صنعت بسته بندی در ترکیه

بسته بندی بدل به مهم ترین هدف بازاریابی محصولات غذایی و کشاورزی و دیگر محصولات غیر غذایی در بخش های صنعتی ترکیه شده است.
به جز تعداد محدودی از بسته بندی ها، صنعت بسته بندی ترکیه هر چیزی را که تولید کنندگان محصولات صنعتی و کشاورزی این کشور نیاز دارند، تامین می کند.
بنابراین، توسعه این بخش از نظر کمی و کیفی وابسته به پیشرفت و گسترش صنایعی است که این محصولات را در ترکیه تولید می کنند.
صنعت بسته بندی این کشور با توجه به توسعه تجاری این کشور و پیشرفت هایی که در بخش تولید انواع کالاهای مصرفی وجود دارد، تحت تاثیر قرار گرفته است.
صنعت بسته بندی ترکیه با نیازهای بسته بندی محصولاتی که به شکل بسته بندی وارد می شود و جایگزین محصولات داخلی و بومی این کشور می شود، توسعه یافته است. همچنین پتانسیل صادراتی محصولات داخلی این کشور به صورت موازی با بهبود کیفیت و تنوع بسته بندی رشد می کند.
رشد بخش بسته بندی ترکیه با وضع قوانینی که به طور مستقیم از سلامت عمومی جامعه و مصرف کنندگان حمایت می کند، ارتقاء یافته است.
● شاخص های صنعتی در بخش بسته بندی
بخش بسته بندی ترکیه، در طول ۵ سال گذشته وابسته به رشد اقتصادی سراسری این کشور، در حال رشد و توسعه بوده است.
به دست آوردن اطلاعات آماری در صنایع تولیدی کشور ترکیه اساسا بسیار سخت و حتی غیرممکن است. البته می توان وضعیت کلی این صنعت را تخمین زد.
در این مطالعه، اطلاعاتی از اتحادیه هایی که در بخش بسته بندی ترکیه فعالیت می کنند، به دست آمده است و سپس این اطلاعات تولیدی با شاخص های ترکیه در مقایسه با شرکای آنها در این بخش صنعتی تنظیم شده است. تخمین هایی که در ادامه خواهید خواند با حجم فیزیکی (در وزن) و حجم مالی بخش بسته بندی ترکیه تهیه شده است.
تولید پلاستیک های بسته بندی چنانچه محاسبه شده است در حدود ۳۰ درصد از تولید پلاستیک در ترکیه را در سال ۲۰۰۷ به خود اختصاص داده است. مواد پلاستیکی به طور عمده در بسته بندی های انعطاف پذیر مورد استفاده قرار می گیرد.
چنانچه از نمودارهای فوق دریافت می شود، بسته بندی ترکیه شامل گروه های گوناگون مواد و فرآیندهای متنوع است. این یک صنعت کامل است چرا که خریداران و مصرف کنندگان به گوناگونی مواد و خواص متفاوت این مواد در کاربردهای خود نیاز دارند. از طرف دیگر، وقتی بخش بسته بندی همراه با محصولاتی که با آنها ارتباط تجاری دارند، مورد بررسی قرار می گیرد، یک اقتصاد حدود۱۳۵ میلیارد دلاری را به وجود می آورد. چنانچه محاسبه شده است، بسته بندی ۲ تا ۵ درصد (در حدود ۵/۳ درصد) از هزینه محصولی که فروخته می شود را در اختیار دارد.
● تجارت خارجی
وقتی از منظر تجارت خارجی نظاره کنیم، بخش بسته بندی از سطح صادرات بالایی برخوردار است و واردات مواد اولیه و محصولات میانی در هر سال بالغ بر ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار ارزیابی شده است.
در کنار صادرات قابل توجه بسته بندی، کالاهای تجاری ساخته شده ، توسط تولید کنندگان صنعتی به خارج از کشور صادر می شود.
در سال ۲۰۰۷، صادرات ترکیه به ۲ میلیارد دلار آمریکا رسیده است.
