سرطان رحم

سرطان رحم نیز مانند اکثر سرطان‌ها با تشخیص زودرس و معالجه به‌موقع می‌تواند به بهبود کامل منجر شود. زنان مبتلا به سرطان گردن رحم اگر در مراحل اولیه با آزمایش معروفه به آزمایش پاپ تشخیص داده شوند، معالجه آنها آسان و در دسترس خواهد بود (آزمایشی که در دسترس همه است). این جزوه نشانه‌ها و عوامل مؤثر در ایجاد هر دو سرطان رحم (سرطان اندومتر و سرطان گردن رحم) را توضیح می‌دهد.

- رحم چیست؟
رحم که اغلب به آن زهدان یا بچه‌دان نیز گفته می‌شود، یک عضو ماهیچه‌ای تو خالی است که در لگن خاصره زنان قرار گرفته است. در زنان حامله رحم در حدود ۵/۷ سانتی‌متر طول دارد و به‌شکل گلابی است. رحم قسمتی از دستگاه تولید مثل زنان و محلی برای رشد جنین در طی آبستنی می‌باشد. در طی حاملگی با رشد جنین رحم نیز بزرگ‌ می‌شود.
رحم از دو بخش تشکیل شده است:
قسمت حفره مانند تو خالی رحم که ساختار ماهیچه‌ای دارد و از لایه‌ای سلولی به نام اندومتر پوشیده شده است.
قسمت دوم گردن رحم است که بین جسم رحم و قسمت خارجی دستگاه تناسلی زنانه قرار گرفته است.
پس از ختم قاعدگی در یک زن باردار، اندومتر شروع به رشد کرده و پر خون می‌گردد.
با شروع قاعدگی بعدی، این اندومتر رشد یافته، ریزش می‌کند و به همراه مقداری خون خارج می‌گردد. این چرخه به‌طور مرتب در طی دوران باروری زن ادامه می‌یابد که به آن عادت ماهانه می‌گویند.
سرطان رحم تمام خصوصیات عمومی سرطان‌ها را دارا است. وقتی که دربارهٔ سرطان رحم صحبت می‌کنیم در واقع به دو نوع مختلف سرطان اشاره می‌شود. یکی از این دو، سرطان گردن رحم و دیگری سرطان لایه پوشاننده داخلی رحم یا سرطان اندومتر می‌باشد.
این دو نوع سرطان، در دو گروه سنی متفاوت شیوع بیشتری دارند. سرطان گردن رحم در سنین پائین‌تر ایجاد می‌شود و سرطان اندومتر معمولاً مخصوص سنین بالا است.
در بیشتر موارد سرطان گردن رحم، سلول‌های پوشاننده دهانه رحم قبل از سرطانی شدن تغییرات خفیف تا شدیدی را در طی چند سال پیدا می‌کنند، این تغییرات پیش سرطانی را دیسپلازی می‌گویند.
معمولاً در رحم نیز بافت پوشاننده یا آندومتر تغییرات پیش سرطانی خفیف یا شدیدی را قبل از تبدیل شدن به سرطان پیدا می‌کند که به آن هیپرپلازی می‌گویند.
لزوماً این تغییرات پیش سرطانی همیشه به سرطان تبدیل نمی‌گردد ولی هر دوی این تغییرات به‌عنوان علائم هشداردهنده بوده و در صورت برخورد با آنها باید درمان شده و پیگیری و معاینه مرتب صورت گیرد.
کشف زود هنگام سرطان‌های رحم و گردن رحم اهمیت حیاتی دارد. وقتی که سرطان رحم در مراحل اولیه و محدود به رحم پیدا شود، احتمال بهبود کامل آن بیش از ۸۰% است ولی اگر بیماری در مراحل اولیه درمان نشود، سرطان به لایه‌های عمقی رحم و بعد از آن به اعضاء مجاور گسترش می‌‌یابد و یا حتی به اعضاء دور دست بدن تهاجم می‌‌نماید. در این مرحله، درمان مؤثر سرطان رحم دشوار و گاه ناممکن می‌باشد.
چون سرطان رحم و گردن رحم از لحاظ سیر و درمان دو مشی متفاوت دارند، به هر کدام از این سرطان‌ها به‌طور جداگانه خواهیم پرداخت.

