت ثابت نیتس و پویا و مبهم است. توانائی‌ای که امروز ظاهر می‌شود ممکن است فردا از بین برود بازیکنی که در سن ۱۲ سالگی به‌طور نسبی مستعد این رشته است ممکن است در سن ۱۸ سالگی از تیم ملی خارج شود.
دوین مشکل به عقیده ”سیمون“ این است ”که بخش زیادی از ارزیابی استعداد متکی بر هوش و نبوغ (یا عدم آن) است فردی که استعداد افراد را در فوتبال ارزیابی می‌کند باید نسبت به آن چه که بازیکن در آینده انجام می‌دهد، بینش داشته باشد“. آن چه که ”سیمون“، اعتقاد دارد و استنباط می‌ند، ولی بیان نکرده این است والدین یا کسانی که در زمینه ارزیابی استعداد فوتبال متخصص یا آموزش دیده نیستند، مرتکب اشتباه می‌شوند، والدین عملکرد کودک خود رادر یک محیط ایستا (ثابت) می‌بینند. بازیکنی می‌تواند توپ را بین مخروط‌ها دریبل نماید اما این کار کجا در بازی انجام می‌شود ؟ حتی چشم‌های آموزش ندیده هم می‌توانند ببینند بعضی بازیکنان همه مهارت‌های جسمانی را ندارند اما مربی یا متخصص مجرب به شیوه حل مسأله آنها و چگونگی جفت و جور کردن مهارت‌ها در بازی نگاه می‌کند.
والدین به راحتی بر موفقیت یا شکست بازیکن کودک خود اثر می‌گذارند و در خصوص توانائی فعلی یا آتی او تصمیم نادرست می‌گیرند. ارزیابی بازیکنان ستاره مستعد در سطح تمرین و مسابقه فوتبال در چمن تا سطح مربیان و تیم‌های ملی ادامه دارد.
سومین مشکل مربوط به ارزیابی استعداد در فوتبال این است که بازیکنان تقریباً باید در متن مسابقه ارزیابی شوند. هر چند که این موضوع در هر ورزش دیگری هم وجود دارد ولی تا حد زیادی در فوتبال مهم‌تر است.
”سیمون“ اعتقاد دارد رقابت‌جوئی یکی از شاخص‌های استعداد است و درباره بازیکنان فعلی که چندان رقابت‌جو نیستند نگران است.
با وجود هشدارهای متخصصین درباره، مشکلات استعدادیابی در فوتبال هنوز هم این امکان وجود دارد که این کار را بتوان انجام داد. شاخص‌های جسمانی اولین شاخص‌های هر گروه سنی است. چقدر بازیکن می‌تواند بدود؟ چقدر می‌تواند بپرد؟ سرعت او چقدر است؟ چقدر قوی است؟
▪ آزمون‌های ارزیابی جسمانی
مهارت‌های جسمانی بازیکنان گروه‌های سنی در تیم‌های ملی فدراسیون ایالات متحده مشاهده و اندازه‌گیری شده‌اند. دستورالعمل و یک آزمون از این آزمون‌ها و نورم‌های مربوط به آن در بخش آزمون‌ها آورده شده است و این آزمون‌ها را می‌توان بدون تجهیزات پیشرفته اجراء کرد. نتایج مربوط به این آزمون‌ها نیز با هدف مقایسه آورده شده است. این نتایج نباید توسط والدین یا سایر افرادی که آموزش ندیده هستند به غلط تفسیر شود. میانگین پرش عمودی تیم ملی زیر ۱۸ سال مردان، ۹۸/۲۵ اینچ (۳۴/۶۶ سانتی‌متر) بود. بالاترین مقدار پرش عمودی تیم ملی ۳۶ اینچ (۴۴/۹۱ سانتی‌متر) بود. میانگین زمان دویدن چابکی ایلنوس تیم ملی زیر ۱۸ سال، ۳۴/۱۷ ثانیه بود. بهترین اجراء در این آزمون ۴۷/۱۳ ثانیه بود.