▪ IGEME
معاون اول وزیر در تجارت خارجی مرکز توسعه صادرات ترکیه خاطر نشان می سازد که صادرات بسته بندی و مواد اولیه بسته بندی در سال ۲۰۰۷ بالغ بر ۹۵/۱ میلیارد دلار آمریکا برآورده شده است.
این افزایش صادرات هم زمان با بهبود بازار سراسری در کشور ترکیه است. بسته بندی های پلاستیکی سخت و انعطاف پذیر، بزرگ ترین بخش صادرات نهایی بسته بندی را تشکیل می دهد.
در میان آنها FIBC مهم ترین زیر مجموعه بسته بندی پلاستیکی با بیش از ۳۱۸ میلیون دلار ارزش صادرات است.
در مقایسه با ITC گزارش شده است که FIBC پیشگام مقدار تولید به علاوه کیفیت متمایز آن در بازارهای جهانی است.
● ساختار عمومی بخش بسته بندی
تخمین زده می شود که در حدود ۵۰۰۰ شرکت در ترکیه مواد بسته بندی تولید می کنند. در حدود ۲۶۵۰ شرکت از آنها در کاتالوگی که توسط ASD، اتحادیه تولید کنندگان بسته بندی ترکیه تهیه شده است، نام برده شده است. در این کاتالوگ زمینه فعالیت، نشانی و لوگوی این شرکت ها درج شده است. البته تعداد تولید کنندگان بسته بندی، بیش از تعداد ذکر شده است چرا که تنها شرکت هایی که فقط در بخش بسته بندی به فعالیت مشغولند در این کاتالوگ نام برده شده است. اما شرکت هایی وجود دارند که در بخش های مختلفی فعال هستند اما سفارش هایی برای بسته بندی نیز دریافت می کنند.
بخش عمده این شرکت ها، در مقیاس کوچک و متوسط فعالیت دارند.
مطابق ارزیابی صنعتی ISO (اتاق صنعتی استانبول) در سال ۲۰۰۶، در میان ۱۰۰۰ شرکت برتر صنعت در ترکیه از نظر حجم تجارت، ۵۶ تولید کننده بسته بندی حاضر هستند. شرکت های بسته بندی به طور عمده در شهرهای استانبول، ازمیر، Gaziantep,kocaeli، آدانا، آنکارا، کونیا و Balikes فعالیت دارند.
در حدود ۸۰ تا ۱۰۰ هزار نفر در بخش بسته بندی مشغول به کار هستند.
درصد بالایی از نیروی کار بخش بسته بندی در جایی هستند که تکنولوژی نسبتا پیشرفته تولید مورد نیاز است.
● فاکتورهای موثر بخش بسته بندی
فاکتورهایی که در توسعه بسته بندی اثر گذار است در ۳ بخش اصلی زیر طبقه بندی می شود.
▪ موقعیت قانونی
امروزه، بخش بسته بندی از ۴ قانون اصلی تبعیت می کند.
-مقررارت بهداشتی و سم شناسی، شامل تصمیمات قانونی درباره شرکت هایی که مواد غذایی و ترکیباتی تولید می کنند که با مواد غذایی در ارتباط هستند که به طور کوتاه قانون غذای ترکیه نام برده می شود.
-مقررات بسته بندی و مدیریت ضایعات بسته بندی
-مقررارتی برای حفاظت مصرف کنندگان به ویژه در مورد خواص formal محصولات بسته بندی شده
-مقررارت اتحادیه اروپا درباره REACH(ثبت نام، ارزیابی و مجوز استفاده از مواد شیمیایی اگر چه هنوز به عنوان یک قانون نهایی نشده است چرا که مواد شیمیایی به طور فزآینده ای در فرآیندهای تولید مورد استفاده قرار می گیرند. انتظار می رود که این موضوع، جایگاه ویژه ای در جلسات آتی وضع قوانین داشته باشد.
▪ موقعیت اقتصادی
-گسترش و توسعه روش های فروش با دست یابی به فروش بدون فروشنده در کانال های توزیع. در این زمینه توسعه فروشگاه های زنجیره ای بزرگ از نظر تعداد و موقعیت جغرافیایی قرارگیری، تقاضا برای محصولات بسته بندی شده را افزایش می دهد. بر خلاف موقعیت کشورهای توسعه یافته، در ترکیه تنها یک چهارم تجارت خرده فروشی از طریق بازارها انجام می پذیرد.