- علل ایجاد سرطان گردن رحم چیست؟
علت اصلی ایجاد سرطان گردن رحم به‌خوبی شناخته شده است ولی عواملی وجود دارد که می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان گردن رحم را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
الف - ازدواج در سنین پائین
ب - به‌‌دنیا آوردن فرزندان زیاد
ج - ابتلا به بعضی بیماری‌های عفونی و مقاربتی
د - استعمال دخانیات
ه - بعضی عوامل ژنتیکی
وجود هر یک از عوامل فوق، لزوماً به‌معنی ابتلای حتمی به سرطان گردن رحم نیست بلکه عوامل ذکر شده همه می‌‌توانند خطر ابتلای به سرطان را افزایش دهند.

- علائم سرطان گردن رحم چیست؟
سرطان گردن رحم در مراحل اولیه هیچ‌گونه علامتی ندارد. این نکته اهمیت پیگیری مرتب و انجام آزمایش‌های لازم به‌خصوص انجام پاپ اسمیر را مشخص می‌نماید. در مراحل پیشرفته‌تر، سرطان گردن رحم با علائمی مثل خروج ترشحات غیرطبیعی و معمولاً بدبو از دستگاه تناسلی، خونریزی‌های غیر طبیعی زنانه، خونریزی بعد از مقاربت، درد پشت و احساس ناراحتی در لگن خود را نشان می‌دهد. باید توجه داشت که این علائم در بیماری‌های دیگر غیر از سرطان دهانه رحم نیز دیده می‌شوند. توجه به این علائم و مراجعه به پزشک سبب می‌گردد تا سرطان گردن رحم از دیگر بیماری‌ها تشخیص داده شود.

- نقش زنان در پیشگیری و درمان سرطان گردن رحم چیست؟
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان گردن رحم، دوری از عوامل خطرزا که در سئوال دوم ذکر شد می‌‌تواند کمک کننده باشد ولی پیشگیری صد در صد امکان‌پذیر نیست. با این حال سرطان گردن رحم را می‌‌توان در مراحل بسیار ابتدائی که به‌طور کامل درمان‌پذیر است، شناسائی کرد. راه شناسائی زودرس سرطان گردن رحم انجام مرتب آزمایش پاپ اسمیر است. این آزمایش تغییرات خفیف سلولی را که ممکن است به سرطان منجر شود، نشان می‌دهد. برای انجام این آزمایش هر زن لازم است که به‌طور مرتب به پزشک مراجعه نماید. پزشک مقداری از سلول‌های موجود بر روی گردن رحم را برداشته و پس از قرار دادن آنها روی لام‌های شیشه‌ای، جهت بررسی به آزمایشگاه‌ می‌فرستد. نتیجه آزمایش، وضعیت فرد را از لحاظ ابتلا به سرطان گردن رحم مشخص خواهد کرد. انجام این آزمایش به‌طور سرپائی بوده، چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد و ناراحتی خاصی ایجاد نخواهد کرد.

- انجام پاپ اسمیر برای چه افرادی توصیه می‌شود؟
تمام زنان ازدواج کرده که بین ۲۰ تا ۷۰ سال سن دارند، باید به‌طور مرتب این آزمایش را انجام دهند.

- این آزمایش در چه فواصلی باید تکرار شود؟
این آزمایش باید هر سه سال یکبار انجام شود. در نوبت اول و دوم، فاصله انجام این آزمایش یک سال است. در موارد خاصی پزشک دستور تکرار آزمایش در فواصل کمتر را می‌دهد که نباید موجب نگرانی گردد.