محققین بر روی سه گروه از ویژگی‌های فوتبال اتفاق نظر دارند: راهبردهای جستجوی بصری، تصمیم‌گیری و پیش‌بینی جهت انگیزشی، شوت کردن، دریبل، توان هوازی و توان بی‌هوازی هشت موردی هستند که در سه طبقه فیزیولوژیکی، روانی و اختصاصی فوتبال جا می‌گیرند.
”توماس ریلی“ عقیده دارد که این موارد برای ارزیابی بازی مهارتی کلیدی هستند: شوت، کنترل توپ و دریبل. دریبل عمل حرکت توپ با پای برتر است. کنترل توپ عمل کنترل حرکت سرعت، جهت توپ حین دریبل، به دام انداختن و شوت است. شوت هم عمل ضربه به توپ با یک پا به سمت دروازه است.
تصمیم‌گیری، پیش‌بینی و مهارت ادراکی ویژگی‌های مهمی برای ارزیابی تکنیک فردی هستند. در فوتبال، تصمیم‌گیری فرآیند تفکر درباره عمل معینی مثل دریبل، پاس یا شوت و سپس اجرای آن است. ویلیامز اعتقاد دارد کودکان هفت تا نه ساله می‌توانند مسائل تصمیم‌گیری درباره مهارت‌های ویژه فوتبال را از یکدیگر متمایز کنند. پیش‌بینی یعنی داشتن قوه درک در این مورد که بازبینی هم تیمی یا حریف کجا توپ را می‌برد و به سمت کجا می‌دود. توانائی خواندن بازی و پیش‌بینی تمایلات حریف ویژگی‌های مهم ورزشکاران مستعد است.
وضعیت روانی دومین عاملی است که در فرآیند استعدادیابی برای شناسائی و تجزیه و تحلیل ویژگی‌های شخصیتی مورد استفاده قرارل می‌گیرد. جهت انگیزشی مهم‌ترین ویژگی‌ روانی در بازی فوتبال است که دو بخش می‌شود وظیفه‌گرا و من‌گرا، جهت انگیزشی وظیفه‌گرا خاص بازیکنانی است که به این دلیل در بازی فوتبال شرکت می‌کنند که آن را دوست دارند و می‌خواهند مهارت را یاد بگیرند و آن را بهبود دهند. جهت انگیزش من گرا خاص بازیکنانی است که به‌منظور بالا بردن عزت نفس یا شرایط اجتماعی در بازی شرکت می‌کنند.
مربیان به‌دنبال بازیکنانی هستند که راهبردهای کنترل خود را از طریق کنترل توجه، فشار، انگیختگی، اعتماد به نفس و مواجهه با آشفتگی‌های مزاحم اجراء اعمال می‌کنند. آنها بازیکنانی را ترجیح می‌دهند که وظیفه‌گرا هستند یعنی بازیکنانی که در مواجهه با شکست صبور هستند، اخلاق کاری بالائی دارند، سطح اجرای مطلوب دارند، آموزش پذیرند و در مراحل تکاملی موفق هستند.ویژگی‌های فیزیولوژیکی نیز در فوتبال اهمیت خاص خود را دارا هستند. توان هوازی، یعنی توانائی گروه‌های عضلانی بزرگ ورزشکار برای تولید حداکثر اکسیژن مصرفی و همچنین تداوم جریان اکسیژن به عضلات برای ادامه فعالیت جزء ممکن توانائی بازیکن است زیرا در طی یک مسابقه فوتبال در بیشتر حرکات بازیکن نمایان می‌شود.
توان بی‌هوازی به‌عنوان اجراء یا ظرفیت حداکثر برای دوره‌های کوتاه مدت و به حداقل رساندن اسیدلاکتیک تولید شده در هنگام آستانه بی‌هوازی زمانی که در دسترس پذیری اکسیژن برای عضلات ناکافی است، تعریف می‌شود. در حرکاتی مثل سرزدن و حرکات انفجاری کوتاه کاربرد دارد. نحوه اجرای آزمون‌های سنجش این قابلیت‌ها در فضل آزمون‌ها آورده خواهد شد.