-روش های جدید تحویل و فروش، به ویژه پیشرفت هایی که در تحویل سریع و فروش محصول انجام گرفته است، اثرات مثبتی بر روی افزایش تقاضا برای بسته بندی و محصولات بسته بندی شده داشته است.
-به دلیل تقاضا برای بسته بندی های جدید، محصولات جدیدی در ترکیه شروع به تولید نمودند. افزایش تعداد انواع مواد غذایی فرآوری شده در بخش صنایع غذایی، منجر به افزایش تقاضاهای جدید شده است.
تولید میوه و سبزیجات تازه شروع در بسته بندی آغاز شد چرا که بسته بندی در برابر فشار از آن محافظت می کند و فساد آن را به تاخیر می اندازد.
-معرفی مواد و فن آوری جدید تولید، کیفیت بسته بندی را تغییر می دهد و موجب افزایش حجم محصولات جدید می شود.
▪ موقعیت اجتماعی
-با توجه به مطالعات جمعیت شناسی، مشخص شده است که گروه های خریدار از جایگاه های مختلف اجتماعی، تقاضاهای مختلفی برای بسته بندی دارند.
-افزایش کیفیت زندگی، تولید محصولات جدید با استفاده از پیشرفت های تکنولوژیک را به دنبال دارد و به تبع آن مردم سخت تر کار و فعالیت می کنند تا برای خرید این محصولات، پول بیشتری به دست آورند. بنابراین محصولات آماده برای پخت تقاضای کمتری دارد در حالی که محصولات بسته بندی شده آماده مصرف تقاضای فرآینده ای را تجربه می کند. از سوی دیگر نیاز به فرآیندهای پیشرفته بسته بندی برای تطبیق با نوع زندگی پرتکاپو و در حال حرکت امروز افزایش یافته است.
-تغییر در ساختار و تعداد افراد خانواده، خانواده های کوچک تر و افزایش تعداد خانم های کارمند، تقاضا برای مواد غذایی فرآوری شده و آماده مصرف و به تبع آن بسته بندی های جدید را به همراه داشته است.
● جایگاه صنعت بسته بندی ترکیه در جهان
WPO سازمان بسته بندی جهان که ASD (اتحادیه تولید کنندگان بسته بندی ترکیه) عضوی از آن است، بسته بندی را به عنوان مشخصه رفاه و آسایش در کشورهای توسعه یافته معرفی کرده است. این افزایش در تعداد و مقدار محصولات بسته بندی شده، به خوبی نشان دهنده افزایش کمی و کیفی تولید بسته بندی در تولید ناخالص ملی کشورهاست.
مطابق با مطالعات و یافته های WPO توسط شرکت تحقیقاتی PIRA، اروپای غربی وشرقی که ۴۶ کشور از جمله روسیه، اکراین، گرجستان و ترکیه را تحت پوشش خود دارد، یک جمعیت ۸۰۳ میلیون نفری، ۱۸۰ میلیارد دلار بسته بندی را مصرف می کنند که سرانه هر نفر ۲۲۴ دلار برای هر نفر خواهد بود.
۳۹۲ میلیون نفر در اروپای غربی زندگی می کنند که ۱۲۵ میلیارد دلار بسته بندی مصرف می کنند که به ازای هر نفر ۳۱۶ دلار محاسبه شده است. اما ۴۱۰ میلیون نفری که در کشورهای اروپای شرقی زندگی می کنند، ۵۶ میلیارد دلار بسته بندی مصرف می کنند که سرانه مصرف هر نفر برابر با ۱۳۵ دلار خواهد بود. این محاسبات در مورد کشورهای پیشرفته ای چون ایالات متحده، کانادا و ژاپن نیز صادق است.
در ترکیه، سرانه مصرف در سال ۲۰۰۶، در حدود ۷۲ دلار تخمین زده شده است که پایین بودن سطح آن را به نسبت محاسبات ذکر شده، نشان می دهد.
