نقش حضرت زهرا (س) در تغییر محور ارزش های اجتماعی

ارزشهای اجتماعی در هر جامعه عبارت از زنجیزه ای از بایدها و نبایدها در زمینه روابط اجتماعی انسانهاست كه در طول زمانها و بنا به مقتضیات اجتماعی هر منطقه سازمان یافته است . این ارزشها به میزان بهره مندی از شرایط مطلوب یا نا مطلوب سیاسی – فرهنگی و اجتماعی متفاوت بوده و در تعیین و تركیب آنها عواملی مانند استقلال سیاسی و فرهنگی ، روابط اقتصادی و حتی شرایط اقلیمی و جغرافیایی حضور داشته و بهره مندی از عامل مهم اعتقاد به ادیان الهی و یا خرافی در جهت گیری شكل و ساختار هر یك از عوامل یاد شده تعیین كننده بوده است.
حضرت زهرا(س) درجامعه ای متولد می شود كه فاقد هر یك از عوامل مهم برای شكل گیری یك نظام ارزشمند در تعیین ارزشهای اجتماعی است به نحوی كه به اقرار تاریخ نگاران و پژوهشگران در تعریف از عربستان قبل از اسلام آ“ را چامعه ای بدوی و عاری از ارزشهای انسانی دانسته كه نظام ارزشی آن مبنی بر خرافه و خرافه پرستی است ، زنده ماندن در پناه كشتن دیگران ، فخر فروشی بر یكدیگر و گورهای مردگان ، دختران را در نخستین دم حیات زنده به گور سپردن و دیگر ضد ارزشهای انسانی را كه به صورت ارزشهای اجتماعی شكل یافته و در جان و روح مردم آن سرزمین خانه گزیده است . مردم نیز متعصبانه در ادامه این شیوه از حیات با گذشت زمان و به قدرت معجزه كلام خداوند و اسوه حسنه ای كه از سوی ذات اقدسش مامور و سفیر نجات این مردم است معماری اولین اجتماع اسلامی به رهبری رسول اكرم (ص) بدست اینان میسر می شود در این اجتماع حضرت زهرا (س) الگوی سنت شكنی است.[ii] سنت های غلطی كه تنها خاص جاهلیت قدیم نیست بلكه در جاهلیت مدرن عصر حاضر نیز با رنگ و بویی دیگر جلوه گر می باشد. زندگی حضرت زهرا (س) سراسر ایجاد تغییر و تحول است . تغییر سنت ها و ارزشهای جاهلی به طور اعم و سرنوشت زنان به طور اخص می باشد. آن حضرت الگوی سنت شكنی پیامبر(ص) در بی حرمتی و بی توجهی به شخصیت دختران و زنان است در عصری كه دختران زنده به گور می شوند حضرت زهرا (س) دستانش بوسه گاه رسول الله[iii] است. در حالی كه بی پسران با داشتن فرزندان دختر ابتر شناخته می شوند ، فاطمه (س) كوثر است*. بی توجهی و بی علاقگی آن حضرت به زرق و برق دنیا و دلسپردگی به تجملات و ساده زیستی آن حضرت (س) [iv] و اصرار پیامبر به آن از دیگر سنت شكنی هایی است كه زنان عصر حاضر از هر زمان دیگر به آن نیازمندترند. ازدواج حضرت زهرا (س) یكی دیگر از الگوهای سنت شكنی است حضرت زهرا (س) نه تنها الگوی سنت شكنی است بكله بنیانگذار تغیر دهنده محور ارزشهای اجتماعی برای زنان نیز می باشد. آنگونه كه از آیات و روایات استفاده می شود حركت و موضع گیری معصومین و اهل بیت (ع) حركتی تكامل بخش و جاری در زمانها و مكانهاست و مختص به عصر و زمان خاصی نیست . از آنجا كه لازمه تكامل انسان ارتقاء جهت گیری هماهنگ با شرایط اجتماعی و تاریخی است لذا نقش حركت معصومین و اهل بیت (ع) در تغییر محور ارزشهای اجتماعی و تكامل آن تعیین كننده جوامع مسلمان است.
