فیلم خوب، مخاطب دارد

سعید اسدی زمانی که پس از سال‌ها به ایران بازگشت، صحبت از پروژه‌های بزرگی می‌کرد که قرار بود بخشی از تاریخ معاصر را بازتاب دهند.
یک دهه از آن روزها گذشته و اسدی هنوز نتوانسته فیلمنامه‌های مورد علاقه‌اش را مقابل دوربین ببرد. در این مدت او چندان پرکار نبوده، اما به نظر می‌رسد طلسم کم‌کاری‌اش امسال بشکند. اسدی قرار است امسال ۳ فیلم بسازد. ۳ فیلم در فضایی متفاوت و نزدیک به دغدغه‌های همیشگی‌اش در سینما. البته سرنوشت آن دو فیلمنامه که مربوط به «کودتای ۲۸ مرداد» و «سقوط ایرباس» بودند همچنان نامعلوم است.
▪ «تلافی» قرار بود یکی از فیلم‌های اکران نوروزی باشد، چه شد که نمایش آن به تاخیر افتاد؟
۰ در اکران هیچ دخالتی ندارم، این مسائل مربوط به تهیه‌کننده و پخش‌کننده است.
▪ برایتان مهم نبود که فیلم نوروز اکران شود؟
ـ فیلم صادقانه و خوب مخاطبش را پیدا می‌کند، زمان اکران تاثیر زیادی در این موضوع ندارد.
▪ اما ممکن بود نمایش «تلافی» در کنار فیلم‌های «مجنون لیلی» و «دایره زنگی» به فروش آن لطمه بزند؟
ـ سال گذشته «مهمان» همراه «اخراجی‌ها» اکران شد. با وجود فروش بالای «اخراجی‌ها»، «مهمان» حدود ۴۰۰ میلیون تومان در تهران فروش کرد. در هفته‌هایی که فروش «اخراجی‌ها» افت کرده بود، «مهمان» فروش بیشتری داشت اما به بازار آمدن سی‌دی قاچاق فیلم مانع از ادامه این روند شد. اگر این ماجرا نبود، «مهمان» می‌توانست مخاطب بیشتری داشته باشد.
▪ گفتید فیلم صادقانه و خوب مخاطب دارد، «تلافی» چنین فیلمی است؟
ـ به نظر من بله. فروش بالای فیلم‌ها کمک بزرگی به رونق سینماست. مردم هر چه بیشتر به سینما بروند، به نفع تمام فیلم‌هاست. اینکه فیلم در شرایطی اکران شود که چند فیلم پرفروش روی پرده است، مرا نگران نمی‌کند. احساس می‌کنم در چنین شرایطی مردم بیشتر مایل هستند فیلم ببینند. «تلافی» قصه روان و سرگرم‌کننده‌ای دارد که می‌تواند برای مخاطب جذاب باشد.
▪ بعد از «مهمان» چه اتفاقی افتاد؟ فروش فیلم باعث شد فیلمنامه‌های زیادی به شما پیشنهاد شود؟ در ـ یک سال گذشته نسبت به قبل از «مهمان» پرکارتر شده‌اید.
پیشنهاد همیشه بوده. بعد از «آواز قو» ۵ سال کار نکردم تا فیلمنامه دلخواهم را بسازم. فیلمی که از «آواز قو» بهتر باشد، اما این اتفاق نیفتاد و تهیه‌کنندگان سینمای ایران با خود سانسوری این فرصت را از من گرفتند. در این مدت پیشنهاد ۱۳ فیلم و سریال داشتم که رد کردم.
▪ پس چطور بعد از این مدت به «مهمان» رسیدید؟
ـ سینمای ایران، سینمای موج‌های ناگهانی است و تحت تاثیر جوی است که به وجود می‌آید. اگر فیلم دختر ـ پسری فروش کند همه تهیه‌کننده‌ها می‌خواهند چنین فیلم‌هایی بسازند. اگر کمدی‌ها مخاطب داشته باشند، همه می‌خواهند کمدی‌های موفق را کپی کنند و لودگی را به جای طنز اشاعه می‌دهند. از میان فیلمنامه‌ها، «مهمان» را انتخاب کردم که کمی بهتر بود.
