چهارشنبه, ۲۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 15 May, 2024
مجله ویستا
آگاهی بخشی های اجتماعی در حکومت امام علی (ع )
در طول حکومت حضرت علی (ع ) یک تناقض اساسی بین سیاستهای امام (ع ) و افکار و سنتهای مردم جامعه وجود داشت . امام (ع ) می خواست با مبنا قرار دادن قرآن و سنت جامعه را براساس موازین اصولی عقلی و انسانی اداره کند ولی سنتهای مخرب غلط و دست و پاگیر موجود که طی قرون متمادی شکل گرفته و مردم بدانها خو کرده بودند مانع از اجرای سیاستهای امام (ع ) می شد .
آن حضرت چیزی را می خواست و مردم چیز دیگری را دنبال می کردند . (۱ ) امام (ع ) خطاب به مردم می فرمود :
« .... و کار من و شما یکسان نیست من شما را برای خدا می خواهم و شما مرا برای خود می خواهید. ای مردم مرا بر کار خود یار باشید و فرمانم را پذیرا شوید. به خدا سوگند که داد ستمدیده را از آن که بر او ستم کرد بستانم و مهار ستمکار را بگیرم و به ناخواه او تا به آبشخور حق کشانم . » (۲ )
اما جامعه و مردم ظلم پذیر و ظالم پرور که از شعور شناخت و آگاهی بی بهره بودند به خاطر مصالح شخصی یا هر دلیل دیگری حاضر به رهایی از این منجلاب ذلت نبوده و معاویه ها را می طلبیدند تا با حیله تهدید و تطمیع فکر آنها را ربوده و روحیه اطاعت مطلق کورکورانه را در آنها بارور سازد. استقبال مردم از این گونه افراد به این دلیل بود که اطاعت بی چون و چرا و رسیدن روسای قبایل به مقام و مال فراوان به مراتب برایشان آسانتر از اندیشیدن و انتخاب راه صحیحی بود که گاهی به ضرر آنان تمام می شد.
میزان آزادی و جسارت اظهارنظر که حضرت علی (ع ) در جامعه به وجود آورده بود موجب می شد در اجرای بسیاری از برنامه های خود بشدت تحت فشار مردم باشد مردمی که ظرفیت و لیاقت آزادی را نداشتند و فقط یک بعد از آن را گرفته بودند و آن فریاد و اعتراض بر ضد علیه امام (ع ) بود. هنگامی که منافع جزئی آنها به خاطر منافع ملی در معرض خطر قرار گرفته یا عملی برخلاف تعصبات و سنن جاهلی صورت می گرفت هیچگاه به دلایل و مباحث منطقی امام (ع ) توجه نمی کردند. ولی سیاست امام (ع ) این بود که باز در سایه همین آزادی که آنها لایقش نبودند افکار آنها را رشد داده و این لیاقت را در آنها به وجود آورد.
بسیاری از اوقات وقتی امام (ع ) یک برنامه اصلاحی به کار می بست یا می خواست بدعتی را از میان بردارد; فریاد وا اسلاما از هر سوی بلند می شد; و حضرت مجبور بودند آن طرح را مسکوت بگذارند. امام (ع ) در این مورد می فرماید : عده ای قبل از من والی بودند و سنت پیامبر(ص ) را تغییر دادند و اگر من بخواهم طریقه آنها را ترک گفته و به سنت پیامبر(ص ) بازگردم لشکر از من متفرق شده و جز اندکی از شیعیان کسی با من باقی نمی ماند.
این میزان از جرات و جسارت مردم نتیجه چیزی نبود جز آزادی فراوانی که حضرت علی (ع ) در حکومت خود به آنها اعطا کرده بود ولیکن لیاقت آن را نداشتند. امام (ع ) بهتر از حکام قبل و بعد از خود می توانستند به حیله تطمیع و زور متوسل شوند مردم را به اطاعت کورکورانه وادارند. اما هیچگاه این کار را نکرده و علی رغم جسارت وقیحانه برخی از مردم هیچگاه از اعطای آزادی به آنان دریغ نفرمودند.
حضرت علی (ع ) که متوجه عقب ماندگی ساختار فرهنگی جامعه شده بود و بخوبی می دانست که دلیل آن سنتهای غلط جامعه و تعصبات کور جاهلیت است برای اصلاح زیربنایی این ساختار دو سیاست در پیش گرفت :
سیاست اول امام (ع ) که گاهی با عکس العملهای تند مخالفان روبرو می شد مبارزه با قبیله گرایی سنت ها و تعصبات قبیله ای و فرو ریختن ارزشهایی بود که مردم با پایبندی و تقویت آنها موجب قدرتمند شدن روسای قبایل و فرصت طلبان می شدند. امام (ع ) در خطبه های فراوانی ضمن سرزنش و توبیخ مردم سعی در بیدار کردن آنها و بی ارزش نمودن این سنت های غلط داشت . در یکی از این خطبه ها امام (ع ) ابزار دست دیگران قرار گرفتن را نشانه سفاهت و نادانی دانسته می فرماید :
« خردهایتان اندک است و سفاهت در شما نمایان نشانه تیر بلایید و طعمه لقمه ربایان و شکار حمله کنندگان . » (۳ )
بنابراین جوامعی که از خرد و دانایی بی بهره اند ابزار و دست نشانده دیگران شده و هر چه عقل گرایی و علم رشد یابد مردم کمتر مورد سواستفاده فرصت طلبان قرار می گیرند. امام (ع ) در جای دیگر افتخارات قومی قبیله ای و نسبی را به باد انتقاد گرفته می فرماید :
« مردم از گردابهای بلا با کشتی های نجات برون شوید و به تبار خویش منازید و از راه بزرگی فروختن به یک سو روید . » (۴ )
و برای نجات از این گردابهای جهل و نادانی سفارش می کند :
« خدا را خدا را بپرهیزید از بزرگی فروختن از روی حمیت و نازیدن به روش جاهلیت که حمیت زادگاه کینه است و ... » (۵ )
سیاست دوم امام (ع ) جایگزینی ارزشهای نوین عقلانی و درستی بود که از دین اسلام نشات گرفته بود در این مرحله امام (ع ) سعی می کرد از راههای مختلف سطح فرهنگ و آگاهی مردم را بالا برده و معیارها و ارزشهای عقلایی اسلام را وارد جوهره فکری مردم سازد. امام علی (ع ) در پی ساختن جامعه ای برآمد که شالوده های آن را شناخت معرفت آگاهی عقل و علم تشکیل می داد. امام (ع ) نمی خواست مردم در جهل بدبختی و تعصبات کور باقی بمانند و بی چون و چرا از او اطاعت نمایند بلکه اطاعتی را می خواست آگاهانه با شناخت و بینش برای رسیدن به اهدافی معین و جامعه ای با سطح آگاهی و شعور اجتماعی بالا مردمی که بدانند کجا و در چه موقعیتی بوده و چه می خواهند انجام دهند.
