درست بخوان تا یاد بگیری

بارها شنیده ایم که دانش آموز یا دانشجویی می گوید: «دیگر حال و حوصله خواندن این کتاب را ندارم» یا «آنقدر از این کتاب خسته شده ام که قابل گفتن نیست» و یا «هرچقدر می خوانم مثل اینکه کمتر یاد می گیریم» و یا «۱۰بار خواندم و تکرار کردم ولی بازهم یاد نگرفتم.» به راستی مشکل چیست؟ آیا برای یادگیری درس واقعا باید ۱۰بار کتاب را خواند؟ آیا باید دروس خود را پشت سرهم مرور کرد؟
و آیا باید ده ها بار درس را تکرار کرد تا یاد گرفت؟ مطمئنا اگر چنین باشد، مطالعه کاری سخت و طاقت فرسا است. اما واقعیت چیزی دیگر است. واقعیت آنست که این گروه از فراگیران، روش صحیح مطالعه را نمی دانند و متاسفانه در مدرسه و دانشگاه هم چیزی راجع به چگونه درس خواندن نمی آموزند. یادگیری و مطالعه، رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند، تا جایی که می توان این دو را لازم و ملزوم یکدیگر دانست. برای اینکه میزان یادگیری افزایش یابد، باید قبل از هر چیز مطالعه ای فعال و پویا داشت. شیوه صحیح مطالعه، چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:
۱) زمان مطالعه را کاهش می دهد.
۲) میزان یادگیری را افزایش می دهد.
۳) مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند.
۴) به خاطر سپاری اطلاعات را آسان تر می سازد.
برای داشتن مطالعه ای فعال و پویا نوشتن نکات مهم در حین خواندن ضروری است تا برای مرور مطالب، دوباره کتاب را نخوانده و در زمانی کوتاه از روی یادداشت های خود مطالب را مرور کرد. یادداشت برداری، بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت. چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد کرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.
● شش روش مطالعه
خواندن بدون نوشتن، خط کشیدن زیرنکات مهم، حاشیه نویسی، خلاصه نویسی، کلیدبرداری، خلاقیت و طرح شبکه ای مغز.
۱) خواندن بدون نوشتن;
روشی نادرست مطالعه است. مطالعه فرآیندی فعال و پویا است و برای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلندبلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز، خصوصا قبل از امتحان، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا به خاطر سپرد.
۲) خط کشیدن زیر نکات مهم;
این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چراکه در این روش بعضی از افراد بجای آنکه تمرکز و توجه بروی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهن شان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می گردد. حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند، نه آنکه در کتاب به دنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن را خط بکشند.
۳) حاشیه نویسی;
این روش نسبت به دو روش قبلی بهتر است ولی بازهم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.
۴) خلاصه نویسی;
در این روش شما مطالب را می خوانید و آنچه را که درک کرده اید به صورت خلاصه بروی دفتری یادداشت می کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روش های قبلی بهتر می باشد چراکه در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آن ها را یادداشت می کنید اما بازهم بهترین روش برای خواندن نیست.
۵) کلیدبرداری;
کلیدبرداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است. در این روش شما بعد از درک مطالب، به صورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می کنید و در واقع کلمه کلیدی کوتاه ترین، راحت ترین، بهترین و پرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می شود.
۶) خلاقیت و طرح شبکه ای مغز;
این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا فراگیری مطالب درسی است. در این روش شما مطالب را می خوانید، بعد از درک حقیقی آن ها نکات مهم را به زبان خودتان و به صورت کلیدی یادداشت می کنید و سپس کلمات کلیدی را بر روی طرح شبکه ای مغز می نویسد.
در واقع نوشته های خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی می کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می کنید، تا در دفعات بعد به جای دوباره خوانی کتاب، فقط به طرح شبکه ای مراجعه کرده و با دیدن کلمات کلیدی نوشته شده بروی طرح شبکه ای مغز، آن ها را خیلی سریع مرور کنید. این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش می دهد و درس خواندن را بسیار آسان می کند. و بازده مطالعه را افزایش می دهد.
● شرایط مطالعه
▪ بکارگیری شرایط مطالعه یعنی بهره وری بیشتر از مطالعه:
شرایط مطالعه، مواردی هستند که با دانستن، بکارگیری و یا فراهم نمودن آن ها، می توان مطالعه ای مفیدتر با بازدهی بالاتر داشت و در واقع این شرایط به شما می آموزند که قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار بگیرید، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید و با دانستن آن ها می توانید با آگاهی بیشتری درس خواندن را آغاز کنید و مطالعه ای فعال تر داشته باشید:
۱) آغاز درست: برای موفقیت در مطالعه، باید درست آغازکنید.
۲) برنامه ریزی: یکی از عوامل اصلی موفقیت، داشتن برنامه منظم است.
۳) نظم و ترتیب: اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد.
۴) حفظ آرامش: آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال می کند.
۵) استفاده صحیح از وقت: بنیامین فرانکلین; «آیا زندگی را دوست دارید؟ پس وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده است.»
۶) سلامتی و تندرستی: عقل سالم در بدن سالم است.
۷) تغذیه مناسب: تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی دارد.
۸) دوری از مشروبات الکلی: مصرف مشروبات الکلی موجب ضعف حافظه می شود.
۹) ورزش: ورزش کلید عمر طولانی است.
۱۰) خواب کافی: خواب فراگیری و حافظه را تقویت می کند.
۱۱) درک مطلب: آنچه در حافظه بلندمدت باقی می ماند، یعنی مطالب است.
● چند توصیه مهم که باید فراگیران علم از آن مطلع باشند:
▪ حداکثر زمانی که افراد می توانند فکر خود را بروی موضوعی متمرکز کنند بیش از ۳۰دقیقه نیست، یعنی باید سعی شود حدود ۳۰دقیقه بروی یک مطلب تمرکز نمود و یا مطالعه داشت و حدود ۱۰الی۱۵دقیقه استراحت نمود سپس مجددا با همین روال شروع به مطالعه کرد.
▪ پیش از مطالعه از صرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید. و چند ساعت پس از صرف غذا مطالعه نمائید چون پس از صرف غذای سنگین بیشتر جریان خون متوجه دستگاه گوارش می شود تا به هضم و جذب غذا کمک کند و لذا خون رسانی به مغز کاهش می یابد و از قدرت تفکر و تمرکز کاسته می شود. از مصرف الکل و دارو هم خودداری فرمایید. همچنین غذاهای آردی مثل نان و قندی قدرت ادراک و تمرکز را کم می کند نوشابه های گازدار هم همینطور هستند.
▪ ذهن آدمی با هوش است اگر یادداشت بردارید خود را راحت از حفظ و به یادسپاری مطالب می کند و نیز همزمان نمی توانید هم مطلبی را بنویسید و هم گوش دهید. پس در حین مطالعه لطفا یادداشت برداری نمایید.

منبع : روزنامه ابتکار