علی رغم این مصرف نسبتا پایین در ترکیه، بخش بسته بندی در ترکیه قادر به تولید نیازهای بسته بندی اتحادیه اروپا و دیگر کشورها از نظر کمی و کیفی است.
۲۵ درصد از صادرکنندگان ترکیه به کشورهای آلمان، انگلستان و فرانسه که کشورهای پیشرفته اتحادیه اروپا هستند، محصولات خود را صادر می کنند. به دنبال این ۳ کشور، ایالات متحده و فدراسیون روسیه در مکان های چهارم و پنجم قرار دارند.
در سال ۲۰۰۷، صادرات نسبت به سال ۲۰۰۶ در حدود ۲۶ درصد افزایش داشته است، این دلیل دیگری است بر این که صنعت بسته بندی ترکیه، یک صنعت صادراتی است.
● موضوعاتی درباره قدرت رقابت صنعت بسته بندی ترکیه
▪ آموزش و پژوهش
۴۲ دوره آموزشی در ۳۳ دانشگاه کشور ترکیه درباره بسته بندی وجود دارد. این دوره ها تحت ۲۵ عنوان مختلف برگزار می شود. اگر چه تعداد مقالات نوشته شده و یا مقالات ترجمه شده به زبان ترکی در سطح پایین قرار دارد و این مقالات به طور عمده مربوط به بخش صنایع غذایی است.
افرادی که تحصیلات آکادمیک در زمینه بسته بندی دارند به انتشار و ارائه مقالات تشویق شده اند و تسهیلات مناسبی دریافت می کنند، اما در بخش بسته بندی محققین و افراد دارای تحصیلات آکادمیک بسته بندی که مشغول به کار باشند، اندک هستند.
موضوعات اصلی دوره های برگزار شده در دانشگاه های کشور ترکیه، درباره صنایع غذایی، محصولات کاغذی، طراحی صنعتی، طراحی گرافیک و چاپ می باشد.
اتحادیه تولید کنندگان بسته بندی ASD در ترکیه برای رفع نیازهای اطلاعاتی با انتشار دو کتاب با نام های بسته بندی انعطاف پذیر، جلد دوم و بسته بندی های پلاستیکی سخت، با دانشگاه های ترکیه همکاری کرده است. همچنین این اتحادیه دو کتاب «مدارک فنی و راهنمای ماشین آلات بسته بندی» و «اصول فن آوری بسته بندی» را به زبان ترکی ترجمه نموده و منتشر ساخته است.
این اتحادیه، پشیبانی مالی کامل بر انتشار مجدد کتاب فن آوری بسته بندی مواد غذایی کرده است. شرکت canpas که یک تولید کننده لیبل است دو کتاب را به زبان ترکی منتشر ساخته است. که یکی «موفقیت بسته بندی برای توفیق بازاریابی» و دیگری «دایره معارف لیبل و لیبل گذاری» است.
آقای Ercan oner از شرکت ontas که یک تولید کننده بسته بندی های فلزی است، تجربیات خود را در کتابی تحت عنوان «فن آوری Tin Box» جمع آوری نموده است.
همچنین دو ماهنامه Ambalaj Bulteni (نشریه بسته بندی) توسط اتحادیه تولید کنندگان بسته بندی ترکیه، ASD منتشر می شود. که حاوی اطلاعات آموزشی ارزشمند و مفید با موضوعات بسته بندی است.
▪ تحقیق و توسعه (R&D)
آزمایشگاه های تحقیقاتی و توسعه ای موسسه استانداردهای ترکیه در منطقه ازمیر، دارای یک آزمایشگاه بسیار مجهز و پیشرفته برای بسته بندی است که در زمینه ارائه گواهی نامه های استاندارد فعال است.
پروژه هایی برای گشایش آزمایشگاه های بزرگ تری در شهر استانبول وجود دارد که علاقمندان صنعتی و دانشگاهی بسیاری دارد و در راه اندازی آنها بخش بسته بندی تعریف شده است تا با تحقیق و توسعه نیازهای جامعه بسته بندی دریافت و منجر به تولید بسته بندی های جدید شود.