رسیدن به چنین مرحله ای نیاز به مردمی مطیع دانا و با شناخت دارد و با داشتن مردم مطیع نادان امکان پذیر نیست . امام (ع ) مردم را مورد خطاب قرار می دهد که چرا گوسفند صفت سر به زیر می چرید و هر طرف فرمانتان می دهند روان می شوید در حالی که افراد سودجو و دشمنانتان شما را رها نکرده و هوشیارند.
« ای بیخبران ! که شما را واگذاشته اند و واگذارندگان فرمان که بازخواست بر آنان نوشته اند چیست که می بینم از خدا روی گردانید و جز او را خواهانید چارپایانی را مانید که شبان آنها را در کشتزاری وباخیز و آبشخوری دردانگیز وانهد. گوسفندی را مانید که چرد تا فربه شود و زیر کارد رود و نداند از آن چه خواهند و با او چه کنند! اگر بدان نیکی کنند روز خود را روزگارش پندارد (پندارد همیشه در آن نعمت است ) و سیری اش را پایان کار . » (۶ )
علی اکبر علیخانی
پاورقی
۱ ـ نهج البلاغه خطبه ۲۱۶
۲ ـ همان مدرک خطبه ۱۳۶
۳ ـ همان مدرک خطبه ۱۴
۴ ـ همان مدرک خطبه ۵
۵ ـ همان مدرک خطبه ۱۹
۶ ـ همان مدرک خطبه ۱۷۵
جوامعی که از خرد و دانایی بی بهره اند ابزار و دست نشانده دیگران می شوند و در نقطه مقابل هر چه عقل گرایی و علم و آگاهی شد یابد مردم کمتر مورد سواستفاده فرصت طلبان قرار می گیرند
امام علی (ع ) در پی ساختن جامعه ای برآمد که شالوده آن را شناخت معرفت آگاهی عقل و علم تشکیل می داد
پاورقی
۱ ـ نهج البلاغه خطبه ۲۱۶
۲ ـ همان مدرک خطبه ۱۳۶
۳ ـ همان مدرک خطبه ۱۴
۴ ـ همان مدرک خطبه ۵
۵ ـ همان مدرک خطبه ۱۹
۶ ـ همان مدرک خطبه ۱۷۵
جوامعی که از خرد و دانایی بی بهره اند ابزار و دست نشانده دیگران می شوند و در نقطه مقابل هر چه عقل گرایی و علم و آگاهی شد یابد مردم کمتر مورد سواستفاده فرصت طلبان قرار می گیرند
امام علی (ع ) در پی ساختن جامعه ای برآمد که شالوده آن را شناخت معرفت آگاهی عقل و علم تشکیل می داد
منبع : روزنامه جمهوری اسلامی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران مجلس شورای اسلامی مجلس تعطیلی شنبه ها شورای نگهبان دولت سیزدهم قوه قضائیه دولت رئیس جمهور رهبر انقلاب حسن روحانی مجلس یازدهم
مشهد سیل قوه قضاییه تهران هواشناسی شهرداری تهران قتل پلیس فضای مجازی بارش باران سازمان هواشناسی دستگیری
مالیات خودرو تعطیلی شنبه قیمت دلار قیمت خودرو بازار خودرو بانک مرکزی قیمت طلا دلار سایپا بورس مسکن
نمایشگاه کتاب کتاب سریال زنان نمایشگاه کتاب تهران تلویزیون فردوسی سحر دولتشاهی شاهنامه سینمای ایران دفاع مقدس مهران مدیری
دانشگاه تهران شورای عالی انقلاب فرهنگی فضا تحقیقات و فناوری
فلسطین رژیم صهیونیستی غزه اسرائیل آمریکا جنگ غزه روسیه حماس ترکیه اوکراین نوار غزه طوفان الاقصی
پرسپولیس فوتبال استقلال لیگ برتر رئال مادرید باشگاه استقلال لیگ برتر ایران جواد نکونام بازی فولاد خوزستان مهدی طارمی فولاد
هوش مصنوعی عیسی زارع پور گوگل ناسا ایرانسل تلفن همراه تبلیغات دوربین موبایل اپل فیبر نوری گوشی
دیابت سرطان زوال عقل کاهش وزن سرماخوردگی کودک بارداری واکسن