● شنا
شنا یکی از رشته‌های وززشی است که بلوغ ورزشی آن دیررس است. ”ادمورس“ قهرمان ۱۰۰ و ۲۰۰ متر مجمع دانشگاه‌های ایالات متحده و دارنده رکورد جهانی ۱۰۰ متر در قورباغه تا سن ۱۴ سالگی هنوز شنای قهرمانی را آغاز نکرده بود. ”وات بیوندی“ و ”جان نابر“ قهرمانان المپیک تا دبیرستان هنوز رقابت قهرمانی را آغاز نکرده بودند.
”لاری هو“ هماهنگ کننده رشد و تکامل ورزش در فدراسیون شنای ایالات متحده می‌گوید: ”درک عموم این است که شناگران زود به اوج خود می‌رسند. اما چنین امری بستگی به فرآیند مختص رشته ورزشکار است“.
شناگران جوانی که در رشته‌های استقامتی فعالیت می‌کنند اوج عمر ورزشی آنان سنین بین ۱۸ تا ۲۰ سال است در شناگران سرعتی، اوج عمر ورزشی بسیار بالاتر از این سنین است. آنها ممکن است تا سن ۲۶ تا ۲۸ سالگی به اوج توان بالقوه خود نرسند. برای شناگران رقابتی بهتر است دیرتر به بلوغ ورزش خود برسند و بیشتر در این رشته‌ها فعالیت کنند تا این که این ورزش را زود شروع کنند و در سن ۱۳ یا ۱۴ سالگی از آن کنار بروند“. هنوز هم میانگین سن شناگران تیم‌های ملی شنای ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۹۹ برای زنان ۱۹ سال و برای مردان ۲۲ سال است. یعنی این که این ورزش‌کاران در مقایسه با ورزش‌هائی همچون دو و میدانی که میانگین سن ورزشکاران المپیکی آنان تقریباً ۲۸ سال است، جوان هستند. جوان‌ترین شناگر مرد ۱۵ و پیرترین آن ۳۲ سال است. در مقایسه با سایر ورزش‌ها، در شنا ورزشکاران فرصت لازم (زیادی) برای کسب تجربه قبل از تخصصی شدن را دارند.
نوع بدن شناگر مهم‌ترین مسأله برای مربیان شناگر است. شاید اندازه بدنی در سطح باشگاهی و مدرسه‌ای چندان مهم نباشد اما هر چه ورزش‌کاران مسن‌تر می‌شوند و به سطح نخبه نزدیک‌تر می‌شوند، اهمیت اندازه بدن بیشتر می‌شود به‌گونه‌ای که قد ورزش‌کاران در این سطح برای مردان ۱۸۳ تا ۱۸۸ سانتی‌متر و برای زنان ۱۷۳ تا ۱۷۸ سانتی‌متر است و ورزشکاران این رشته نسبت به سایر رشته‌ها عضلانی‌تر هستند. در سطح المپیک، ورزشکاران این رشته بلند قامت، عضلانی‌تر و دارای عرض بین دو دست بیشتر هستند. وقتی یان تورپ قهرمان برتر ۴۰۰ متر استرالیائی، ۱۷ ساله بود وزن او ۲۰۰ متر استرالیائی، ۱۷ ساله بود وزن او ۲۰۰ پوند و شماره کفش او ۱۷ بود. داشتن دست و پاهای بزرگ برای شناگران یک مزیت است.
توجه: قد نشسته از فاصله‌ای که فرد روی سطح نشسته تا فرق سرشناگر اندازه‌گیری می‌شود. طول دست طول دست، راست به‌صورت کشیده از انتهای شانه تا نوک بلندترین انگشت به صورت که کف دست به سمت پائین است، اندازه‌گیری می‌شود.
● تنیس
به‌نظر می‌رسد که شواهد و نظریات مربیان حاکی از آن باشد که استعداد در تنیش قبل از سنین دبستانی آغاز و اواخر سنین نوجوانی توسعه می‌یابد. ”پیت سامپراس“ هرگز در سطح جوانان ملی برنده نشده است. ویژگی‌های متعددی وجود دارد که متخصصین با استفاده از آنها می‌توانند بازیکنان جوان را برای رسیدن به سطوح بالاتر این رشته شناسائی کنند. هماهنگی چشم - دست یک شاخص متداول است و به‌خصوص برای ورزش‌هائی که نیاز به مهارت‌های اکتسابی دارند مهم است. بیشتر حرکات سرویس، رفت و برگشت توپ و حتی زدن ضربات زمینی طبیعی نیستند.
