ال.پی.جی و بازارهای آن

ال.پی.جی یكی از محصولات جانبی صنعت نفت و شامل پروپان، پروپیلن، بوتان و بوتیلن در نسبت های مختلف است. قسمت عمده ال.پی.جی از پروپان و بوتان با نسبتی تقریبا مساوی تركیب شده است. در كشورهایی كه نفت برداشت شده با مقدار قابل توجهی گاز همراه است، تولید ال.پی.جی از این گازها كاملاً به صرفه است.
از ال.پی.جی بیشتر به عنوان سوخت جانشین برای وسایل نقلیه و گاه به عنوان سوخت در بخش خانگی و تجاری استفاده می شود. وسایل نقلیه با سوخت ال.پی.جی نسبت به وسایل بنزین سوز و گازوییل سوز آلودگی كمتری دارند. گاز های گلخانه ای و اكسیدهای نیتروژن حاصل از احتراق ال.پی.جی در وسایل نقلیه، بسیار كمتر از بنزین و گازوییل است. همچنین در مرحله تولید، انتقال و سوخت گیری به دلیل ماهیت گازی ال.پی.جی، بر خلاف بنزین و افزودنی های آن نظیر MTBE آلودگی را برای آب های زیرزمینی در پی ندارد. به طور كلی ظرفیت آلودگی آب و خاك و هوا به دلیل مصرف ال.پی.جی به عنوان جانشین بنزین و گازوییل تا حد قابل قبولی كاهش مییابد. از این رو، ال.پی.جی به عنوان یك سوخت گازی كه حالتی شبیه به سوخت های معمولی دارد، میتواند جانشین مناسبی برای نفت خام، همچنین بنزین و گازوییل گران قیمت وارداتی در كشورهای توسعه یافته اروپایی و آمریكایی باشد.
مزیت های مصرف ال.پی.جی در خودروهای گازسوز
۱- به دلیل حالت گازی ال.پی.جی ، موتور خودروی ال پی جی سوز در هوای سرد نیز به راحتی روشن می شود.
۲- سیستم های سوخت ال.پی.جی پوشیده و ضایعات تبخیری آنها قابل چشم پوشی است.
۳- حمل و نقل آن آسان و سوخت گیری آن برای مصرف كنندگان بر خلاف LNG و CNG راحت است.
۴- وسایل نقلیه ال.پی.جی سوز برای استاندارد شدن گازهای خروجی به استفاده از كاتالیزر نیاز ندارند.
۵- ذرات سمی حاصل از احتراق آن نسبت به بنزین و گازوییل ناچیز است.
۶- در مقایسه با سایر سوخت ها، هرگونه افزایش تقاضا برای ال.پی.جی از منابع گاز طبیعی و نیز منابع پالایش نفت خام قابل تامین است.
۷- نشر PAHو آلدهید حاصل از احتراق ال.پی.جی نسبت به وسایل نقلیه با سوخت های فسیلی ناچیز است.
عیب های مصرف ال.پی.جی
۱- مقدار انرژی ال.پی.جی پایین است و از این رو تانك های ال.پی.جی در قیاس با تانك های بنزینی و گازوییلی فضای بیشتری اشغال میكنند.
۲- تانك های ال.پی.جی فشرده و دارای وزن بیشتری نسبت به نوع بنزینی و دیزلی هستند.
۳- ال.پی.جی دارای ضریب انبساط است، بنابراین، تانك های ال.پی.جی میتوانند تا ۸۰ درصد ظرفیت پر شوند.
۴- ال.پی.جی سنگینتر از هواست، از این رو برای شعله ور شدن نیازمند جابه جایی مناسب است.
۵- ال.پی.جی در شكل مایع، در موارد كاربرد نامناسب سبب سوختگی از سرمای پوست میشود.
بازار و فرصت های آتی
در سال ۱۹۹۱ مصرف جهانی ال.پی.جی از مرز ۹ میلیون تن در سال گذشت. طبق آمار، خودروهایی كه با ال.پی.جی كار۰ میكنند، ۳/۳ میلیون خودرو هستند. تنها در اروپا، به ویژه در ایتالیا و هلند بیش از ۴/۱ میلیون خودرو در جادهها تردد می كنند. علاوه براین، كشورهایی نظیر ژاپن، ایالات متحده، كانادا، كره جنوبی و تایلند نیز برنامه هایی برای استفاده از این سوخت در خودروهای سبك خود دارند.