▪ بعد از «مهمان»، «فرود در غربت» را ساختید که به نظر می‌رسد به «آواز قو» و سینمای مورد علاقه شما نزدیک‌تر است؟
ـ ۸ روز بعد از «مهمان» ساخت این فیلم را شروع کردم. فیلم شریفی است و دوستش دارم.
▪ چرا فیلم هنوز اکران نشده؟
ـ مشکلاتی به وجود آمده و فیلم درگیر بوروکراسی اداری شده، اگر این مسائل حل شود به اکرانش امیدوارم.
▪ اینکه از فیلمنامه دلخواهتان صرف‌نظر کنید و فیلمی بسازید که صد درصد با علایق و دیدگاه شما همخوانی ندارد، سخت نیست؟
ـ سخت است. من به ایران نیامدم تا «عشق گمشده»، «سیب سرخ حوا» و «آواز قو» بسازم. قصدم از بازگشت به ایران ساخت فیلم درباره کودتای ۲۸ مرداد و فاجعه ایرباس با بازیگران ایرانی ـ انگلیسی بود. اما چنین اجازه‌ای به من داده نشد.
▪ هنوز به این موضوع‌ها فکر می‌کنید؟
ـ الان ساخته نشدنشان برایم مهم است و دوست دارم در این‌باره فیلم بسازم. انگیزه‌ای که باعث شد به ایران بیایم ساخت چنین آثاری بود. اما گرایش و تعلق خاطری که در فیلم‌های خارجی‌ام است، در فیلم‌هایی که در ایران ساخته‌ام نیست. از آمدن به ایران پشیمان نیستم با اینکه بهای مادی و معنوی این مهاجرت را هم پرداختم، اما اتفاق‌هایی که افتاد مرا از هدف اصلی‌ام دور کرد.
▪ دوست ندارید برگردید و فیلمسازی را خارج از ایران ادامه بدهید؟
ـ به ایران آمدم تا وصیتنامه سینمایی‌ام را درباره کودتای ۲۸ مرداد بسازم. اما با شرایطی که پیش آمده فکر می‌کنم این وصیتنامه را در خارج بسازم. پارسال رفتم تا سینما را آنجا دنبال کنم اما تشویق و محبت دوستان مرا برگرداند. اما به هر حال یک روز دوباره مهاجرت خواهم کرد.
▪ فیلمنامه‌هایی که اشاره کردید به دلیل پرهزینه بودن مناسب تلویزیون هستند. تا به حال به این فکر افتاده‌اید که از تلویزیون کمک بگیرید؟
ـ این فرصت در تلویزیون به من داده نشد. آقای ضرغامی وقتی معاون سینمایی بود سیمافیلم را معرفی کرد تا کارم را با آنها شروع کنم. ۱۸ ماه زمان صرف شد تا بگویند نمی‌توانند آن را بسازند. ابتدا گفتند بودجه آماده است اما فیلمنامه تصویب نشده، بعد از ۱۸ ماه که کار تصویب شد، بهانه آوردند که بودجه ندارند.
▪ فیلمنامه «تلافی» چه ویژگی داشت که آن را مقابل دوربین بردید؟
ـ این فیلمنامه از معدود فیلمنامه‌هایی بود که بازنویسی‌اش نکردم. من زمانی وارد این گروه شدم که همه چیز آماده بود و کارگردانی که باید فیلم را می‌ساخت، به دلایلی انصراف داده بود. فیلمنامه به‌نظرم جذابیت‌ها و امتیازهایی داشت، از شوخی‌های سبک و لودگی در آن خبری نبود. دلیلی ندیدم که آن را بازنویسی کنم. تهیه‌کننده این فیلمنامه را دوست داشت و مایل بودم کاملا به فیلم تبدیل شود.
