نگاهی به مناسبات ایران و ژاپن در دوران خاتمی

عدم تعارض‌های جدی در عرصه‌های سیاسی و امنیتی، وابستگی‌ها و تمنیات اقتصادی، نگاه نسبتا مثبت متقابل مقامات دو كشور و اشتراكات فرهنگی از علل اصلی این مساله بشمار می‌آیند.هر چند در این میان، میزان مراودات سیاسی و سطح مبادلات اقتصادی دو كشور در دوران یاد شده، یكدست و متوازن نبوده است. ژاپن پس از پیروزی انقلاب اسلامی با اعزام نماینده ویژه‌یی برای گسترش روابط توكیو - تهران ابراز علاقه كرد و در زمره شمار اندك كشورهای قدرتمند صنعتی بود كه هرگز روابط سیاسی‌اش را با ایران از سطح سفارت كاهش نداد. به‌دنبال اشغال سفارت آمریكا در تهران و تیره شدن روابط ایران‌و آمریكا، كشور ژاپن به تدریج میزان خرید نفت از ایران را كاهش داد و در تحریم اقتصادی ایران شركت كرد اما با توجه به حساسیت و نیاز شدید ژاپن به نفت و نیز لزوم دنبال كردن و یا حل و فصل طرح‌های صنعتی دو جانبه، پس از آزادی گروگان‌های آمریكایی بلافاصله تحریم اقتصادی را لغو كرد. مقام‌های توكیو در دوران جنگ تحمیلی نیز بارها كوشش كردند تا نقش میانجی را ایفا كنند اما زمینه انجام آن برای دولتمردان ژاپنی فراهم نشد. در این دوران سرمایه‌گذاری ژاپن در دو طرح پتروشیمی بندر امام و سد كارون نیز كه شاید می‌توانست گامی مثبت در این مسیر باشد، بنا به دلایلی كه قانع كننده نبود از سوی طرف ژاپنی نیمه كاره رها شد. ژاپن در بهار سال ‪ ۱۹۹۳‬نخستین بخش از وام برای ساخت نیروگاه سد كارون كه ‪ ۳۸/۶‬میلیارد ین بود را به ایران پرداخت كرد اما پرداخت قسطهای بعدی این وام نیز به‌خاطر فشار آمریكا بر ژاپن متوقف شد. نگاهی گذرا به تبادلات مقامات ارشد دو كشور و نیز میزان حجم مبادلات تجاری ایران و ژاپن از سال ‪ ۱۹۸۲‬تاكنون، نیز موید همین مساله به شمار می‌آید. تا قبل از سفر خاتمی در یازده آبان ماه ‪ ۳۱) ۱۳۷۹‬اكتبر ‪ ،(۲۰۰۰‬بالاترین مقام سیاسی ایران كه از توكیو دیدار كرده بود، هاشمی رفسنجانی ریاست وقت مجلس شورای اسلامی در اواسط تیرماه ‪ ۱۳۶۴‬بود. حجم مبادلات تجاری دو كشور نیز از سال ‪ ۱۹۸۲‬تا سال ‪ ،۲۰۰۰‬از ‪ ۱‬میلیارد و ‪ ۹۷۰‬میلیون دلار(‪ (۱۹۸۸‬تا ‪ ۷‬میلیارد و ‪ ۴۰‬میلیون دلار (‪ (۱۹۸۳‬دارای نوسان بوده است. میزان نفت وارداتی ژاپن از ایران نیز از سال ‪ ۱۹۸۲‬تا سال ‪ ،۲۰۰۰‬از ‪۱۸۹‬ هزار بشكه در روز (‪ (۱۹۸۸‬تا ‪ ۵۱۱‬هزار بشكه در روز (‪ (۱۹۹۹‬متغیر است. به اذعان مقامات و كارشناسان سیاسی و اقتصادی دو كشور، انتخاب خاتمی به عنوان رییس جمهوری و متعاقب آن سفر وی در آبان ‪ ۱۳۷۹‬به ژاپن كه نخستین سفر یك رییس دولت ایران به توكیو طی ‪ ۴۲‬سال قبل از آن محسوب می‌شد، نقطه عطفی در روابط دو كشور شمرده می‌شود. افزایش مراودات و دیدارهای مسوولان ارشد سیاسی و اقتصادی دو كشور، روند صعودی و منظم حجم مبادلات اقتصادی دو كشور، برقراری پوشش بیمه‌ای‌برای تسهیل در امر سرمایه‌گذاری ژاپن در ایران و نیز افزایش سرمایه‌گذاری ژاپنی‌ها در طرح‌ها و بخش‌های مختلف صنعتی ایران، و نیز گسترش همكاری‌های فرهنگی از جمله مسایلی است كه متعاقب این سفر تحقق می‌پذیرد. اتكای سیاست دولت خاتمی به اصول تنش زدایی واعتمادسازی و گفت‌وگوی تمدن‌ها سبب می‌شود كه افزایش مناسبات ایران و ژاپنی در طول دوران دولت وی از یك روند مناسب و پایداری برخوردار باشد.