- بهترین روز انجام آزمایش چه روزی است؟
بهتر است این آزمایش حداقل ۷ روز بعد از آخرین روز قاعدگی انجام گیرد. نباید قبل از انجام آزمایش کانال زایمانی شسته شود زیرا شستشوی زیاد باعث از بین رفتن سلول‌های موجود و اختلال در نتیجه آزمایش می‌شود. اگر شما به‌علت برداشتن رحم در سنین قبل از یائسگی قاعده نمی‌شوید، راجع‌به بهترین زمان این آزمایش با پزشک خود مشورت نمائید.

- آیا بعد از برداشتن رحم نیز انجام آزمایش ضروری است؟
کسانی که به هر علت رحم آنها را خارج کرده‌اند، لازم است که جهت تصمیم‌گیری دربارهٔ انجام این آزمایش با پزشک خود مشورت نمایند.

- نتیجه این آزمایش به چه صورت است؟
در بیشتر اوقات نتیجه آزمایش طبیعی است. گاه ممکن است درخواست تکرار آزمایش شود که معمولاً به‌دلیل نامناسب بودن نمونه گرفته شده از سلول‌ها و عدم امکان اظهار نظر صحیح دربارهٔ آن است.
اگر نتیجه آزمایش غیرطبیعی باشد، ممکن است تغییرات خفیف سلولی یا عفونت را نشان دهد. در مواردی که تغییرات شدید سلولی نشان داده شده است، احتمال وجود سرطان وجود دارد.

- اگر در آزمایش پاپ اسمیر سرطان گردن رحم تشخیص داده شود، چه باید کرد؟
هنگامی که سرطان گردن رحم فقط با آزمایش پاپ اسمیر تشخیص داده شود، در مراحل بسیار ابتدائی بوده و با درمان مناسب به‌طور کامل قابل بهبود است. بنابراین بدون نگرانی جهت برنامه‌ریزی درمان به پزشک متخصص مراجعه نمائید. به‌خاطر داشته باشید سرطان گردن رحم با مراجعه مرتب و انجام پاپ اسمیر قابل درمان قطعی است.

- چه عواملی باعث ایجاد سرطان لایه پوشاننده سطح داخلی رحم (اندومتر) می‌شود؟
هنوز علت اصلی سرطان اندومتر شناخته شده است ولی عوامل مختلفی وجود دارد که ممکن است باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان رحم شود. از این عوامل می‌توان چاقی، فشار خون بالا، بیماری قند (دیابت) استفاده از بعضی داروها و هورمون‌ها را نام برد.
سرطان اندومتر معمولاً در سنین بعد از یائسگی دیده می‌شود و به‌ندرت در زنان جوان پدیدار می‌گردد.

- علائم سرطان اندومتر چیست؟
مهمترین علامت این بیماری خونریزی غیرطبیعی از دستگاه تناسلی است. هر نوع خونریزی بعد از سن یائسگی در زنان و نیز خونریزی‌های غیرطبیعی قبل از یائسگی باید مورد بررسی و توجه دقیق قرار گرفته و فرد از نظر وجود سرطان رحم بررسی گردد. در بسیاری از موارد این خونریزی‌ها علل غیر سرطانی دارد ولی توجه زودهنگام، در مواردی که سرطان عامل این خونریزی‌هاست، می‌تواند باعث نجات جان بیمار گردد.

- درمان سرطان‌های رحم و گردن رحم چیست؟
در درمان این دسته از سرطان‌ها، از روش‌های جراحی، پرتو درمانی (رادیوتراپی) و گاه شیمی درمانی و هورمون درمانی استفاده می‌شود. انتخاب هر کدام از این روش‌های درمانی بر اساس نوع بیماری و میزان گستردگی آن انجام می‌پذیرد. هرچه بیماری در مراحل ابتدائی‌تر کشف گردد، درمان سبک‌تر، عوارض آن کمتر و موفقیت آن بیشتر می‌باشد.

منبع : بنیاد امور بیماریهای خاص