بنابر این حضرت زهرا (س) اولاً بعنوان زن مسلمان تربیت یافته در دامن اسلام و مكتب وحی و همچنین حضور ایشان در خانه ای كه جبرئیل امین در آن حضور می یافت و پیام خداوند را قرائت می فرمود و ثانیاً الگوی زنان مسلمان به جهت درجات كمالات روحی آن حضرت و تقرب ایشان به ذات اقدس باریتعالی به میزانی كه زنی دیگر را یارای رسیدن به آن درجه نیست تعیین كننده محور ارزشهای اجتماعی است كه زنان مسلمان می توانند برحول این محور حركت تاریخی باشند. در بررسی هر چه بیشتر نقش حضرت زهرا (س) در تغییر محورهای اجتماعی لازم است به بررسی جنبه های مختلف آن پرداخته و از ابعاد زیر آن را بررسی كرد:
۱ – نقش حضرت زهرا (س) در تغییر محور ارزش از بعد سیاسی
۲ – نقش حضرت زهرا (س) در تغییر محور ارزشهای اجتماعی از لحاظ فرهنگی
۳ – نقش حضرت زهرا (س) در تغییر محور ارزشهای اجتماعی از نظر اجتماعی
نقش حضرت زهرا (س) در تغییر محور ارزشهای اجتماعی از بعد سیاسی
نقش سیاسی حضرت زهرا(س) به دو برهه از سرنوشت اسلام قابل تقسیم است.۱ – زمان حیات حضرت رسول (ص) ۲ – پس از رحلت پیامبر (ص).
الف – در این بخش به تاریخچه زندگی حضرت زهرا(س) در دوران طفولیت و شروع زندگی سیاسی حضرت زهرا(س) در سه سالگی آن حضرت (س) می پردازیم. حضرت زهرا(س) در این سنین در معرض یكی از سخت ترین آزمایشهای مسلمانان در راه ایمان خود یعنی واقعه شعب ابی طالب قرار گرفتند.[v]
پس از آن ایشان شاهد دشمنی ها و كارشكنی های دشمنان اسلام بودند. زندگی آن حضرت در خانه ای آغاز شد كه كانون مبارزات مختلف سیاسی علیه كفر و شرك و نفاق بود. پدر و همسر ایشان در كوران تلخ جنگها و مبارزات اسلام علیه كفر فرمانده ، صف شكن و تعیین كننده سرنوشت اسلام بودند حضرت فاطمه (س) در این حوادث یار و یاور و همراه ایشان بودند [vi] و با تكیه به رهبری مسلمانان توسط پدر گرانقدرشان مشكلات را یكی پس از دیگری پشت سرگذاشته .
ب – در بخش دوم از زندگی سیاسی حضرت زهرا (س) به دو شاخصه مهم بر می خوریم . اولاً دفاع حضرت زهرا (س) از قول خداوند كریم و پیامبر اكرم كه به شهادت تاریخ تعداد كثیری آن را خود شنیده و مامور رساندن آن به سایرین شده اند می باشد. (آیه شریفه ام الیوم اكملت لكم دین... و واقعه تارخی غدیر خم).
دوم ، موضع گیری و اقدامات ایشان در مسیر تحقق این مهم.
این بخش از زندگی حضرت زهرا (س) و این دفاع كه به قیمت جان نازنین ایشان تمام شده است جهت گیری یك استراتژی واحد است از سوی حضرت (س) كه محور تغییر ارزشهای اجتماعی قرار می گیرد. در یك سو حركت های سازشكارانه و عافیت طلبانه ای كه داوری را ساده انگاشته و از پیامدهای آن بی خبرند و در سویی دیگر افق دید وسیع و آزاد منشانه اهل بیت (ع) نسبت به تغییر سرنوشت مسلمین بنا به قول قرآن و رسول اكرم (ص) آنچه كه ما در عصر حاضر شاهد عواقب آن بر سرنوشت مسلمین و پی آمدهای نفاق انگیز و شكاف برانگیز آن بر اسلام عزیز و فرقه ساز آن هستیم.
