همان همیشگی

"تخت حوضی" شاخه‌ای از تقلید در حوزه هنرهای نمایشی ایران محسوب می‌شودکه قدمتی طولانی دارد و دارای اصالتی ملی است که به طور عموم‌ در منزل‌های مردم بازی و اجرا می‌شده است.
در این نمایش بازیگران مردمی حوض خانه را با یک تخت می‌پوشاندند و روی آن به اجرای نمایش می‌پرداختند از همین رو عنوان روحوضی هم درباره این دست نمایش‌ها به کار گرفته می‌شد.
عمده زمان اجرای نمایش‌های تخت حوضی یا روحوضی به مراسم عروسی و جشن‌ها اختصاص‌ داشت و بیشتر در این مراسم‌ها بود که به منظور ایجاد فضای شادی، هنرمندان تخت حوضی به اجرای نمایش می‌پرداختند.
با گذشت زمان و گسترش زندگی شهرنشینی و تغییر فرهنگ شهرنشینی و تبدیل خانه‌ها به آپارتمان و... رفته رفته هنر تخت حوضی هم ناگزیر به انزوا شد، اما هرگز فراموش نشد و به تماشاخانه‌ها راه پیدا کرد و همچنان تخت حوضی به راه خویش البته در فضایی جدید ادامه می‌دهد.
سیاه به طور عموم بازیگر اصلی نمایش‌های تخت حوضی است که در حقیقت در قالب کامل شده غلام یا نوکری است که هجو می‌کرد و همه چیز را به مسخره می‌گرفت و در عین حال از نوعی زیرکی و رندی و صراحت همراه با ترس بهره‌مند است.
او به اربابش وفادار است و در حین حال اغلب اوقات از دست او عصبانی است و این توانایی را دارد که خنده را به زهرخند تبدیل کند.
موضوع نمایش‌های"تخت حوضی" همواره مسائل اجتماعی و اعتراض به آن‌هاست و سیاه بسته به توانایی‌هایش در راه هجو و هزل این مسائل گام برمی‌دارد. در نمایش روحوضی همواره یک موضوع حاد اجتماعی که اغلب این موضوعات به روز انتخاب می‌شد، دستمایه اجرای اثر قرار می‌گرفت و در حقیقت اعتراض به شرایط حاکم بر جامعه بود.
نمایش"سایه تو سایه" براساس قواعد و اسلوب نمایش"تخت حوضی" در تالار سنگلج روی صحنه رفته و تلاش کارگردان حفظ اصول و قواعد این گونه نمایش اصیل ایرانی است. هر چند که نمایشنامه"سایه تو سایه" براساس نمایشنامه"مردان در خانه" نوشته کارلو گلدونی نگارش یافته، اما مشابهت‌ها و پتانسیل‌های زیادی در نمایشنامه گلدونی وجود داشته که توانسته یک اثر ایتالیایی را به یک گونه نمایش ایرانی نزدیک کند.
با این وجود اما نتیجه مطلوبی در روند اجرای این نمایش که به طور کامل و با استفاده از قواعد نمایش"تخت حوضی" شکل گرفته، حاصل نمی‌شود.
تم در نمایش"سایه تو سایه" به یک مسئله و معضل قدیمی ایرانی تبدیل شده که تاریخ مصرف آن به حدود یک قرن پیش بازمی‌گردد و شرایط ازدواج در آن دوره تاریخی را نشان می‌دهد که این موضوع بارها و بارها حتی در آثاری به غیر از نمایش تخت حوضی به کار گرفته شده است. در حالی که بزرگترین ویژگی نمایش‌های تخت حوضی به موضوع به روز بودن مباحث مطرح شده بستگی دارد.
نمایش"سایه تو سایه" با به کارگیری عناصر خنده‌‌آفرین امروزی تلاش کرده تا شرایط امروز را هم مورد نقد قرار بدهد که البته این حربه نیز جز بن بست به راهی نمی‌رسد.
همچنین با وجود گذشت سال‌ها و نیز فضای اجرای نمایش‌های تخت حوضی از خانه به تماشاخانه، یک رویکرد جدید به شیوه اجرا و مضامین نمایش‌هایی از این دست می‌تواند نتایج مطلوب‌تری را رقم بزند.
شخصیت سیاه در نمایش"سایه تو سایه" بار اصلی خنداندن را به دوش می‌کشد و‌ برای رسیدن به مقصود از هر حربه‌ای استفاده می‌کند و اتفاقاً سهم زیادی در خنداندن تماشاگر دارد، اما در این فرایند سیاه واقعی از بین می‌رود و خصلت‌های ذاتی و اصلی ‌تحت‌الشعاع عمل خنداندن دیگران توسط او قرار می‌گیرد.

مهرداد ابوالقاسمی

منبع : ایران تئاتر