بازار مصرف ال.پی.جی در اروپا
طبق آمارهای گزارش شده در هلند، ال.پی.جی به تدریج از حالت یك سوخت جانشین به یك سوخت معمول تبدیل میشود. تمامی ایستگاه های تحویل سوخت در طول جادهها و خیابانها، ال.پی.جی عرضه میكنند. در حال حاضر در این كشور بیش از ۱۵ درصد خودروهای مسافربری ال.پی.جی سوز هستند. تعداد زیادی از كمپانی های حمل و نقل عمومی در حال خرید اتوبوس های ال.پی.جی سوز و یا تغییر سوخت اتوبوس های خود به این سوخت هستند. ناوگان های شهرهای بزرگ نظیر آمستردام، گرونینگن، آیندوهون و هرتوگن بوخ از این نوع اتوبوس ها بهره میگیرند.
در انگلستان، در سال های گذشته مصرف ال.پی.جی با نوعی كاهش روبه رو بوده است. تعداد ایستگاه های تحویل سوخت ال.پی.جی از حدود ۵۰۰ ایستگاه در سال ۱۹۸۰ به حدود ۲۰۰ ایستگاه در حال حاضر كاهش یافته كه ناشی از كاهش تقاضای ایجاد شده و افزایش مالیات بر ال.پی.جی است. در حال حاضر تعداد محدودی از وسایل نقلیه ال.پی.جی سوز كه در انگلستان باقی مانده است، در خارج از جادههای مركزی شهرها در حال تردد هستند. با وجود این، اخیراً افزایش تمایل به استفاده از ال.پی.جی به عنوان سوخت در این كشور مشاهده شده است. در حال حاضر یك شركت عملیاتی اتوبوس خصوصی (گاید فرای دی) نوعی روش تبدیل اتوبوس دیزلی به ال.پی.جی سوز را آغاز كرده كه از برخی از محصولات آن استفاده شده است. پیش بینی می شود در صورت موفقیت آمیز بودن این طرح استفاده از خودروهای ال.پی.جی سوز گسترش یابد.
در اسپانیا نیز ال.پی.جی برای اولین بار در سال ۱۹۸۶ به عنوان سوخت وسایل نقلیه از طریق دو جایگاه سوخت رسانی عرضه شد. در حال حاضر تقریبا در ۵۰ نقطه سوخت ال.پی.جی به ۱۲۰۰۰ خودرو كه همگی تاكسی هستند، عرضه میشود. ناوگان حمل و نقل شهر والادولید، اخیراً تصمیم به استفاده از ۲۴ اتوبوس با سوخت ال.پی.جی گرفته كه در صورت بهره گیری از این خودروها، اولین ناوگان حمل و نقل شهری اسپانیایی به این فناوری مجهز است.
دیگر بازارها
در استرالیا، ۴ درصد وسایل نقلیه مسافری (۳۳۰۰۰۰ خودرو) با سوخت ال پی جی كار میكنند. این رقم در مكزیك حدود ۴۰۰ هزار خودرو است. در ایالات متحده و كانادا نیز به ترتیب ۳۵۰ هزار و ۱۷۰ هزار خودرو ال.پی.جی مصرف میكنند. یكی از بزرگ ترین بازارهای آینده برای مصرف ال پی جی آسیاست. رشد جمعیت، شتاب توسعه و افزایش نیاز به انرژی در كشورهای آسیایی به ویژه هند و چین، به رشد بازار مصرف ال.پی.جی در این قاره منجر شده است. در كره جنوبی و ژاپن این سوخت برای مصرف تاكسی ها در نظر گرفته شده كه در چند سال اخیر ۹۰ درصد رشد داشته است. این رشد به ویژه در كره جنوبی، به افزایش مصرف ال.پی.جی تا حد یك میلیون تن در سال منجر شده است. نیاز شرق آسیا و هند به انرژی و حامل های آن نظیر ال.پی.جی و وجود منابع غنی نفت و گاز، مجتمع های پتروشیمی و پالایشگاهی در حال توسعه در غرب آسیا، به ویژه خاور میانه، شبكه تولید و مصرف بزرگی را در این قاره ایجاد خواهد كرد.
