نمی توانم بخوانم

خواندن، دربرگیرنده مجموعه ای از مهارت هاست و پایه مشترک موفقیت در تمام امور تحصیلی محسوب می شود. خواندن، در تمام فعالیت های تحصیلی و یادگیری نقش اساسی به عهده دارد و مشکلات خواندن، مهمترین عامل نبود موفقیت تحصیلی در مدرسه شناخته شده است. محور اصلی سوادآموزی، خواندن است و از هر کسی انتظار می رود خواندن و نوشتن را بداند. بیشتر کودکان برای یادگیری خواندن به مدرسه می روند و تحصیلات رسمی خود را با خواندن و نوشتن آغاز می کنند. اعتقاد برخی از متخصصان بر این است که اغلب شکست های تحصیلی در دوره ابتدایی، از ناتوانی های خواندن نشأت می گیرد. عمده ای از مشکلات یادگیری، به خواندن و هجی کردن مربوط می شود که به صورت ناتوانی در خواندن، نارساخوانی و مشکلات مربوط به هجی کردن ظاهر می شود.
ناتوانی یادگیری در خواندن و هجی کردن از پایه اول تحصیلی آغاز می شود و در پایه های بعدی ادامه می یابد. خواندن و نوشتن، تبدیل زبان به نمادهای جدید هستند. به طور معمول دانش آموزی که در زبان و گفتار مشکل دارد، نمی تواند بخواند و کسی که در خواندن مشکل دارد، نمی تواند به خوبی بنویسد. مشکلات یادگیری در خواندن به عوامل متعددی مانند، آسیب مغزی (چه بر اثر بیماری و چه بر اثر تصادفات)، غلبه مختلط مغز، محرومیت فرهنگی و محیطی، تحصیلات والدین، وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده، دسترسی نداشتن به مواد خواندنی در خانه، آمادگی نداشتن برای ورود به مدرسه، وجود تأخیر در رشد بهنجار زبان و وجود اختلال در دستگاه گفتاری مربوط می شود.
برخی از کودکان همان طور که در راه رفتن وحرف زدن دچار تأخیر می شوند، در خواندن نیز با تأخیر روبرو می شوند. کسب نکردن مهارت های حافظه و ناتوانی در به یاد آوردن و پردازش اطلاعات آموخته شده، علت دیگر ناتوانی در خواندن است. کودکانی که قادر نیستند تصویر حرف خاصی را به یاد آورند، با مشکل بازشناسی آن حرف و در نتیجه با مشکل خواندن روبرو می شوند. (مثلا: عدم یادآوری تفاوت حرف پ و حرف ب). تحقیقات موجود در آمریکا نشان می دهد که ناتوانی در خواندن در پسران بیشتر از دختران است، به طوری که حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد افرادی که مبتلا به مشکلات خواندن تشخیص داده شده اند، از پسران هستند و این وضعیت ممکن است به علت اثر تعاملی جنسیت بر ژن ها و سوگیری در شناسایی و ارجاع پسران باشد. مشکلات متداول در خواندن مشکلات خواندن در دانش آموزان دوره ابتدایی به ویژه در پایه اول تحصیلی به شکل های گوناگون ظاهر می شود:
▪ دانش آموز هنگام خواندن دچار مشکل می شود و قادر به تشخیص حروف به ویژه حروف مشابه نیست، مانند تشخیص حرف م از ب- د از ب- ر از ل.
▪ دانش آموز هنگام خواندن، قادر نیست کلمه های مشابه را با چشم تشخیص دهد و دچار مشکلات دیداری است. به عنوان مثال، برای تشخیص غار از غاز- برگ از مرگ، یا کباب از کتاب مشکل دارد.
▪ هنگام خواندن، آهسته، کلمه به کلمه، حرف به حرف و بریده بریده می خواند و قادر به برقراری ارتباط میان حروف و کلمه ها نیست.
▪ هنگام خواندن، برخی از حروف یا کلمه ها را حذف یا اضافه می کند.