▪ مهارت‌های پائین تنه:
چالاکی و چابکی دیگر ویژگی‌های جسمانی هستند که بازیکنان نخبه تنیس در سنین پائین از خود نشان می‌دهند. ”بابی‌ مک‌کی“ یکی از مربیان دانشگاهی تنیس اعتقاد دارد مهارت‌ای پائین تنه نظیر: تعادل و واکنش سریع پاها باری تنیس لازم است. کودکاین که برای رسیدن به توپ دارای سرعت و توان انفجاری هستند نسبت به بازیکان متوسط دارای مزیت هستند. رعت یک مزیت است اما چالاکی مهم‌تر از آن است. توانائی بر داشتن دو یا سه گام، تغییر مسیر مکرر و کاهش شتاب قبل از زدن ضربه به توپ شاخص ویژه استعداد در این رشته ورزشی است. این موارد ممکن است از همان ابتدا در ورزشکار وجود داشته باشد، توأم با افزایش سن بهبود یابد و آموزش منجر به بهبود آن شود.
▪ اندازه بدن:
اندازه و قدرت از جمله ویژگی‌های جسمانی مهم و حتی ضروری هستند. بازیکنان تنیس روز به روز درشت جثه و قوی‌تر می‌شوند و بازی مطابق شرایط آنها تغییر می‌کند. اما در گروه‌های سنی ۱۲ و پائین‌تر از آن، اندازه بدن و قدرت الزاماً پیش‌بینی‌های موفقیت‌های بعدی نیستند.
▪ بینش:
افزایش مقدار توجه مربوط به بینش ورزشی و مختص بازیکنان تنیس برجسته‌ای است که آن را دارند. ”گریگ‌پاتن“ یکی از مربیان تنیس می‌گوید ”بازیکنان بزرگ‌دارای چشم‌های بزرگ و بینش منحصر به فرد هستند. به‌نظر می‌رسد که آنها بهتر از دیگران توپ جدا شده از راکت حریف را ببینند. آنها کل زمین را می‌بینند و می‌دانند کجا باشند و به توپ ضربه بزنند“.
● دو و میدانی و دوی صحرانوردی
هنگام ارزیابی استعداد در دو و میدانی موضوع محیط در مقابل ژن اغلب مطرح می‌شود. بعضی می‌گویند ۱۰ ورزشکار برتر در رشته ۱۰۰ متر زنان و مردان از همان ابتدای تولد تعیین می‌شوند. بلی، آنها فرصت لازم را دارند به تجهیزات تمرینی و مربیگری دسترسی دارند و انگیزه (میل) به موفق شدن را هم دارا هستند، اما آنها همچنین از لحاظ ژنتیکی می‌توانند مسافت‌های کوتاه را سریع‌ بدوند.
هر فردی هنگام تولد دامنه‌ای از قابلیت‌های جسمانی را داراست. آنهائی که فرصت لازم را دارند و میل به توسعه این قابلیت‌ها دارند حتی اگر هم در سطح ورزش‌کاران رده جهانی مطرح نشوند، می‌توانند در دو و میدانی پیشرفت قابل توجهی داشته باشند.
▪ دوندگان سرعت:
چون ورزش دو و میدانی رشته‌های متعددی را دارا است (سرعت، نیمه استقامت و استقامت و دویدن با مانع، پرش، پرش با نیزه و پرتاب) لذا، شاخص‌های استعداد هر رشته نیز متقاوت است. ”گروز“ عقیده دارد دوندگان سرعت دارای اشکال و اندازه‌های بدنی مختلف هستند و در هر دو گروه سفیدپوست یا سیاه‌پوست جای می‌گیرند. اما افرادی به مراحل پایانی رشته‌های سرعتی دست می‌یابند که کوتاه‌تر از ۱۸۳ سانتی‌متر هستند، ساخت بدنی قدرتمند دارند و به‌دلایل مباحثه‌انگیز سیاه‌پوست هستند. توان پائین ته که امکان حرکات سریع‌ افنجاری را می‌دهد بدون شک از دیگر شاخص‌های اولیه استعداد دیودن سرعت است، به ساده‌ترین عبارت، شاخص اولیه سرعت خود استعداد سرعت است.