مسائلی مانند نداشتن وابستگی به یك نوع حامل انرژی برای تامین امنیت ملی كشورها، استفاده از ال.پی.جی به جای گاز طبیعی كه هم با محیط زیست سازگار است و هم پیچیدگی و مشكلات نقل و انتقال گاز طبیعی را ندارد، همچنین قیمت پایین آن نسبت به NGL و نیز هزینه نسبتاً پایین تغییرات خودرو برای استفاده از ال.پی.جی سبب شده، با وجود برخی مشكلات مانند نبود شبكه مطمئن پشتیبانی و برخی مسائل ایمنی، نیاز جهان به ال پی جی از ۱/۴ میلیون بشكه در روز در سال ۱۹۹۰ به ۹/۵ میلیون بشکه در روز درسال ۲۰۰۰ برسد. گزارش ها نشان دهنده افزایش بازار مصرف و رشد مصرف جهانی ال.پی.جی تا سقف ۹/۷ میلیون بشكه در روز در سال ۲۰۱۰ است. رشد بازار مصرف ال.پی. جی. در نقاط مختلف جهان كه سال های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ به شرح زیر است:
آمریكای شمالی: ۴۵۰ هزار بشكه در روز
آمریكای لاتین: ۲۱۰ هزار بشكه در روز
اروپا: ۲۱۰ هزار بشكه در روز
آسیا: ۵۰۰ هزار بشكه در روز
خاور میانه: ۱۲۰ هزار بشكه در روز
آفریقا: ۱۵۰ هزار بشكه در روز
طبق آمار موجود، واردات ال.پی.جی در آمریكا از ۲/۲ میلیون تن در سال ۲۰۰۰ به ۶/۳ میلیون تن در سال ۲۰۰۴ رسیده و تا سال ۲۰۱۰ به ۶/۴ میلیون تن خواهد رسید.
چشم انداز مصرف ال پی جی
كاهش و یا گسترش بازار مصرف ال.پی.جی به عواملی مانند هزینه و فناوری های تغییرات موتور خودرو، هزینه سوخت، میزان تولید و تامین سوخت ال.پی.جی، مالیات سالیانه و سیاست های دولت ها بستگی دارد.
در هلند مالیات جاده برای وسایل نقلیه با سوخت ال.پی.جی از وسایل نقلیه بنزینسوز بیشتر است، اما مالیات بنزین از مالیات ال.پی.جی بالاتر است. نصب تجهیزات ال پی جی میبایست بر اساس گواهینامه و استانداردهای ثبت شده صورت پذیرد. این مسئله به نصب تجهیزات گران قیمتتر و در نتیجه افزایش هزینه منجر شده است. با وجود این، دولت هلند تصمیم بر كاهش مالیات ال.پی.جی و در نتیجه افزایش مصرف این سوخت در این كشور دارد.
علاوه بر این، مالیات جاده ای شركت های حمل و نقل عمومی بخشیده شده و سرمایه گذاری های مناسبی برای توسعه جایگاه های سوخترسانی صورت پذیرفته است. انگلستان برنامه خاصی برای حركت به سوی سوخت ال.پی.جی تدوین نشده است، بلكه تنها به تشویق دارندگان خودرو به استفاده از این سوخت، اكتفا شده است. از این رو، سیاست خاصی برای تولید وسایل نقلیه ال.پی.جی سوز در این كشور دنبال نشده و تمام وسایل نقلیه استفاده كننده از ال.پی.جی باید مرحله تبدیل را طی كنند. در اسپانیا، از ال.پی.جی در خدمات حمل و نقل عمومی میتوان استفاده كرد كه شامل اتوبوس های عمومی و تاكسیها است. در این كشور مالیات وضع شده در زمینه ال.پی.جی نسبت به بنزین كمتر است.