مناسبات سیاسی:
به گفته آگاهان سیاسی، دستاوردهای دولت سیدمحمد خاتمی در عرصه سیاست خارجی و موفقیت‌های بدست آمده در این زمینه در بعد از دوم خرداد سال ‪ ۷۶‬با هیچ دوره‌ای در پس از انقلاب قابل مقایسه نیست. دستاوردهای حاصله همانطور كه اشاره شده بیش از هر چیزی ناشی از دو اصل تنش‌زدایی و گفت‌وگوی تمدنها بود كه خاتمی پس از دوم خرداد آنها را بنیان گذاشت و به عنوان پایه‌های سیاست خارجی دولتش انتخاب شد. اهمیت گفت وگو تمدنها بدان سطح بود كه در سال ‪ ۲۰۰۱‬میلادی از سوی سازمان ملل به عنوان سال گفت وگو تمدنها نام‌گذاری شد. به‌گفته دست‌اندركاران امر، نتایج بدست آمده در روابط ایران و ژاپن ناشی از مبنا قرار گرفتن اصل سیاست خارجی دولت خاتمی یعنی اصل تنش‌زدایی و اعتمادسازی بوده است. به گفته آنان می‌توان گفت كه در حال حاضر دو كشور توانسته‌اند به مرحله اعتمادسازی برسند و حتی آن را پشت سرگذارند. در این راستااست كه رایزنی‌ها و ترددهای مقام‌های دو كشور كه‌نشانه تمایل آنها برای ارتباط و رایزنی در خصوص مسایل مختلف است در بعد از دوم خرداد روند افزایشی زیادی داشته است. یكی از مهمترین رویدادها در این چارچوب، دیدار تاریخی محمد خاتمی رییس جمهوری ایران از ژاپن در آبان ماه ‪ ۱۳۷۹‬بوده است. درجریان این سفر، خاتمی و"یوشیرو موری" نخست وزیروقت ژاپن در پایان نشست رسمی یك بیانیه مشترك همكاریهای ایران و ژاپن در قرن بیست ویكم را امضا كردند كه این بیانیه سر فصلی در تمام دوران خاتمی شمرده می‌شد. در این بیانیه گفته شده بود كه"سران دو كشور براین نكته‌اتفاق نظر داشتند كه این سفر نقطه عطفی در ارتقای گفت‌وگو و مفاهمه در جامعه بین‌المللی و دو جانبه پی‌ریزی كرد."