▪ دوندگان استقامت:
در بین دوندگان استقامت، مهم‌ترین و شاخص اولیه می‌تواند عادات کاری باشد تا استعداد جسمانی، در ایالت پن ایالات متحده، ۱۵ دونده مجموعه آزمون‌هائی از جمله Vo۲max را انجام دادند و سپس از ۱ تا ۱۵ رتبه‌بندی شدند. در طی یک دوره چهار سال، این رتبه‌بندی تغییر چندانی نکرد.
”مایک دیلی“ اعتقاد دارد ”تنها شاخص اندازه بدنی دوندگان استقامتی مستعد“ ساخت بدنی باریک و قلمی است، او اعتقاد دارد ”زنان بعد از دبیرستان، حدود ۱۶۵ سانتی‌متر و قد ۵۰ تا ۵۷ کیلو هستند. یک دونده استقامتی مرد دارای ۱۷۸ سانتی‌متر قد و ۶۳ کیلو وزن است“.
▪ دوندگان با مانع:
بیشتر دوندگان با مانع تا سال‌های دبیرستان نمی‌توانند استعداد خود را به نمایش بگذارند دوندگان با مانع، علاوه بر داشتن پاهای بلند، باید دارای سرعت، قدتر انفجار و انعطاف‌پذیری بالائی در مفصل انفجار و انعطاف‌پذیری بالائی در مفصل ران خود باشند. نوع بدنی معطلوب دوندگان با مانع مرد باید به گونه‌ای باشد که ۱۸۸ سانتی‌متر قد و ۷۶ کیلو وزن و دارای پاهای بلند باشد.
▪ پرندگان:
در پرش ارتفاع، قد بلند یک مزیت است اما استثنائاتی هم وجود دارد که ثابت کرده این شاخص الزاماً در سطح دانشگاه مطلق نیست. هینسدال شرح می‌دهد که پرش به شیوه فاسبوری شرایط را برای پرش کنندگان ارتفاع تغییر داده است. ”ورزشکاران کوتاه‌تر می‌توانند موفق باشند به‌دلیل این که آنها بهتر می‌توانند بالای میله مکث کنند و مرکز ثقل آنها پائین تر است: شما می‌توانید حتی با پائین بودن مرکز ثقل واقعاً از بالای میله رد شوید“.
به‌نظر می‌رسد که قد در بین زنان مهم‌تر از مردان باشد. معدود زنانی هستند که با قد کوتاه در پرش ارتفاع موفق باشند. بیشتر زنان پرنده موفق قدی بین ۱۷۸ یا ۱۸۰ سانتی‌متر دارند. ”هنری“ اعتقاد دارد ”پرندگان ارتفاع و سه گام صرف‌نظر از مرد یا زن بودن، سرعتی هستند. اگر سرعتی نباشند نمی‌توانند بپرند“.
▪ پرتاب کنندگان:
ورزشکاران پرتاب نیزه یا پرتاب کنندگان دیسک و نیزه تفاوت دارند. ”دیلی“ می‌گوید ”پرتاب کنندگان نیزه باید چابک، سریع و انعطاف‌پذیر باشند اما الزامی نیست که همانند سایر پرتاب‌گران قوی باشند، پرتاب‌گران نیزه باید دارای ریتم ورزشی بوده و دورخیز کنند وس پس ریتم را متوقف کرده و آن را از طریق پاها به شانه‌ها و سپس دست‌ها منتقل کنند. از لحاظ ساخت بدنی، مطلوب آن است که آنها همانند ژیمناست‌ها اما بلندتر باشند. اندازه‌بدنی مطلوب برای مردان باید بین ۱۸۳ تا ۱۸۸ سانتی‌متر باشد و حدود ۸۰ کیلو وزن داشته باشند اما این اندازه بدنی نباید در دوران دبیرستان ظاهر شود.از میان ورزشکاران دو و میدانی، پرتاب‌گران وزنه و دیسک احتمالاً از همان اوایل دوران زندگی سنگین وزن و قوی هستند و همین موضوع مزیتی برای آنان در طی دوران ورزشی می‌باشد. اما فقط درشت چثه بودن کافی نیست. سرعت انفجاری، حتی در منطقه محدود رشته آنها و توان نشانه‌های پرتاب‌گران مشهور، درشت جثه هستند. در همه رده‌های جهانی، زنان درشت جثه هستند، اما در سطوح پائین‌تر رقابتی، همه آنها الزاماً درشت جثه نیستند.