پشتیبانی بازار ال پی جی
در اروپا تهیه فرمول ال پی جی برای استاندارد كردن آن به منظور كمك به تولید و تبدیل بهینه وسایل نقلیه ال.پی.جی سوز كارخانجات، از مهم ترین اقدام های پشتیبانی بازار ال.پی.جی است. كاهش عوارض جادهای و مالیات مختلف، همچنین كمك های مادی و معنوی دولت ها برای انعقاد قراردادها و انجام پروژههای مرتبط از دیگر عوامل موثر در بهبود و پیشرفت بازار ال.پی.جی است. از جمله اقدام هایی كه هم اكنون كشورهای مصرف كننده برای گسترش بازار مصرف ال.پی.جی انجام می دهند:
- كاهش عوارض جادهای و مالیات های گوناگون
- ایجاد تناسب میان قیمت های ال.پی.جی و گازوییل به گونه ای كه سوخت جانشین ال.پی.جی را قابل رقابت كند.
- نصب تجهیزات تعمیر و سرویسدهی به خودروهای ال.پی.جی سوز در گاراژها، پاركینگ ها و شركت های حمل و نقل
-كمك دولت ها به كارگاه های تبدیل
- سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه برای افزایش بازده خودروهای ال.پی.جی سوز و كاهش هزینه های تبدیل و تولید
- به كارگیری سیاست های ویژه برای جانشین كردن بنزین و گازوییل با ال.پی.جی یكی از عوامل اصلی رشد دهنده بازار مصرف ال.پی.جی، تامین امنیت سوخت است. اگر كشورهای مصرف كننده، سرمایه گذاری كشورهای تولید كننده ال.پی.جی و هزینه تمام شده این سوخت را مناسب ارزیابی كنند، با توجه به مزیت های این سوخت نسبت به سوخت های فسیلی و پیچیدگی نداشتن و هزینه سوخت های گازی، تلاش خود را برای گسترش بازار مصرف و جانشینی بنزین و گازوییل با ال.پی.جی افزایش خواهند داد.
به طور كلی عرضه ال.پی.جی در جهان از میزان ۹/۳ میلیون بشكه در روز به ۵/۵ میلیون بشكه در روز افزایش داشته است. با مقایسه این آمار نسبت به مصرف به طور میانگین، سالانه ۲۰۰ هزار بشكه در روز كمبود ال.پی.جی مورد نیاز جهان مشاهده می شود.
نتیجه :
در حال حاضر بازار مناسب ال.پی.جی، سرمایه گذاری برای فروش و تولید ال.پی.جی را به ویژه در كشورهای صاحب منابع طبیعی نفت و گاز، به گزینه ای مناسب تبدیل كرده است. وجود پالایشگاه های نفت و گاز بهرهمند از فناوری های نوین با بازده قابل قبول در كنار منابع نفت و گاز ارزان میتواند كشورهای صاحب منابع به ویژه ایران را كه هنوز سیاست خاصی برای استفاده از گازهای همراه خود ندارد، به كسب ارزش افزوده ای بیشتر از فروش فرآورده های خام موفق سازد. ایران در حال حاضر به تولید حدود ۲۰۰ هزار بشكه در روز ال.پی.جی در پالایشگاه های نفت و گاز خود اقدام می كند. با توجه به این نكته كه كشور ما از منابع عظیم گاز طبیعی، وجود شبكه توزیع مناسب گازطبیعی و نیز برنامه جانشینی سوخت های فسیلی با CNG بهره مند است، میتواند به تولید و صادرات این ال.پی.جی اقدام كند كه مباحث طرح شده در این مقاله، نشان دهنده بازار رو به رشد و مناسب برای تولید و صادرات آن است. این مسئله نیازمند جانشینی صحیح ال.پی.جی در خودروها، مراكز تجاری و خانگی و نیز پتروشیمی ها با گازطبیعی است. این مسئله آنگاه به نتیجه خواهد رسید كه برنامه جامع و استراتژی مشخصی برای تولید، صادرات، تزریق و مصرف داخلی گاز طبیعی تدوین شود و هرگونه تصمیم گیری در حوزه گاز، بر پایه این برنامه جامع استوار باشد. آنچه در صنعت گاز ما در عمل مشاهده نمی شود.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی عسلویه