تاریخچه زیبائی و آرایش

مبدأ پیدایش محصولات آرایشی به تاریخ زندگی بشر روی کرهٔ زمین بازمی‌گردد. مواد آرایشی در ابتدا به‌دلیل گرانی و پرهزینه بودنشان فقط به قشر ثروتمند و بالای جامعه تعلق داشت. یکی از این محصولات عطر بود.
همانطور که می‌دانیم عطر امروزه جزء لاینفک محصولات آرایشی و یکی از پراستفاده‌ترین آنها است. عطرها امروزه در انواع و اقسام بوها و رایحه‌ها تولید می‌شوند و در آنها اسانس‌های مختلف و متنوعی به‌کار می‌رود. آثار باستانی و عتیقه‌های به‌دست آمده نشان می‌دهند که کرم‌های معطر و خوشبو، روغن‌ها، عطرها، وسایل آرایش و موادی که با سوزاندن تدریجی رایحهٔ خوشبوئی تولید می‌کردند، تقریباً به اندازهٔ خوراک، پوشاک و مسکن مهم بوده‌اند. انسان‌ها فکر می‌کردند که می‌توانند با بوهای خوش خدایان را نیز به وجود آورده و خوشحال کنند. بشر از دیرباز سعی می‌کرد تا در مقابل بوهای ناخوشایند، مرگ و تعفن، بوهای خوش و زیبا پدید آورد. اکتشافات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که مصرف روغن‌ها و کرم‌ها برای مراقبت از پوست بدن و صورت به مصریان بازمی‌گردد. و عناصر اساسی این کرم‌ها را چربی‌های حیوانی، روغن‌های گیاهی و موم عسل تشکیل می‌داد. از آنجا که چربی‌های خالص و روغن‌ها به سرعت فاسد می‌شوند، ترکیب و مخلوط کردن آنها با اسانس تغلیظ شدهٔ گل‌ها ضروری به نظر می‌رسد. این رایحه‌های معطر در مصر باستان، از گل‌ها و شکوفه‌های مختلف گرفته می‌شد و کرم‌های حاصل شده لطافت و انعطاف‌پذیری لازم را به پوست بازمی‌گرداند. البته این کرم‌ها از پوست در برابر تابش خورشید و نیش حشرات نیز محافظت می‌کرد. در کنار عملکرد حفاظتی کرم‌ها، مالش پماد و روغن‌ها روی پوست از لحاظ دینی، سحر و جادو و مذهب نیز دارای معانی خاصی بود. به‌علاوه بر اثر مالیدن کرم‌ها روی پوست، تأثیرات فیزیکی از قبیل گردش منظم خون و تندرستی عمومی بدن نیز حاصل می‌شد.ز آنجا که صابون در گذشته هنوز ناشناخته بود، برای شستشوی بدن فقط از آب خالص که امروزه با نمک‌های قلیائی ضدعفونی می‌شود، استفاده می‌کردند. عرق بدن و رسوبات چربی بدن فقط در اثر فعالیت‌های مکانیکی قابل جداسازی بود، به همین خاطر مردم از سنگ‌پا و وسایلی برای تراشیدن پوست از جنس آهن یا برنز بودند، کمک می‌گرفتند.چشم و آرایش ویژهٔ آن طی قرن‌های متمادی یکی از دغدغه‌های اساسی انسان بود. به همین خاطر امروزه انواع و اقسام محصولات آرایشی ویژهٔ چشم از قبیل انواع مدادهای رنگی، سایه، ریمل، سرمه، اکلیل و... تولید و استفاده می‌شود. اما در گذشته‌های بسیار دور استفاده از سرمهٔ مشکی یا اساساً هنر زیباسازی چشم‌ها، نزد مردان و زنان مصری از جایگاه بالائی برخوردار بود.آنها برای این امر ذغال خیلی نرم سیاه‌ رنگی تولید کرده و آن را با روغن و موم به‌صورت یک چسب نرم و انعطاف‌پذیری درمی‌آوردند.سپس این مادهٔ آرایشی را به کمک یک میلهٔ کوچک و باریک و نازک که معمولاً از جنس نقره، عاج فیل، شاخ حیوانات یا چوب می‌ساختند داخل چشم می‌کشیدند. سرمهٔ چشم، صرف‌نظر از تأثیرات سحرآمیز و جادوئی از چشم‌ها در برابر مگس و دیگر حشرات حفاظت می‌کرد. باعث خنکی چشم‌ها در آفتاب سوزان شده و با تحریک غدد اشکی باعث رطوبت و براقی بیشتر چشم‌ها می‌شد. همچنین چشم‌ها را درشت‌تر از حد معمول نشان می‌داد به‌خصوص اگر مگنتیت (برای مردان و پسر بچه‌ها)، سولفید سرب (برای زن‌ها و دخترها) در آن مخلوط می‌کردند. آنها همچنین از ترکیبات کربنات مس سبز خیلی نرم (مالاکیت) و سیلیکات سدیم آبی همراه با روغن‌های گیاهی یک خمیر نرم و لطیف تهیه می‌کردند و گاهی اوقات با استفاده از این کرم آرایشی سبز و آبی (که امروزه با نام سایهٔ چشم شناخته می‌شود) پلک چشم‌هایشان را آرایش می‌کردند.