”نیکرک“ در مجموعه کتب مربیگری خود مراحل رشد ورزش‌کاران در هر رشته دو و میدانی را مطرح می‌کند. در جدول ذیل آن‌چه که به نظر او اهداف تمرین مناسب هر رده سنی هستند آورده شده است. توجه شود که توصیه‌های تمرینی سرعتی در سنین هفت تا هشت سالگی شروع می‌شود. او خاطر نشان می‌کند تعداد گام در سنین ۱۲ تا ۱۳ سالگی متوقف می‌شود اما این مورد شامل هر ورزشکاری نمی‌شود. رویکرد ”نیکرک“ شامل تکرار بعضی اهداف تمرینی در هر سطح است. در بعضی رشته‌ها، او اهداف را در هر گروه سنی نمی‌آورد بلکه وظایف را در مراحل مختلف توضیح می‌دهد.
▪ مراحل تمرین
رشته/سن/ اهداف تمرین
دوره‌های سرعت / ۷-۸ / رشته جسمانی عمومی علاقه به دو و میدانی سرعت پایه
۱۵-۱۳/ تخصص‌سازی در رشته اختصاصی رشد جسمانی عمومی تجربه دو و میدانی
۱۷-۱۶ /تخصصی‌سازی ویژه قدرت و توان
دوهای نیمه استقامت /۱۵-۱۲ / تکنیک دویدن تکنیک‌های پایه برای سایر رشته‌ها استقامت
۱۶-۱۵ /استقامت عمومی استقامت اختصاصی تکنیک دویدن سرعت
۱۸-۱۷/استقامت عمومی استقامت اختصاصی سرعت تکنیک
دوی با مانع / وظیفه ۱: دوی سرعت ریتم‌دار روی موانع پائین
وظیفه ۲: حرکت پای راهنما
وظیفه ۳: حرکت پای عقب
وظیفه ۴: کل حرکت
پرتاب‌ها / تمرینات ذهنی: تمرکز، آرامش
توانائی عمومی: بدنسازی عمومی، هماهنگی عمومی
قدرت: قدرت عضلانی عمومی
توانائی پرتاب: حرکات انفجاری، تکنیک اختصاصی
پرش ارتفاع ۱۴-۱۱ / تکنیک
۱۸-۱۵/ بهبود سرعت دورخیز قدرت اختصاص تکنیک
پرش طول و سه گام / ۱۵-۱۳ / سرعت، توان انعطاف‌پذیری، هماهنگی تکنیک تکنیک پرش با سرعت، رد شدن از مانع.
والیبال برای افرادی که بلوغ دیررسی دارند ورزش مناسبی است و هم‌چنین برای کسانی که مهارت‌های ورزشی خود را در سایر ورزش‌ها توسعه داده‌اند می‌تواند مطلوب باشد. ”پینگل“ اعتقاد دارد، بسیاری از بازیکنان والیبال تا اواخر دهه بیست به توان بالقوه خود نمی‌رسند، اگر شما از مربیان دانشگاهی بپرسید چرا ورزشکارانی را انتخاب می‌کنند که در سایر ورزش‌ها بازی کرده‌اند، آنها اتفاق‌نظر دارند که تنها ورزش‌کارانی را می‌خواهند که در چند رشته دیگر هم بازی کرده‌اند و آنها از گرفتن این بازیکنان خوشحال هستند.