سران ایران و ژاپن ، در این بیانیه گفت وگوی شفاف وسازنده را در پی ریزی روابط دوستانه، صادقانه و مبتنی بر همكاری با دو كشور موثر دانسته و بر افزایش بیش ازپیش گفت‌وگوها در زمینه‌ها و سطوح محتلف دولتی تاكید كردند. در بیانیه مشترك توسعه همكاریهای فرهنگی، تبادل جوانان ، روزنامه‌نگاران دانشگاهیان و روشنفكران و جهانگردی مورد تاكید قرار گرفته بود. طرف ژاپنی در این بیانیه از ابتكار ایران در ترویج "سال سازمان ملل برای گفت‌وگوی تمدنها"قدردانی كرد و رییسان دو دولت ابراز امیدواری كردند كه جامعه بین‌الملل تلاش برای ارتقای مفاهمه متقابل در جهان به عمل آورد. از سوی دیگر خرازی وزیر خارجه ایران نیز تاكنون شش بار و حسن روحانی دبیر وقت شورایعالی امنیت ملی دو دیدار از توكیو داشته‌اند. در نقطه مقابل نیز یوریكو كاواگوچی وزیر خارجه وقت ژاپن نیز ‪ ۲‬بار و نمایندگان ویژه دولت این كشور نیز تاكنون چندین دیدار از ایران داشته‌اند. به طور نمونه، سال ‪ ۸۲‬سال پرتردد در رفت وآمدهای دو كشور محسوب می‌شود، در این سال شاهد دو بار سفر سید كمال خرازی وزیر امور خارجه كشورمان و یك بار سفر آقای روحانی دبیر وقت شورای امنیت ملی ایران به ژاپن بوده‌ایم. آخرین سفر خرازی به توكیو در بهمن ماه سال ‪ ۸۳‬و همزمان با روز ‪۲۲‬ بهمن بود كه‌این مساله نشانگر اهمیتی است كه ایران برای روابطش با ژاپن قایل است. در سال‌های‌اخیر همچنین ما شاهد دیدارهای دوره‌ای معاونان وزیرامور خارجه دو كشور بوده‌ایم. دیدارهای متناوب معاونان وزیران امور خارجه دو كشور تحت عنوان كمیته مشورتی وگفت وگوهای سازند میان دو كشور در زمینه خلع سلاح و حقوق بشر صورت گرفته است. سیزدهمین و آخرین نشست دوره‌ای معاونان وزارت امور خارجه‌ایران وژاپن در اردیبهشت ماه گذشته در توكیو برگزار شد. بدین ترتیب در دوران دولت آقای خاتمی مقامات خارجه دو كشور علاوه بر مسایل روابط دوجانبه در خصوص مسایل جهانی نیز مثل حقوق بشر و خلع سلاح كه بیشتر در سطوح كارشناسی و مدیران كل انجام می‌شد نیز با یكدیگر گفت وگو و رایزنی داشته‌اند. این مسایل نشانگر این است كه ایران و ژاپن می‌توانند بخوبی با هم گفت - وگو و همكاری كنند. این گفت وگوها و مذاكرات نشان‌دهنده این است كه دو كشور به مرحله‌ای رسیده‌اند به رایزنی علاقه‌مند هستند و مورد مشورت یكدیگر در مسایل مختلف قرار می‌گیرند. به گفته دست‌اندركاران امر مذاكرات دو جانبه و هم سطح تماس‌های سیاسی گویای روابط سیاسی خوب میان ایران و ژاپن است و الان مانع سیاسی در سر راه توسعه روابط اقتصادی وجود ندارد.مناسبات اقتصادی:
... ایران در سال‌های‌اخیر نه تنها توانسته است سهم خود را از بازار ژاپن بویژه بخش بازار انرژی و غیرنفتی (پتروشیمی، صنعتی و معدنی) این كشور حفظ كند بلكه توانسته است آن را توسعه دهند. بحث انرژی هم اینك به عنوان یك نقطه و پیوند مشترك میان اقتصاد دو كشور مطرح است و به همین دلیل ژاپنی‌ها در زمینه نفت، گاز سرمایه‌گذاری زیادی در ایران كرده‌اند. اما وجود نقاط مشترك و منافع مشترك در عرصه اقتصادی، سبب شده است كه ژاپنی‌ها علاوه بر گاز و پتروشیمی در سایر فعالیت‌های