بازگشت به عصر بادبزن و دبه

می‌توان تصور کرد برای تهرانی‌های سال ۱۲۸۴ شب‌های چراغان خیابان چراغ برق آن روز چقدر دیدنی بوده‌است. قدم زدن در خیابانی که به مدد کارخانه برق حاج حسین امین‌الضرب کمی دورتر از خیابان لاله‌زار آن روزگار حداقل پنج تا هفت ساعته نورباران بوده رویایی دست‌یافتنی و خیال‌انگیز بوده است. هرچند لذت آن شب‌های خیابان چراغ برق این روزها و در سالگرد یکصد و سه‌سالگی صنعت برق در اطراف خیابان امیرکبیر امروزی بیشتر شبیه به کابوسی خیس از عرق و کلافه‌بودن برق نداشتن و شلوغی ناشی از خاموشی چراغ راهنمای چهارراه سرچشمه است که حالا چند روزی است که مانند دیگر محله‌های پایتخت یکصد و سه سال پس از آمدن صنعت برق بیش از دو ساعت خاموشی را تجربه می‌کند.
البته وزارت نیرو در اقدامی بسیار اساسی شماره ۱۲۱ را اعلام کرده‌است تا شهروندان محترم پایتخت در سال ۱۳۸۷ خاموشی بیش از دو ساعت یا بیش از یک وعده برنامه زمان‌بندی را خبر دهند که اگر پس از ده‌ها بار و صدها بار تلاش کسی موفق به گرفتن این شماره شد با این پاسخ روبه‌رو شود که «می‌دانیم، آن محله همین‌طوری است.» شاید تمام تلاش دولتمردان دولت نهم این است که با افزایش گسترده جیره‌بندی کالاهای مختلف نوستالژی سال‌های دهه شصت را در قرن بیست‌و یکم و در سال‌های پایانی دهه ۸۰ تکرار کنند. حالا دیگر خاموشی بیش از چند ساعت در شبانه‌روز برای پایتخت‌نشینان عادی است، اما این تنها بحران و معضل این‌روزهای تهرانی‌ها نیست، چند برابر شدن قیمت چراغ‌های اضطراری که سال‌ها بود بازار کسادی را تجربه می‌کرد تا یادآوری خاطرات سروصداهای موتوربرق‌هایی که یک‌بار دیگر از انبارها به صف نخست ویترین‌ها پیوسته‌اند، بخشی از ارضا کردن حس نوستالژی سال‌های دوری است که بخشی از مردمان این سرزمین تجربه کرده‌اند و بخش دیگری که کودکی و نوجوانی خود را با اینترنت و بازی‌های کامپیوتری آغاز کرده‌اند با آن بیگانه‌اند.
خاموشی‌هایی که اگر برنامه چهارم توسعه که به گواه بسیاری از کارشناسان ارشد اقتصادی که به صورت قانون غیرقابل اجرا درآمده اجرا می‌شد اینک به فکر سهمیه‌بندی برق و اعلام جداول خاموشی نبودیم. به گزارش ایلنا، مطابق سند ملی و تولید برق در اهداف کمی بخش برق در سند ملی توسعه بخش برق و انرژی‌های نو که برنامه چهارم توسعه بر پایه آن نوشته شده، آمده است: هدف اصلی بخش برق، تامین برق مطمئن برای مشترکان و عدم‌بروز خاموشی با ایجاد ظرفیت نیروگاهی مورد نیاز است. در این راستا ابتدا حداکثر نیاز مصرف کشور برآورد شده و سپس براساس این نیاز به مصرف، ظرفیت نیروگاهی مورد نیاز (اسمی و عملی) حاصل شده است.