هر دوی این مواد رنگی در کنار اهداف زیبائی دارای خاصیت ضدعفونی قوی بوده‌اند. مصریان قدیم گل افرای قرمز و رنگدانهٔ سرخابی نوعی حلزون ارغوانی روغن را مخلوط کرده و به‌صورت نوعی چسب نرم درآوردند، سپس آن را با موم عسل به‌صورت یک میلهٔ نازک شکل می‌دادند.نها با استفاده از این ماده لب‌هایشان را قرمز می‌کردند. به تدریج و از طریق راه‌های تجاری استفاده و شناخت محصولات آرایشی در سراسر کشورهای اطراف دریای مدیترانه انتشار یافت. یونانی‌ها برای آنکه از خود در برابر سرما محافظت و مراقبت کنند در آغاز چربی‌های خالص را به بدن خود می‌مالیدند. از نظر آنها کسی که موهای خشک یا بدن خشکی داشت فردی آلوده و کثیف شناخته می‌شد. کسانی که از چربی و روغن می‌درخشیدند افراد شیک و مرتبی به حساب می‌آمدند.ونانی‌ها هم مثل رومی‌ها در ابتدا از وارد کردن پماد و عطر به کشورشان امتناع می‌ورزیدند و محتاطانه عمل می‌کردند تا اینکه سرانجام آنها نیز شیفته و فریفتهٔ بوهای خوش و دلنواز شدند. زنان یونان هم مثل زنان مصر چشم‌یشان را آرایش می‌کردند. اما چیزی که آنها را از زنان مصر متفاوت می‌کرد لایهٔ کلفتی از پودر سفیدابی بود که به صورتشان می‌مالیدند. این پودر سفیداب خاصیت ضدعفونی داشت. آنها گونه‌هایشان را نیز با شیرهٔ درخت شاه‌توت قرمز کرده و برای ماتیک نیز از شنگرف (سنگ معدن جیوه) قزمز استفاده می‌کردند. حتی گاهی اوقات برای زیبائی بیشتر موهایشان را سفید می‌کردند.یونانی‌ها و رومی‌ها، مواقعی که برای عبادت خدایانشان به معابد می‌رفتند، همیشه مواد خوشبوئی از قبیل عود ( میله‌های باریک و دراز که با سوزاندن آنها بوی خوش تولید می‌شود) و صمغ درختان را در محراب دود می‌کردند. آنها همچنین به بت‌هایشان روغن‌های فوق‌العاده خوشبوئی می‌مالیدند و ظاهراً حد و مرزی برای مقدار آن قائل نبودند.پس از سقوط امپراتوری روم شرقی، پایتخت آنها به شرق منتقل شد. بدین ترتیب عرب‌ها نیز دانش محصولات آرایشی را از آنها اقتباس کرده و آن را گسترش دادند.اما نزد مسیحیان، روح پاک و معصوم اهمیت بیشتری نسبت به جسم داشت. از نظر آنها بدن به‌عنوان لباس خارجی روح نمی‌بایست با توجه به زیبائی‌ها، بوهای خوش و لوازم آرایش از توجه به خدا منحرف می‌شد. با توجه به مطالب فوق درمی‌یابیم که اصولاً اهمیت دادن به زیبائی و طراوت چهره و پوست بدن از گذشته‌های بسیار دور مورد توجه انسان‌ها بوده است. نحوهٔ استفاده از مواد آرایشی و جنس و نوع ترکیبات آنها در اقوام مختلف جهان و طی سال‌های متمادی دارای تفاوت‌های اساسی شده است. به‌طوری که حتی نوع آرایش مردان و زنان هم تفاوت‌های اساسی شده است. به‌طوری که حتی نوع آرایش مردان و زنان هم تفاوت‌های بسیاری با هم دارند. بر این اساس در شماره‌های آینده و در ادامهٔ این مبحث به نوع آرایش، فرهنگ‌ها، آداب و رسوم و چگونگی کشف، توسعه و بهبود کیفیت لوازم زیبائی بین اقوام مختلف دنیا مثل یونانیان، رومی‌ها، عرب‌ها و... خواهیم پرداخت.

منبع : مجله بهکام