▪ همه چیز در فیلمنامه مطابق با سلیقه‌تان بود؟
ـ یاد گرفته‌ام که فیلم متعلق به تهیه‌کننده است و سرمایه او باید برگردد. در بخش‌هایی اختلاف‌نظر داشتیم اما به نظر تهیه‌کننده احترام می‌گذاشتم. با این همه، فکر نمی‌کنم کلیت چیزی که ساخته شد، خیلی از سلیقه من دور باشد.
▪ فیلم‌های قبلی نیوشا ضیغمی و حمید گودرزی را دیده بودید؟
ـ اصلا خانم ضیغمی را نمی‌شناختم. حمید گودرزی را زمان تولید «مهمان» در «پویا فیلم» دیده بودم.
آنها انتخاب تهیه‌کننده بودند؟ در «گناه من» و «قرنطینه» هم گودرزی و ضیغمی روبه‌روی هم بازی کرده‌اند.
در سینمای ایران انتخاب‌ها محدود است. تعدادی بازیگر داریم که معمولا درگیر فیلم‌های دیگر هستند و باید خوش‌اقبال بود که برنامه‌ریزی بازیگرها طوری باشد که بتوان از آنها استفاده کرد. فیلم و قصه اگر خوب باشد، بازیگر جای خود را پیدا می‌کند و دیده هم می‌شود. زمانی که «آواز قو» را می‌ساختم، بهرام رادان شهرت امروز را نداشت اما حاصل کارش قابل‌قبول است.
▪ از بازی بازیگران «تلافی» راضی هستید؟
ـ من سعی می‌کنم از متریالی که در اختیار دارم، بهترین استفاده را داشته باشم. آنهایی که فیلم را دیده‌اند، می‌گویند حضور اغلب بازیگرها دلنشین و قابل‌قبول است. این فیلم را در ۲۴ روز فیلمبرداری کردیم، اگر زمان بیشتری داشتیم، قطعا به حاصل بهتری می‌رسیدیم.
▪ شخصیتی که سیروس گرجستانی بازی می‌کند، به‌عنوان وردست شخصیت اصلی، با حمید (حمید گودرزی) فاصله سنی زیادی دارد. نمی‌شد از بازیگر جوان‌تری استفاده کنید؟
ـ در فیلمنامه این دو کاراکتر هم‌سن و سال بودند اما موقع فیلمبرداری، بازیگر مناسب و هم‌سن حمید پیدا نکردیم.
▪ بازی گرجستانی با نقش‌های تلویزیونی‌اش تفاوتی ندارد. نمی‌خواستید او را از این تصویر کلیشه‌ای دور کنید؟
ـ همه تلاش من این بود که گرجستانی از نقش‌های تلویزیونی‌اش فاصله بگیرد. تند صحبت کند و ریتمش کاملا متفاوت باشد. تند صحبت‌کردن این ایده را که این آدم اهل فکر‌کردن نیست و فقط حرف می‌زند، تقویت می‌کرد.
▪ ماجرای قتل رعنا و... ریتم فیلم را کند می‌کند و با بخش اول همخوان نیست، نمی‌خواستید از این موقعیت صرف‌نظر کنید؟
ـ وقتی فیلمنامه را خواندم، پیشنهادهایم را به تهیه‌کننده گفتم اما تهیه‌کننده، قصه را دوست داشت و همه چیز آماده بود. در چنین شرایطی، کارگردان باید با بقیه هماهنگ شود. بازنویسی و تغییرهای من کار را عقب می‌انداخت.
▪ می‌خواستید فیلم پایان خوش داشته باشد؟ می‌شد با مرگ حمید قصه تمام شود.