البته در این زمینه شاید نیاز به مصرف کشور برآورد شده و همواره از افزایش مصرف سخن می‌گویند در حالی که به بخش توسعه هیچ توجهی نشده است. در اهداف کمی بخش برق طی سال‌های برنامه چهارم کل ظرفیت عملی نیروگاه‌ها بر پایه سال ۱۳۸۳، ۳۲هزار و ۹۵۳ مگاوات برآورد شده است که سال ۸۴ باید ظرفیت کل نیروگاه‌ها به ۳۶۳۴۴، در سال ۸۵ به ۳۹۸۱۷، در سال ۸۶ به ۴۳۶۰۸، در سال ۸۷ به ۴۷۸۵۰ و در سال ۱۳۸۸ به ۵۲ هزار و ۵۶۰ مگاوات برسد، یعنی متوسط نرخ رشد سالانه معادل ۸/۹ درصد را داشته باشد. این در حالی است که به گفته پرویز فتاح کل ظرفیت تولید برق کشور با احتساب نیروگاه‌های حرارتی، برق- آبی و سیکل ترکیبی حدود ۳۵ هزار مگاوات است که با نیاز کشور یعنی حدود ۳۷ هزار و ۵۰۰ مگاوات فاصله دارد. البته در سند ملی توسعه بخش برق حداکثر نیاز مصرف در سال ۸۷، ۴۰ هزار و ۳۰۰ مگاوات پیش‌بینی شده است.
البته گزارش دیگری نیز تصریح دارد که میزان تلفات و هدر رفت انرژی برق در شبکه توزیع برق ایران در حال حاضر بیش از ۱۹ درصد است، این آمار بیانگر آن است که ایران بزرگ‌ترین هدر‌دهنده برق در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاست.
یکی از شاخص‌هایی که در اهداف کمی بخش برق خودنمایی می‌کند مدت خاموشی براساس دقیقه در شبانه روز به ازای هر مشترک است که براساس آن مدت‌زمان خاموشی در سال چهارم برنامه دو دقیقه و ۳۰ ثانیه پیش‌بینی شده است.
اما باز هم این تمام داستان تهران سال ۱۳۸۷ نیست، آنها عادت کرده‌اند برای بنزین زدن از نیم ساعت تا ۴۵ دقیقه و حتی بیشتر در صف انتظار بکشند تا اگر برق جایگاه در زمان انتظار نرفت بتوانند بنزین بزنند، این مدت انتظار برای آنها که از سر اجبار یا اختیار به راهکار دولت نهم برای جبران کمبود بنزین تن داده‌اند و خودروی گازسوز سوار می‌شوند تا چندین ساعت هم قابل تصور است، ‌آنقدر که فرآیند چندین‌ساعته دریافت گاز (سی‌ان‌جی) خود به سرگرمی تازه‌ خانواده‌هایی تبدیل شده‌است که مجبورند یا ترجیح داده‌اند خودروی دوگانه‌سوز سوار شوند. صحنه تکراری رانندگان دبه به دستی که برای خودرو درراه‌مانده‌شان بنزین می‌برند یا شب‌نشینی در تاریکی پیاده‌روها و بوستان‌های تاریک شب‌های دم‌کرده تابستان گرم امسال آن‌قدر عادی شده‌است که دیگر کسی از دیدن آنها تعجب نکند. این در حالی است که بیژن حاج‌محمدرضا، رئیس سندیکای جایگاه‌داران بر این باور است که صف‌های ایجادشده در جایگاه‌های بنزین دیگر قابل شکستن نیست.
حاج‌محمدرضا با بیان اینکه همه این عوامل موجب شده صف‌های طولانی و غیر قابل شکستن در مجاری عرضه ایجاد شود، افزود: قطع برق و نبود دستگاه برق اضطراری مناسب و معیوب بودن کارت‌خوان‌ها ونیز فرسوده شدن کارت‌های سوخت که گاهی در دستگاه خوان‌ می‌شکند، از جمله دلایل صف‌های طولانی است.
بازگشت به دوران بادبزن و دبه، در کنار تحمل تورمی که نرخ رشد بیست درصد را در سال سوم زمامداری دولت نهم پشت‌سر گذاشته همه سهم مردم از سیاست‌های اقتصادی دولتی است که در سه‌سال گذشته گاه شعار تثبیت قیمت‌ها برای تحقق عدالت سرداده و از رهگذر آن نتوانسته هم‌پای نیازهای رو به رشد جامعه ظرفیت‌سازی کند و این روزها ‌سازی دیگر برای عدالت کوک کرده‌است که پیامد نخست آن چند برابر‌شدن قیمت کالاها و خدماتی است که چند ماهی است قسطی به دست مردم می‌رسد.

آرش حسن‌نیا

منبع : روزنامه کارگزاران