صنعتی مثل خودروسازی، فولادسازی و ساختن نیروگاه‌ها و معادن درگیر شوند. از جمله وقایع مهم اخیر در روابط اقتصادی دوكشور، برنده شدن كنسرسیوم ژاپنی در فازهای ‪ ۶‬و ‪ ۷‬و ‪ ۸‬پارس جنوبی و امضای قرارداد آزادگان در سال ‪۸۲‬ بود كه واقعه اخیر یك نقطه عطف در توسعه روابط اقتصادی میان دو كشور بشمار می‌آید. امضای قرارداد آزادگان در ‪ ۲۹‬بهمن ماه سال ‪ ۱۳۸۲‬در حالی صورت گرفت كه ژاپن بشدت از سوی آمریكا در فشار بود و امضای این قرارداد علاوه بر اهمیت اقتصادی آن،از نظر سیاسی نیز یك دست‌آورد دیپلماتیك برای ایران شمرده می‌شود. بر اساس این قرارداد، تولید حقیقی از میدان نفتی آزادگان قرار است از سال ‪ ۲۰۰۶‬آغاز شود و حداكثر استخراج نفت از میدان یاد شده، روزانه به‌طور تقریبی ‪ ۴۰۰‬هزار بشكه خواهد بود. در كناراین فعالیت‌های اقتصادی، دوبله كردن طرح "اوره امونیا" در منطقه عسلویه اقدام دیگری بوده است كه ژاپنی‌ها شروع به انجام آن كرده‌اند كه این اقدامی مناسب در امر صرفه‌جویی در هزینه‌ها و انجام یك كار گسترده‌تر بشمار می‌آید. به گفته دست‌اندركاران در حال حاضر ایران و ژاپن به نقاط مشترك خوبی در زمینه اقتصادی رسیده‌اند و بتدریج از مرحله تامین مالی پروژه‌ها عبور كرده‌اند. ایران در این میان شرایط تلاش می‌كند كه وارد مرحله سرمایه‌گذاری مستقیم و مشترك با ژاپنی‌ها شود كه طلیعه آن با شروع یكی دو پروژه آغاز شده است.
آخرین وضعیت مناسبات اقتصادی دو كشور:
بر اساس آخرین آمار منتشره توسط سازمان تجارت خارجی ژاپن"جترو" در سال ‪ ۲۰۰۴‬میلادی حجم مبادلات تجاری ایران و ژاپن به بیش از ‪ ۹‬میلیارد و ‪۳۷۷‬ میلیون رسیده‌است كه‌نسبت به‌سال قبل از آن حدود ‪ ۱۰‬درصد افزایش نشان می‌دهد. در سال ‪ ۲۰۰۳‬میلادی حجم مبادلات تجاری ایران و ژاپن، درحدود رقم ‪ ۸‬میلیارد و ‪ ۵۲۰‬میلیون دلار بوده كه از این مقدار، حدود ‪ ۷‬میلیارد و ‪ ۴۵۰‬میلیون دلار صادرات ایران به ژاپن و حدود یك میلیارد و ‪ ۱۲۰‬میلیون دلار صادرات ژاپن به ایران بوده است. صادرات ایران به ژاپن در سال ‪ ۲۰۰۴‬میلادی با یك جهش مواجه بوده و توانسته است به رقم حدود ‪ ۸‬میلیارد و ‪ ۲۶۰‬میلیارد دلار برسد كه نسبت به رقم مشابه در سال قبل از آن، ‪ ۱۱/۵۳‬درصد رشد نشان می‌دهد. سهم كالاهای ایرانی در بازار ژاپن در سال گذشته میلادی، بدین ترتیب به ‪ ۱/۸‬درصد رسیده است. عمده‌ترین كالاهای صادراتی ایران به ژاپن "سوخت‌های معدنی" بوده كه با توجه به افزایش قیمت نفت خام در سال ‪۲۰۰۴‬میلادی از یك رشد ‪۱۱/۳‬درصد برخورد بوده و به ‪ ۸‬میلیارد و ‪ ۱۹۹‬میلیون دلار رسیده است.
(‪(Mineral Fuels‬
ایران در سال یاد شده توانسته است ‪ ۸/۲‬درصد از كل سهم بازار سوخت‌های معدنی ژاپن را به خود اختصاص دهد. در این میان ارزش صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی از ایران به ژاپن در سال ‪ ۲۰۰۴‬میلادی، ‪ ۷‬میلیارد و ‪ ۹۹۸‬میلیون دلار بوده كه نسبت به سال قبل از آن از یك رشد ‪ ۱۱/۹۴‬درصدی برخوردار شده است. به‌طور كلی در سال یادشده ایران ‪ ۱۱/۹‬درصداز سهم نفت خام و فرآورده‌های نفتی ژاپن را در دست داشته است.