ـ فیلم‌های غربی من پایان تلخ داشتند و دوستانم می‌گفتند چرا قهرمان‌هایت را می‌کشی. من پایان تلخ را دوست دارم. در «آواز قو» هم پایان سرنوشت قهرمان، تراژیک و تلخ است. در «عشق گمشده» دوست داشتم دکتر برود و به ایران برنگردد اما تماشاگر ایرانی، پایان خوش دوست دارد. تهیه‌کننده‌ها هم که نبض تماشاگر در دستشان است، ترجیح می‌دهند فیلم‌ها پایان خوش داشته باشند. اگر من تصمیم می‌گرفتم حمید در خانه کشته می‌شد (می‌خندد).
▪ «فرود در غربت» چقدر به سلیقه شما نزدیک است؟
ـ «فرود در غربت» از جنس سینمایی است که دوست دارم. فیلم، یک اثر اجتماعی است که دو معضل مردم را مطرح می‌کند. «آواز قو» اشاره‌ای به مسائل اجتماعی جوانان داشت اما این فیلم برای همه مردم ایران ساخته شده و آنها را مخاطب قرار می‌دهد. امیدوارم مشکلات بروکراتیک فیلم حل و اکران شود. فکر می‌کنم اگر «فرود در غربت» اکران خوبی بگیرد، فروش بالایی خواهد داشت.
▪ «آواز قو» را با «پویا فیلم» ساختید. تهیه‌کننده‌ای که جنس کارش مشخص است و «آواز قو» در میان تولیدات «پویا فیلم» فیلم متفاوتی است. در این مدت چرا تهیه‌کننده بخش خصوصی تمایلی برای تولید فیلمنامه‌های شما که شبیه «آواز قو» هستند، نداشته؟
ـ همان‌طور که گفتم، سینمای ایران، سینمای‌ ترند (موج‌های ناگهانی) است. هر فیلمی که مد شود و بفروشد، کپی می‌شود و همه تمایل پیدا می‌کنند مانند آن را بسازند. به همین دلیل سینمای ما هویت و شاخصه ملی پیدا نمی‌کند. ساخت «آواز قو» را مدیون «پویا فیلم» هستم. تهیه‌کنندگان زیادی فیلمنامه را خواندند اما جسارت ساخت آن را نداشتند. اگر «آواز قو» بیشتر روی پرده می‌ماند، فروش بهتری داشت. در دل چنین شرایطی نمی‌شود انتظار داشت تهیه‌کننده‌ها، فیلمنامه‌های متفاوت را بسازند.
▪ سال گذشته تله‌فیلم «اکباتان» را کارگردانی و کار در تلویزیون را هم تجربه کردید.
ـ در خارج ۳ کار تلویزیونی انجام دادم. شرایط ساخت فیلم خوب بود و ترغیب شدم تجربه کنم. قصه «اکباتان» در یک آپارتمان می‌گذشت و نیاز به کارگردانی داشت تا بیننده ۹۰ دقیقه با فیلم ارتباط برقرار کند، البته در زمینه افکت‌گذاری و موسیقی فیلم، مشکلاتی وجود داشت اما حاصل کار، قابل‌قبول بود.
▪ گویا شرایط ساخت فیلم تازه فراهم شده؟
ـ فیلمنامه «تا خرخره» قرار است تابستان مقابل دوربین برود. قبل از این احتمالا تله‌فیلم «محرمانه» را براساس فیلمنامه‌ای از محمدهادی کریمی می‌سازم. برای شهریورماه هم به ساخت فیلمنامه «خیابان بیست‌وچهارم» فکر می‌کنم. فیلمنامه «آدم‌های خشن» را هم زمستان امسال خواهم ساخت.
▪ به نظر می‌رسد با شرایط کنار آمده‌اید؟
ـ (می‌خندد) شاید... آمده بودم که هر ۲ سال، ۳ فیلم در ایران تهیه کنم، اما شرایطی پیش آمد که نتوانستم.

محدثه واعظی پور

منبع : روزنامه تهران امروز