همزیستی روم و ایران

مجموعه مطالعات ایران باستان کار ارزشمندی است که به همت گروهی از استادان شناخته شده ازجمله ریچارد فرای، اوکتور شرو، محمدرحیم شایگان، کامران خانی، گلی امامی، تورج اتحادیه، ژاله آموزگار، بدرالزمان قریب، حسین ضیایی، شاهرخ رزمجو و داریوش شایگان که توسط انتشارات فرزان روز منتشر می شود.
نویسندگان در مقدمه نوشته اند؛ درگیری های بین غرب و شرق، باختر و خاور، «اروپا» و «آسیا» از زمان هرودوت و جنگ های با ایران مشغله اصلی تاریخ باستان بوده است. این کشمکش که در جریان آن یونانیان خود را با قدرت طلبی امپراتوری جهانی هخامنشیان روبه رو می دیدند و لشکرکشی پیروزمندانه اسکندر به شرق، نقطه های عطفی هستند بسیار فراتر از عهد باستان که خود به رقابتی مشهود بدل شده اند.
هرچند یونانیان -برای تحکیم قدرت خود- درصدد رفع و رجوع اختلافات بودند، هنگامی که دولت های جانشین اسکندر در آسیا پاگرفتند و خود را با رم، قدرت جهانی جدید غربی، روبه رو دیدند باز اختلافات نمایان شدند. از زمان نخستین تماس های رم با حکومت های شرق مدیترانه، دعاوی رم نسبت به تفوق و برتری جهانی همراه شد، توام با حال و هوایی که -اغلب به صورت اسطوره و غیب گویی- از شرق وارد شده بود و زوال قدرت غربی را پیش بینی می کرد.
«مفهوم بربریت» را که در قرن های پنجم و چهارم قبل از مسیح در یونان پدید آمد، می توان یکی از علل برخوردهای متعددی به شمار آورد که بین این دو عرصه فرهنگی ایجاد شد. احساس برتری تمدن غربی نسبت به تمدن شرقی که در روزگار رومیان هردم با شدت بیشتری ظاهر می شد در اثر «وقوف به این رسالت بود» که باید قبایل و امم خارجی را متمدن کرد و در «یک دولت جهانی» گرد آورد تا تضمینی برای صلح و نظم باشد. برخورد فرهنگ های متنوع و نیز خودباوری متفاوت رقبا باعث ایجاد بیگانگی و تعصب در طرف غربی ها شد.
شیوه های زندگی ناهمگون، ساختارهای مذهبی نوع دیگر، خصوصیات زبانی و روش های فرمانروایی نامانوس، همه و همه موجب پدید آمدن شکافی عمیق بین عرصه های فرهنگی شد که بر اثر تفوق مغرب زمین در زمینه های سیاسی، نظامی و اقتصادی باعث پدید آمدن نوعی ارزشیابی منفی تمدن های شرقی گردید.
گفتنی است که از حدت این شیوه تفکر تا امروز نیز کاسته نشده است. دنیای شرقی ها به نظر مردمی که در محدوده سنت های غربی زندگی می کنند اغلب غریب و بیگانه می نماید. با این وجود پیشرفت روزافزون فناوری، شیوه های جدید ارتباطی و بستگی روزافزون سیاست، اقتصاد، جامعه و فرهنگ به یکدیگر ظاهرا این آمادگی را فراهم آورده است که هر دم بیشتر دریچه روح خود را روی «بیگانه ها» بگشایند.تلاش برای پی بردن به ماهیت و ویژگی های حوزه فرهنگی دیگر ضمنا به معنی حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات نیز هست؛ از طریق اقدام و مذاکره از راه رفع ابهام و انتقاد از خود.
در نتیجه روابط غرب و شرق را باید بر مبنایی قرار داد که تاریخ شرق را نیز مدنظر داشته باشد و آن را وابسته به شرایط و مقتضیات خود نسازد. بدین ترتیب با فراخ تر کردن میدان دید خود و فراتر رفتن از عهد یونان و روم باستان از شیوه تلقی خاصی که درباره «فرهنگ های فرعی» بحث می کند، برکنار می مانیم.

انگلبرت وینتر رئباته دیگناس
ترجمه؛ کیکاووس جهانداری،ناشر؛ فرزان روز،
چاپ اول؛ ۱۳۸۶ ،۲۲۰۰ نسخه،۳۷۴ صفحه

منبع : روزنامه کارگزاران