▪ دانش آموزانی که در خواندن مشکل دارند، کودکانی هستند که در زبان و گفتار دچار مشکلند. این گونه دانش آموزان در کشیدن صدای حروف (صداکشی) شناسایی حروف و بخش کردن کلمه ها مشکل دارند. آنها از روی حدس و گمان کلمه ها را می خوانند و یا با توجه به تصویر کتاب، به تفسیر کلمه ها می پردازند. گاهی اوقات صدای حروف را به طور جداگانه تشخیص می دهند، اما قادر نیستند آنها را با یک دیگر ترکیب کنند.
▪ دانش آموزانی که دچار ناتوانی یادگیری در خواندن هستند، مبتلا به ناتوانی های یادگیری رشدی در زمینه های توجه، حافظه و ادراک شنیداری هستند. گاهی این قبیل دانش آموزان در گوش دادن، نگاه کردن، حرکت چشم و توجه کردن، با مشکلاتی مواجه هستند.
▪ بعضی از دانش آموزان در تشخیص صداها و ترکیب آنها مشکل دارند و در تشخیص صداهای مشابه ناتوانند. مثلا برای این قبیل دانش آموزان تشخیص تفاوت شنیداری کلمه های پر، پر، نرو، برو، آبرو، مار، سار، رنگ و زنگ، دشوار است.
▪ گروه دیگری از دانش آموزان با مشکلات خواندن، مشکل حافظه دیداری توالی دارند و هنگام خواندن در حفظ توالی و ترتیب حروف در یک کلمه با مشکل مواجه می شوند. به عنوان مثال، به جای کبریت، کربیت و به جای قفسه، قسفه می خوانند.
▪ برخی از دانش آموزان در هجی کردن و بخش کردن کلمه دچار مشکل هستند. برای مثال، دانش آموز کلمه ای را درست می خواند، اما نمی تواند حروف آن را به طور مجزا نام ببرد و یا بخش های کلمه را مشخص کند.
▪ برخی از دانش آموزان با مشکلات خواندن، دچار وارونه خوانی هستند. برای مثال زور را روز می خوانند.
توصیه هایی برای رفع مشکلات خواندن و هجی کردن.
▪ سعی کنید با مثال های واقعی و متنوع در کشیدن و بازشناسی صدای حروف و بخش کردن کلمه ها با فرزندتان به تمرین بپردازید و او را به خواندن علاقه مند سازید. (نان، یک بخش و نانوا دو بخش دارد).
▪ سعی کنید تمرین های مربوط به خواندن و هجی کردن را از کلمه های ساده، کوتاه و یک بخشی آغاز کنید و کودک را به خواندن تشویق نمایید (آب، باد، خاک، کلمه های یک بخشی هستند).
▪ از معلم فرزندتان خواهش کنید برای فرزند شما در صورت امکان از برنامه های آموزش انفرادی استفاده کند.
▪ برای صداشناسی و صداآموزی، هم از جنبه دیداری و هم از جنبه شنیداری استفاده کنید. برای این منظور تصویر کلمه را نشان دهید و نام آن را بیان کنید، زیرا که ما، هم باچشم و هم با گوش خود می خوانیم.
▪ از خواندن کلمه های ساده شروع کنید و به تدریج به طرف خواندن کلمه های دشوار پیش بروید و به همین منوال خواندن جمله و سپس پاراگراف را ادامه دهید.
▪ بر توانایی های او تکیه کنید و مشخص نمایید فرزند شما چه حرف هایی را به درستی می شناسد و چه حرف هایی را نمی شناسد.
▪ از روش قصه گویی و بازگویی قصه های کودکان درباره موضوع های مورد علاقه کودک استفاده کنید و قصه های کوتاه را برای کودک بنویسید و از او بخواهید که آن را بخواند.
▪ از کلمه های عینی و مصور برای تقویت خزانه واژگان کودک استفاده کنید.
▪ سعی کنید با فرزندتان در زمینه های یافتن کلمه های مشابه و متضاد از طریق بازی، به تمرین بپردازید.
▪ سعی کنید با فرزندتان در زمینه گروه بندی کلمه ها از نظر حیوانات، گیاهان و مانند آن به تمرین بپردازید.
▪ سعی کنید برای تمرین هجی کردن، از دست ها به طور هماهنگ و به روش های دیداری، شنیداری وحرکتی استفاده کنید.

فاطمه رحیمی

منبع : روزنامه کیهان