TUBITAKMHM (هیات تحقیقات فنی و علمی مرکز تحقیقات Marmara ترکیه) فعالیت تحقیقات و پیشرفت های بسته بندی مواد غذایی را در موسسه غذای این کشور برعهده دارد. این مرکز شامل تحقیقات بسته بندی غیر غذایی نیست.
یک پروژه تحقیقاتی توسط TURKONFED ، مجمع اتحادیه های بسته بندی ADF و اتحادیه تولید کنندگان بسته بندی ASD راه اندازی شده است.
یکی از این مراکز تحقیقاتی با ارتباط اتحادیه ها و موسسات مختلف بسته بندی تاسیس شده است که پیش بینی می شود در ۱۹ مکان مختلف بر روی موضوعات مختلف صنعت بسته بندی ترکیه فعالیت خود را آغاز کند.
این پروژه که در فاز بهره برداری قرار دارد با ۵۰ درصد سرمایه گذاری TUBITAK پشتیبانی خواهد شد.
▪ اجرای قوانین
قوانینی مانندFood Codex وجود دارند اما اجرا نمی شوند. برای نمونه، اگر چه مقرراتی وجود دارد که مواد غذایی را با دستورالعمل های مواد غذایی Codex پوشش می دهد اما ممکن است به صورت بسته بندی نشده فروخته شود. بسیاری از محصولات مانند نان بدون بسته بندی و بدون در نظر گرفتن بهداشت و سلامت عمومی به مشتریان عرضه می شوند و این عمل مجازاتی در پی ندارد.
مشکلاتی در ارتباط با هم آهنگ شدن با اتحادیه اروپا در ترکیه وجود دارد. مقرراتی در زمینه بسته بندی وجود دارد شامل قوانینی که از تامین و تهیه مواد اولیه جلوگیری می کند. برای مثال: میزان فرمالدئید استفاده شده به عنوان عنصر اتصال در تولید مقوا، کارتن و مواد بسته بندی مشابه و قانونی که عنوان می کند تولید پرک از بسته بندی پلاستیک های سخت ممکن نیست حتی اگر آلوده نباشد. استفاده از این نمونه ها در بسته بندی مواد غذایی، بحث داغی در سال ۲۰۰۷ بوده است.
● آماده سازی یک بانک اطلاعات عمومی
اگر چه تحلیل های صادراتی و وارداتی مختلفی قابل انجام است، تولید قطعی و شفاف در ترکیه قابل محاسبه و بحث و نتیجه گیری نیست و ارائه تحلیل ها و آمارها بر اساس تخمین صورت می پذیرد. بنابراین، در صنعتی که حداقل حجمی بیش از ۴ میلیون تن دارد، برای بهره برداری مناسب بسیار مهم است که قادر باشند، حداقل اطلاعات ظرفیت و تولید را انتقال دهند.
در حقیقت اعتبار بانک های اطلاعاتی می تواند کمک شایسته ای در فعالیت های صنعتی باشد به عبارت دیگر، قابلیت اعتماد این آنالیزهای آماری باید افزایش پیدا کند و سازمان های غیر دولتی باید به صورت داوطلبانه به تهیه آمارهای دقیق اهتمام ورزند و این تحلیل ها را در اختیار واحدهای صادر کننده قرار دهند.
● دارایی صنعت بسته بندی ترکیه
در کوششی که توسط ASD اتحادیه تولید کنندگان بسته بندی ترکیه، ۲۶۵۰ شرکت در صنعت بسته بندی ترکیه از سراسر این کشور است شده اند. نشانی دفاتر و کارخانه شرکت ها، حضور در همه نمایشگاه های بسته بندی ترکیه و زمینه فعالیت این شرکت ها هر ساله به روز می شود و در قالب یک CD به صنعت بسته بندی ارائه می شود.
خریداران و تولید کنندگان به سادگی به این اطلاعات دسترسی دارند و از طریق اینترنت نیز اطلاعات تولید کنندگان را می توانند مشاهده کنند. این بانک اطلاعاتی می تواند توسعه تجارت را در صنعت بسته بندی ترکیه به دنبال داشته باشد.

حمیدرضا برادران شرکاء ؛ بهروز هادی زنوز

منبع : ماهنامه فناوری و توسعه صنعت بسته بندی