(‪(product petroleum- petroleum‬
ایران هم در سال ‪ ۲۰۰۴‬میلادی و نیز سال مالی ‪ ۲۰۰۴‬میلادی مقام سوم در رابطه با سهم بازار نفت خام و فرآورده‌های نفتی در ژاپن را دارا بوده است. كل واردات نفت خام ژاپن در سال ‪ ۲۰۰۴‬میلادی یك میلیارد و‪ ۵۳۰‬میلیون بشكه و در سال مالی ‪ ۲۰۰۴‬میلادی كه در ‪ ۱۲‬فروردین ماه گذشته پایان یافت، یك میلیارد و ‪ ۵۲۰‬میلیون بشكه بوده است. واردات نفت خام ژاپن در سال ‪ ۲۰۰۴‬میلادی، از امارات ‪ ۳۸۷‬میلیون و ‪۶۵۰‬ هزار بشكه، از عربستان سعودی، ‪ ۳۷۵‬میلیون و ‪ ۷۰۰‬هزاربشكه و از ایران به عنوان سومین تامین‌كننده نفت خام این كشور، ‪ ۲۲۹‬میلیون و ‪ ۹۶۰‬هزار بشكه بوده است. در سال گذشته میلادی مقدار صادرات غیرنفتی ایران اعم از صنعتی، معدنی و سنتی به ژاپن نیز به رقم ‪ ۵۱۶‬میلیون دلار رسید كه نسبت به سال‌های قبل رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد. در این میان مقدار صادرات كالاهای صنعتی و معدنی در سال گذشته میلادی بیش از ‪ ۴۶۰‬میلیون دلار بوده و این در حالی است كه كمتر دو سال پیش از آن این رقم بالغ بر ‪ ۳۶۰‬میلیون دلار بوده است. بدین ترتیب محصولات صنعتی و معدنی از قبیل گاز نفت، پروپان وبوتان مایع، مواد شیمیایی توانسته‌اند سهم قابل توجهی از صادرات غیرنفتی ایران را بخود اختصاص دهند. در حال حاضر حدود ‪ ۹۰‬درصد از صادرات غیرنفتی ایران به ژاپن را محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های گازی تشكیل می‌دهند كه‌این امر بازتابی از توجه دولت ایران به بخش گاز و پتروشیمی در سال‌های اخیر بوده است. انتظار می‌رود كه با توجه به سرمایه‌گذاری بالای صورت گرفته در این بخش و تقاضای بازار ژاپن، صادرات یاد شده از سوی ایران به ژاپن همچنان افزایش یابد. صادرات غیرنفتی سنتی ایران به ژاپن نیز در سال ‪ ۲۰۰۴‬میلادی به نزدیك ‪۶۰‬ میلیون دلار رسید كه نسبت به سال قبل از آن افزایش خوبی را نشان می‌دهد. گزارش "جترو" موید آن است در سال ‪ ۲۰۰۴‬میلادی صادرات فرش ایران به ژاپن ‪ ۲۴‬میلیون و‪ ۲۸۰‬هزار دلار، مواد غذایی ‪ ۱۰‬میلیون و ‪ ۵۰۰‬هزار دلار، پسته ‪۱‬ میلیون و ‪ ۴۴۰‬هزار دلار، خرما یك میلیون و ‪ ۳۰‬هزار دلار، زیره یك میلیون و ‪ ۶۴۰‬هزار دلار، زعفران ‪ ۲۸۶‬هزار و‪ ۱۹۰‬هزار دلار و خاویار ‪ ۳‬میلیون دلار بوده است. بدین ترتیب در سال گذشته میلادی روند كاهشی صادرات محصولات غیرنفتی سنتی ایران به ژاپن نه تنها متوقف شده بلكه صادرات یاد شده توانسته است كه روندی افزایشی پیدا كند. بر اساس آخرین آمارهای منتشره، ایران هم اینك ‪ ۴۱/۳‬درصد از كل بازار فرش ژاپن را در اختیار دارد و كشور چین با ‪ ۴۰/۴‬درصد و پاكستان با ‪۱۱/۶‬ درصد بعد از ایران قرار دارند. در خصوص پسته نیز ایران ‪ ۱۰/۹‬درصد از كل بازار پسته ژاپن در