موضع گیری حضرت زهرا (س) مبنی بر پایدار ماندن بر بیعتی كه در زمان حضرت رسول (ص) صورت گرفته بود و رو به رو شدن با صدمات و رنجهایی كه بر این پایداری متحمل شدند.[vii]بخش دیگری از شاخصه دوم از زندگی سیاسی آن حضرت پس از رحلت پیامبر است .
حوادث آینده نه چندان دور دلیل نگرانی های حضرت زهرا (س) و دلایل جهت گیری و موضعگیری ها و افشاگری های حضرت زهرا (س) را بهتر و بیشتر روشن می كند و خود كه نیازمند مراجعه به انبوه اسناد تاریخی و جریانات سیاسی آن روزگار می باشد.[viii]
چگونگی فعالیتهای آن حضرت در روشن شدن چهره حق و تلاش در یادآوری اصول پایه گذار شده از سوی خداوند و به دست رسول گرامی (ص) و مخالفت با جریانهایی كه قصد تقسیم ارزشها به عنوان غنایم پس از رحلت پیامبر و جایگزینی نظام قبیله ای و استكباری با هدف باز گرداندن روابط حاكم در گذشته را و هوشیاری در مقابل حركات خزنده در جهت بازگشت نظام اقتصادی و سیاسی همواره می تواند راهگشای زنان در عرصه فعالیتهای سیاسی باشند.زنان امروز با مقابله با رواج ضد ارزشهایی كه با شعارهای ارزشمند اما دروغین از سوی استكابر سرداده می شود و در چارچوب سازمانها و شوراهای به اصطلاح حقوق بشر طراحی می شود می توانند نقش تاریخی خود را ایفا كنند. مسائلی همچون حقوق زنان كه از حنجره این سازمان ها بیرون می آید، خود طراح اسارت و به باد رفتن آزادی و حقوق زنان است. دفاع از ارزشهای دینی و ملی در برابر قد برافراشتن شعارهای جهانی و قطعنامه های این سازمان جهت منكوب ساختن آنها وظیفه خطیری است كه زنان عصر حاضر با توجه به حركت تاریخی حضرت زهرا (س) می توانند اخذ كنند. نقش حضرت زهرا (س) در تغییر محور ارزشهای اجتماعی از بعد فرهنگی تغییرات فرهنگی در سایه انتقال اطلاعات و شیوه های بكارگیری صحیح اطلاعات و دانش میسر است . حضرت زهرا (س) با استفاده از ابزار قدرتمند انتقال اطلاعات به فعالیت در تغییر محور ارزشهای اجتماعی پرداخته و با حضور فعال خود در عرصه دانش و كسب بالاترین مرتبه آن با بكارگیری صحیح روشهای انتقال اطلاعات (مانند ایراد سخنرانی ، خواندن خطابه و ...) به تغییر محور ارزشهای اجتماعی از بعد فرهنگی پرداختند.[ix]
امروز آنچه كه از این حركت تاریخی حضرت زهرا (س) مورد توجه زنان مسلمان قرار می گیرد كسب دانش و اطلاعات است.
شناخت راه های انتقال آن با توجه به شرایط كنونی زمان حاضر است در حال حاضر بیش از هر قشر دیگری از سهم واقعی خود در تولید و انتقال اطلاعات و دانش و فرهنگ به دلیل كاربرد روشهای گوناگون استكباری محروم می باشند. عصر كنونی كه عصر انفجار اطلاعات نام گرفته بر خلاف ظاهر این نام عصری است كه نه تنها زنان بلكه دیگر اقشار جوامع غیر استكباری از دریافت این اطلاعات اولاً محروم بوده ثانیاً در معرض غارت اطلاعات قرار می گیرند در این راستا شبكه های عظیم اطلاعاتی و نحوه كنترل بر این شبكه ها بیانگر دقیق این معناست.