شاخص‌ەای اولیه والیبال از لحاظ ویژگی‌های جسمانی تقریباً همانند ویژگی‌های جسمانی ورزشکاران چند رشته دیگر است. ”پینگل“ اعتقاد دارد ”بازیکنانی را جستجو کنید که دارای بدن عضلانی، چالاکی خوب، توانائی پرش انفجاری و هماهنگی چشم و دست باشند“. چنین ویژگی‌هائی هم‌چنین پیش نیاز موفقیت در رشته‌هائی مثل بسکتبال، تنیس و بیسبال است.
▪ اندازه بدن:
موضوع اندازه بدن در اولیبال به اندازه سایر ورزش‌ها اهمیت دارد. هنوز هم بازیکنان قد کوتاه در والیبال وجود دارند اما این موضوع نسبی است. ”پاولیک“ می‌گوید: ”من به‌دنبال بازیکنانی هستم که علاوه بر اجرای خوب، مهارت‌های مهمی چون پاس، دفاع یا پرش، قدی حدود ۱۹۰ سانتی‌متر داشته باشد“. او اعتقاد دارد بازیکنان والیبال در سنین ۱۲ تا ۱۴ سالگی مهارت‌ەای هیجانی و جسمانی خوبی را دارا هستند و برخی از ویژگی‌هائی که مربیان والیبال در بازیکنان به‌دنبال آن هستند عبارتند از: قد بلند، رشد عضلانی خوب، انعطاف‌پذیری، توان انفجاری، گوش شنوا داشتن، رقابت‌جوئی، شانه‌های پهن، لگن‌های باریک، سرعت پای خوب، توانائی انجام مهارت حین بی‌تعادلی، توانائی تمرکز روی آن‌چه که مربی می‌گوید، بازی کردن حداقل یک ورزش دیگر.
● کشتی
”دان گابل“ قهرمان المپیک می‌گوید: ”آنچه که کشتی‌گیرا را در بیشتر مسابقات پیروز می‌سازد نگرش اوست و نه هیچ چیز دیگر“ ممکن است شما همه مهارت‌ها و توانائی‌های طبیعی را داشته باشید، اما آنچه که شما را به‌عنوان یک کشتی‌گیر به المپیک می‌برد پیروزی نگرشی شماست“.
اگرچه به عقیده ”گابل“ نگرش اهمیت اصلی را دارد ولی او و سایر مربیان برای تکمیل این ویژگی‌، فهرستی از ویژگی‌های جسمانی را ارائه می‌دهند. از دیدگاه ”ما یک دورو“ مربی ملی کشتی آزاد ایالات متحده بین سنین ۱۳-۱۵ سال کشتی‌گیران می‌توانند نخبه شوند. او می‌گوید: ”در این سنین، ما روی این کشتی‌گیران متمرکز می‌شویم و آنها را به اردوهای منطقه‌ای و توسعه‌ای می‌آوریم“. فهرست ویژگی‌های جسمانی کشتی‌گیران جوان از دیدگاه ”دورو“ عبارتند از:
▪ تعادل بسیار مطلوب
▪ پاهای سریع
▪ حرکات انفجاری
▪ قدرت بالاتر از متوسط نسبت به اندازه بدن
▪ هوشیاری روی تشک
▪ انعطاف‌پذیری
هم‌چنین این مربی اعتقاد دارد بیشتر کشتی‌گیران موفق، خودجوش و به خود متکی هستند. او می‌گوید: ”آنها چه این کار مربی بر آنه نظارت داشته باشد یا نداشته باشد کار خود را انجام می‌دهند. آنهائی موفقند که شرایط گوناگون را تجربه کنند و افت نکنند. آنها با شکست و ناامیدی و زمانی که در برنامه‌ریزی قبلی خود موفق نشوند، مقابله می‌کنند. وقتی شکست می‌خورند از تجربه به‌عنوان انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر استفاده می‌کنند. بالاخره مربیان کشتی ورزشکارانی را می‌خواهند که کاملاً رقابت‌جو باشند.

منبع: www. AIS.Org.AU

منبع : ماهنامه علمی تحلیلی و آموزشی ورزش