اختیار دارد و این در حالی است كه سهم آمریكا از پسته ژاپن ‪ ۷۷/۹‬درصد است. ارزش صادرات ژاپن به ایران در سال گذشته میلادی نیز به یك میلیارد و ‪ ۱۱۷‬میلیون دلار رسیده است كه تقریبا معادل ‪۰/۲‬درصد از كل سهم صادرات ژاپن به كشورهای جهان است. مهمترین كالاهای صادراتی ژاپن به ایران نیز كالاهای ساخته شده چون ماشین آلات و تجهیزات، ماشین‌آلات غیر الكترونیكی است. بدین ترتیب ژاپن در سال گذشته میلادی توانست همچنان جایگاه خودش رابه عنوان عمده‌ترین شریك تجاری و خریدار نفت خام ایران حفظ كند.مناسبات فرهنگی:
... به‌گفته دست‌اندركاران امر باتوجه به مشتركات فرهنگی ایران و ژاپن، در سال‌های اخیر قدم‌ها و اقدامات زیادی برای گسترش مناسبات فرهنگی دو كشور صورت گرفته است و هر دو كشور علاقه‌مند هستند كه روابط قوی‌ترین را در این زمینه داشته باشند. امضای موافقتنامه هشت ساله میان سازمان میراث فرهنگی ایران و سازمان فرهنگی خاورمیانه ژاپن از این جمله اقدامات محسوب می‌شود. برگزاری نشست و گفت وگو میان ادیان در تهران، برگزاری جشنواره‌های سینمای غیر رقابتی در ژاپن و فعالیت‌های صورت گرفته در زمینه موسیقی از آن جمله دیگر اقدامات شمرده می‌شوند. از جمله رویدادهای مهم فرهنگی میان دو كشور برگزاری نمایشگاه اختصاصی ایران در ژاپن بود كه در جریان دیدار تاریخی آقای خاتمی رییس جمهوری در سال ‪ ۲۰۰۰‬میلادی ژاپنی‌ها وعده آن را داده بودند واین نمایشگاه كه در تاریخ ‪ ۲۵‬تا ‪ ۲۸‬شهریور ماه سال ‪ ۸۲‬برگزار شد، به دلیل معرفی ایران و صنایع آن و استقبال خوب ژاپنی‌ها، بسیار موفق بود. در چارچوب توسعه فعالیتهای فرهنگی دو كشور، سینمای ایران نیز در سال‌های اخیر به‌خوبی در ژاپن جایگاه خودش را یافته و رو به گسترش بوده است. به‌طور نمونه درخصوص معرفی سینمای ایران در ژاپن، گام‌های خوبی برداشته شده كه‌ثمره آن ساخت چند فیلم سینمایی مشترك توسط بخش‌های سینمایی دو كشور در دو سال اخیر بوده است. دراین راستا در هفته فرهنگی و نیز جشنواره سینمایی برگزار شده در ژاپن در سال ‪ ۱۳۸۲‬نیز در مجموع ‪ ۳۰‬فیلم ایرانی به نمایش گذاشته شد و نیز ده‌ها كارگردان ایرانی به ژاپن آمدند. حضور موفق فیلم‌سازان و كارگردانان ایرانی در جشنواره‌های سینمایی ژاپن چون جشنواره بین‌المللی توكیو و فیلمكس در سال‌های اخیر نیز سبب عمیق تر شدن شناخت مردم ژاپن از فرهنگ و هنر ایران شده است. از جمله موفقیت‌هایی سینمایی و هنری ایران را می‌توان به دریافت نشان جهانی پرنس "تاكاتسو نومیا" از سوی عباس كیارستمی كارگردان ایرانی در مهر ماه سال ‪ ۸۳‬اشاره كرد. بنیاد هنری ژاپن، كه زیر نظر پرنس هیتاچی برادر امپراتور ژاپن اداره می‌شود در این‌باره اعلام كرد كه كیارستمی به‌دلیل خدماتش در پیشبرد هنر و در عرصه‌تئاتر وسینما، برنده جایزه