بنابر این زنان نه تنها در تولید اطلاعات سهم چندانی نداشته بلكه با عدم دسترسی به شیوه های صحیح انتقال اطلاعات و دانش در معرض غارت اطلاعات از كشورهایشان از سوی استكبار جهانی قرار می گیرند. نقش حضرت زهرا (س) در تغییر محورهای اجتماعی مبارزه حضرت زهرا (س) با آن نوع زندگی اجتماعی و حیات سیاسی است كه خود ایشان درباره اش اینگونه می فرمانید: «دانید كه فتنه و بلا دو راه است و گرفتار آمدن بر شمشیرها برنده و تسلط تجاوزگران ظالمان و هرج و مرج و آشفتگی و استبداد ستمگران بدانید كه بیت المالتان به غارت خواهد رفت و وحدتتان از هم پاشیده خواهد شد و بر باد خواهد رفت».[x] بیانات حضرت زهرا (س) در این خطبه علاوه بر دلالت بر دلسوزی حضرت زهرا (س) بر سرنوشت مسلمین است كه در این پیشگویی حكیمانه آمده است. نهیب و هشداری است بر مسلمانان همه عصرها و نسلها در تصمیم گیری‌های اجتماعی خود.
بعلاوه بیداری است بر ما زنان عصر حاضر در جهت كوشش برای رفع ظلم و تسلط تجاوزگران ظالم بر سرنوشت مردم جهان و دست یافتن آنها به بیت المال (ثروت كشور) و شریانهای اقتصادی جامعه و سرنوشت جمع بشری این سخنان گرچه اجتماع آن روز را به حركتی شایسته و كافی در جهت تغییرات لازم اجتماعی و سیاسی قانع نكرد اما وظیفه تاریخی حضرت زهرا (س) را در معرض نحوه حركت مسلمین در تصمیم گیری هایشان را به خوبی روشن ساخت.
دفاع زنان از عدالت جهانی ، تأكید عدم دخالت قدرت های استكباری در سرنوشت ملتهای مظلوم و تحت ستم رفع نابرابریها ایجاد امنیت جهانی از طریق مبارزه اصولی با عاملان نا امنی های جهانی ، روشن ساختن سهم ملتها خصوصاً زنان از اقتصادجهانی نتایج عملكرد شبكه های اقتصاد جهانی (همچون بانك جهانی و صندوق بین المللی پول و ...) در سرنوشت ملتها و ... در آویختن به حبل المتین الهی و وحدت كلمه مسلمین و مستضعفین جهان همان مبارزه ای است كه شیوه حضرت زهرا (س) بوده و تكامل بخش تاریخی روشن و سیره آن حضرت (س) است . با امید به اینكه این مباحث آغاز بازگشایی زندگی كسی باشد كه خداوند به كارنامه ا ش مهر قبولی زده آنجا كه در زیارتنامه حضرتش (س) می خوانیم: « یا ممتحنه امتحنك الله فوجدك لما امتحنك صابره»
و السلام
۱ – كوثر – آیه ۱ « انا اعطیناك الكوثر»
۲ - تاریخ اسلام
۳- منتهی الامال – جلد ۱ ص ۹۷
۴ – امالی صدوق مجلس ۴۱ حدیث ۷ – شراف النبی (ص) ۴۳۶ در نصب پرده بر اتاق و دستبند حضرت زهرا (س)
۵– طبری ج ۶ ص ۹۳۲
۶ – تاریخ تحلیلی اسلام ص ۱۳۸
۷ – روضه الوعظین جلد ۱ ص ۱۵۱
۸ – طبری ج ۶ ص ۹۳۲
۹ – تاریخ تحلیلی اسلام ص ۱۳۸


مریم ستاری – گروه مطالعات و تحقیقات موسسه فرهنگی كوثر ولایت

منبع : بنياد انديشه اسلامي