نه فرزند را فراموش کنید، نه خود را

نقش اساسی خانواده در تعلیم و تربیت و رشد کودکان، بر کسی پوشیده نیست. با این وجود هنوز کم نیستند خانواده‌هایی که مسئولیت تعلیم و تربیت کودک خود را از دوش برداشته و به مهدهای کودک و یا مدارس سپرده‌اند. البته خانواده نمی‌تواند و نباید تمام نیازهای تعلیم و تربیت کودک را برطرف کند، اما نباید فراموش کرد خانواده تنها محیط امن برای فرزندان است و والدین نخستین افرادی هستند که شخصیت کودک را شکل می‌دهند و با او رابطه عاطفی برقرار می‌کنند.
● تأثیرپذیری
از لحاظ تأثیرپذیری، کودکان بیشتر از آنچه از سخنان والدین خود بیاموزند از رفتار و عملکرد آنها خواهند آموخت. اندرزها زمانی بهترین نتیجه را خواهد داد که با پایبندی عملی از سوی والدین همراه باشد.
حرف زدن بدون عمل علاوه بر آن که تأثیر مثبتی بر کودک نمی‌گذارد، آثار مخربی نیز به همراه دارد و موجب خواهد شد کودک، نه تنها فراگیری مثبت نداشته باشد، بلکه اعتماد خود را نسبت به والدین که اولین و تنها دوستان حقیقی او هستند، از دست بدهد، این امر خود می‌تواند عواقب بسیار وخیمی در پی داشته باشد.
در باب آموزش مفاهیم و ارزش‌های اساسی زندگی نیز، چارچوب ذهنی کودک از اندیشه‌ها و معیارهای پدر و مادرش تأثیر می‌پذیرد. برخی از والدین بر این گمان هستند که لذت‌ها و موفقیت‌ها، اساساً‌ امور مادی هستند و معیار سنجش آنها پول، ثروت و مقام است.
اگر چه پول و امکانات مادی می‌تواند در موفقیت افراد نقش داشته باشد، اما تملک آنها به هیچ وجه تضمین موفقیت نیست و در اختیار نداشتن آن نیز دلیلی بر موفق نشدن افراد در زندگی نخواهد بود. توفیقی که ما برای فرزندان‌مان می‌خواهیم باید حاوی مفاهیم غیرمادی نیز باشد. مفاهیمی چون محبت کردن و عشق ورزیدن، احترام گذاشتن به خود و در نتیجه ارزش قائل شدن برای دیگران و افکار و احساسات آنها، نوع‌دوستی و داشتن روحیه کمک به دیگران و داشتن احساس رضایت و شادمانی درونی و توانایی گسترش آن به دیگران، از جمله این مفاهیم هستند. این‌گونه است که فرزندان‌خواهند آموخت چگونه از مواهب به ظاهر پیش پا افتاده لذت ببرند و ارزش حقیقی آنها را درک کنند و در نتیجه از سلامت بالای روانی برخوردار شوند.
● وظایف
یکی دیگر از مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی که منجر به ارتقای سلامت روانی کودک می‌شود اعتقاد به این مطلب است که در قبال وظایف و مسئولیت‌ها، آنچه باید مورد توجه قرار گیرد کیفیت و نحوه عملکرد ما در به انجام رساندن آن است. باید بدانیم و به فرزندان‌مان هم منتقل کنیم که مهم نیست چه شغلی داشته باشیم یا چه کاری انجام بدهیم، مهم آن است مسئولیتی را که پذیرفته‌ایم به بهترین نحو ممکن انجام دهیم.
اگر فرزندان‌مان بدانند درست انجام دادن کارها و وظایفی که بر عهده می‌گیرند تا چه حد اهمیت دارد، دیگر به بزرگی و کوچکی آنها فکر نخواهند کرد، بلکه درصدد خواهند بود در هر وضعیتی که هستند «کامل» باشند و این امر منجر به رضایت درونی و در نهایت افزایش اعتماد به نفس آنها خواهد شد.
در مقابل، افرادی که از موقعیت خود ناراضی هستند و دائماً در حال سرزنش خود هستند، هیچ‌گاه نسبت به خود احساس خوبی ندارند و همواره از احساس حقارت رنج می‌برند. کودکان‌ باید تدریجاً بیاموزند حیات آدمی هدف و غایتی دارد و ما به عنوان یک انسان در برابر خالق کائنات دارای وظایف و مسئولیت‌هایی هستیم که عمل به آنها، معیار موفقیت و احساس رضایت شخصی است.
سلامت خانواده مستقیماً بر سلامت کودکان مؤثر است. فرزندان سالم و موفق در خانواده‌ای تربیت می‌شوند که ارکان آن خانواده در تعادل باشد.
در چنین خانواده‌ای همه اعضای خانواده دارای ارزش و احترام هستند و نظر همه درباره تصمیم‌گیری‌های مربوط به آنان پرسیده می‌شود و در عین حال پدر و مادر، در مواقع لازم با مشارکت هم و بدون حضور فرزندان اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند.
● حضور مشترک
برخی والدین تصور می‌کنند با ورود کودک به زندگی‌شان، باید خود را در درجه دوم اهمیت قرار دهند و تمام وقت و نیروی خود را صرف فرزند کنند. به عنوان مثال برخی والدین پس از ورود فرزند به زندگی‌شان، ارتباطات بین خود را محدود کرده و آن را منحصر به اموری که مربوط به کودک‌شان باشد، می‌کنند.
این در حالی است که تحقیقات انجام گرفته از خانواده‌هایی که فرزندان موفق تربیت کرده‌اند، نشان می‌دهد پدر و مادر در این خانواده‌ها علاوه بر دارا بودن شرایط اولیه یک پدر و مادر خوب، برای همسر خود نیز اهمیت و ارزش بیشتری نسبت به دیگر خانواده‌ها قائل هستند.
در خانواده‌هایی که تمرکز والدین روی فرزندان باشد بطوری‌که توجه زوجین به یکدیگر مورد غفلت واقع شود نه تنها فرزندان بخوبی تربیت نمی‌شوند بلکه والدین نیز در نهایت دچار افسردگی خواهند شد. آنچه که موجب می‌شود یک خانواده در حالت تعادل باقی بماند حضور مشترک زوجین در امر تربیت کودک است.

کیواندخت کیائیان موسوی

منبع : روزنامه ایران