این بنیاد تحت عنوان "پریمیوم سلطنتی" و نیز دریافت دیپلم و نشان این بنیاد شده است. در طول آیین اعطای نشان، پرنس هیتاچی حضور عباس كیارستمی را به‌عنوان یك ایرانی در این مراسم ارزشمند دانست. عباس كیارستمی اولین ایرانی و فرد مسلمانی بود كه این جایزه را دریافت می‌كرد. برای افزایش گردشگران ژاپنی به ایران نیز در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی صورت گرفته است اما باوجود این تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته،به دلیل شرایط منطقه‌ای مثل جنگ افغانستان و عراق، اقدامات یاد شده كاملا نتوانسته به ثمر بنشیند. اگرچه انتظار می‌رود كه با امن‌تر شدن منطقه، رویكرد گردشگران ژاپنی به ایران گسترش یابد. در زمینه پیشبرد گردشگری میان دو كشور تاكنون چند گروه از سوی سازمان میراث فرهنگی در سه دوره ‪ ۴۵‬روزه برای آموزش به ژاپن آمده‌اند. تاكنون چند تور جهانگردی نیز با حضور صاحبان بخش‌های توریستی ژاپن با هدف شناخت امكانات گردشگری ایران و با كمك سازمان جهانگردی به ایران اعزام شده است. در سال ‪ ۱۳۸۲‬اولین تور جهانگردی با حضور صاحبان بخش‌های توریستی ژاپن با هدف شناخت امكانات گردشگری ایران و با كمك سازمان جهانگردی به ایران اعزام شد. درچارچوب همكاری‌های فرهنگی، بر اساس توافق‌های صورت گرفته قرار است كار حفاری مشترك با ژاپنی‌ها در استان گیلان انجام شود ضمن اینكه قرار است مركزی در آنجا ساخته شود تا موارد بدست آمده در حفاری‌ها، در همان جا به نمایش گذاشته شود. سال ‪ ۸۴‬را نیز باید سال مهم در مناسبات فرهنگی ایران و ژاپن برشمرد كه رویداد آن حضور ایران در نمایشگاه جهانی اكسپو ‪ ۲۰۰۵‬آیچی است. بر اساس برآوردهای صورت گرفته، از نمایشگاه جهانی آیچی كه به مدت شش ماه برقرار است بیش از ‪ ۱۵‬میلیون نفر دیدار خواهند كرد كه این فرصت منحصر بفردی را برای آشنایی ملت ژاپن با فرهنگ و تمدن ایرانی فراهم خواهد كرد. رویداد بعدی كه چند ماه بعد از پایان نمایشگاه آیچی و در سال ‪۲۰۰۶‬ میلادی صورت خواهد گرفت برگزاری نمایشگاه "شكوه پرشیا" در ژاپن است كه در آن تاریخ ‪ ۷‬هزار ساله ایران به نمایش گذاشته می‌شود. نمایشگاه "شكوه پرشیا" كه درآن ‪ ۲۰۰‬قلم آثارمهم موزه‌ای به‌نمایش گذاشته می‌شود، علاوه بر توكیو در چند شهر مهم ژاپن نیز برگزار خواهد شد. به گفته دست‌اندركاران امر برآوردها نشان می‌دهد كه این دو رویداد بزرگ فرهنگی در ژاپن به دلیل آگاهی‌بخشی آنها، می‌تواند سطح ورود گردشگران ژاپنی را به ایران تا سال ‪ ۲۰۰۶‬میلادی، تا ‪ ۲۰‬برابر افزایش دهد. ژاپنی برای برگزاری نمایشگاه "شكوه پرشیا" كه همزمان‌با هشتادمین سالگرد روابط ایران و ژاپن، صورت می‌گیرد، سرمایه‌گذاری سنگینی را صورت داده‌اند.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا