خبری از سریال‌های عاشورایی نیست

وقتی به ایام مناسبتی سال می‌رسیم، همه اعم از مخاطب خاص و عام تلویزیون توقع داریم که صرف‌نظر از میان‌برنامه‌ها و برنامه‌های ویژه تلویزیون مثل سخنرانی و پخش کلیپ و ... تولیدات داستانی مرتبط با موضوع موردنظر این ایام روی آنتن برود.
مثلا سریال‌های طنزی که در ایام نوروز پخش می‌شود، (اگرچه به لحاظ موضوعی چندان ارتباطی با این عید ملی ندارد) یا سریال‌های تاریخی و اجتماعی که به مبارزات مردمی و سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی می‌پردازد و در ایام دهه فجر پخش می‌شوند.
صرف‌نظر از این دو مناسبت ملی، دو مناسبت مذهبی که هر ساله تلویزیون را موظف به برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی می‌کند ماه رمضان و ماه‌های محرم و صفر است که البته توقع مخاطب نسبت به برنامه‌هایی که در روزهای محرم خصوصا دهه اول از تلویزیون می‌بینید، بیشتر است چون در چنین ایامی برنامه‌های معمول تلویزیون، خصوصا فیلم‌ها و سریال‌های داستانی، ایرانی و خارجی که عمده هدفش سرگرم کردن مخاطب و پرکردن اوقات فراغت شامگاهی اوست، از کنداکتور پخش برنامه‌های سیما خارج می‌شود و بالطبع بیننده توقع دارد تولیدات داستانی دیگری جایگزین آن شود.
اگرچه تجربه نشان داده است که تلویزیون بهترین تماشاگران را می‌تواند در ایام مناسبتی سال جذب کند اما طی سال‌های اخیر رسانه ملی همواره سیاست یک خط در میان را پیش گرفته است، به این معنی که یک سال با چنته‌ای پر خود را آماده استقبال از ایام مناسبتی می‌کند و سال دیگر به هزار و یک دلیل مشخص و نامشخص مدیریتی، کمبود بودجه، عدم برنامه‌ریزی به‌موقع و درست و ... دستش خالی است.
● هر سال دریغ از پارسال
سال گذشته وقتی به ماه محرم رسیدیم، سیل برنامه‌های مناسبتی که با ساختار وله، سخنرانی‌های مذهبی، مقتل‌خوانی، پخش مراسم عزاداری و ... روانه آنتن شبکه‌های پنجگانه سیما شد و در این میان صرف‌نظر از مجموعه ترکیبی «مکتب عشق» که از تولیدات گروه کودک و نوجوان شبکه تهران بود (به شهدای دانش‌آموزی می‌پرداخت که با تاثیرگرفتن از قیام عاشورا پای در وادی عشق گذاشتند) و وجه داستانی نداشت، شبکه ۳ با سریال تاریخی «جابربن حیان» می‌خواست جوابگوی مخاطبش باشد.
نیازی به گفتن نیست که این مجموعه تاریخی هم ارتباطی به واقعه عاشورا و قیام امام حسین(ع) نداشت. این سریال تاریخی همان‌طور که از نامش برمی‌آمد، داستان زندگی جابربن‌حیان، یکی از شاگردان برجسته امام جعفر صادق(ع) را روایت می‌کرد و بعد فعالیت نهضت علمی شیعیان به سرپرستی امام.
پخش تله‌تئاترهای تکراری چون «راهی به سوی کعبه» را نیز در ایام محرم شاهد بودیم. البته از آنجا که محرم سال گذشته با ایام دهه فجر تقارن پیدا کرده بود، تولیدات داستانی اندکی که تلویزیون برای این ایام تدارک دیده بود، ازجمله مجموعه داستانی «دم صبح» ساخته مشترک محمدعلی آهنگر و مجید جوانمرد تا حدودی چنته خالی تلویزیون را در مورد ایام محرم با مجموعه‌های ویژه سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی پر کرد. گرچه این بی‌برنامگی‌ها کمتر در این ایام به چشم مخاطب آمد و ...
● استقبال از محرم با پخش سریالی تکراری
اما محرم امسال وقتی تلویزیون با پخش چندین باره مجموعه داستانی «شب دهم» ساخته حسن فتحی از برنامه خانواده شبکه یک، به استقبال ماه محرم رفت، به خودمان امیدواری دادیم که اگر تلویزیون همچنان به سیاست یک خط در میان خود وفادار باشد، قاعدتا امسال باید به تلافی سال گذشته طرحی‌ نو درانداخته باشد و همین روزها شاهد فیلم و سریالی در قد و قواره «شب دهم» فتحی باشیم اما ...
● تقارن مناسبت‌های مذهبی و ملی
ظاهراً امسال هم تلویزیون ساخت سریالی با موضوع محرم را زیر سایه داستان‌ها و شخصیت‌هایی از تاریخ معاصر برده است، پخش سریال «پریدخت» ساخته سامان مقدم اگر چه مورد توجه مردم قرار گرفته ولی به هیچ وجه نمی تواند جوابگوی احساس نیاز و تعلق‌خاطری باشد که فقط در ساختار و قالب یک مجموعه مذهبی داستانی از واقعه کربلا می‌تواند به بار بنشیند و جوابگوی مخاطبش باشد. حتی مخاطب سریالی تاریخی چون «ستاره سهیل» با موضوع اویس قرنی یعنی اواخر حیات پیغمبر(ص) هم از این طالبین تماشای داستان‌های عاشورایی جدا می‌شود هر چند اگر تماشای این اثر تاریخی بسیار برایش دلنشین و جذاب باشد.
● متحیر از چنته خالی یک ساله سیما
حتما می‌پرسید تلویزیون طی یک سال گذشته که فرصت هدفگذاری و برنامه‌ریزی برای تولیدات داستانی ماه محرم را داشته چه کرده است. این سوال را ما هم از خودمان پرسیدیم و بعد سر گرداندیم در تولیدات سیما با هر ساختار و ترکیب و تعریفی و جالب است بدانید که امسال سیما در گردونه سیاست کلی که برای ساخت فیلم‌های تلویزیونی دارد گوشه‌چشمی هم به این مناسبت داشته و یکی دو تا اثر تازه تولید آماده پخش کرده که همین روزها شاهد آن خواهید بود.
البته فقط در همین حد. یکی فیلم تلویزیونی «زائر» ساخته مسعود آب‌پرور که سال گذشته در چنین روزهایی تولید شد و دیگری فیلم تلویزیونی «نیلوفر کبود» ساخته صادق کرمیار که طی ماه‌های گذشته تصویربرداری آن به پایان رسیده است.البته این دو تله‌فیلم هم به نوعی موضوعات اجتماعی روز را دنبال می‌کنند اما اینکه چقدر می‌تواند بار مذهبی داشته باشد فقط باید منتظر ماند و دید.
خلاصه اینکه امسال تلویزیون سریالی در حد و اندازه «شب دهم» چیزی در دست ندارد و باید بیننده‌های سیما با همین چند تا تله‌فیلم که تاکنون پخش نشده خود را راضی نگه دارند. گر چه به احتمال قوی پخش چندباره «روز واقعه» به کمک مدیران شبکه‌های مختلف می‌آید. البته ناگفته نماند که شبکه‌های مختلف سیما فیلم‌های سینمایی چون «بچه‌های ابری» سیدجمال سیدحاتمی، «روز باران» اسماعیل براری، «مرگ دیگری» محمدرضا هنرمند، «هفتاد و سومین تن» مسعود رسام و... که همگی تولید سال‌های گذشته است را آماده پخش کرده است اما...
به راستی در مسیر ساخت فیلم و مجموعه از واقعه کربلا و قیام عاشورا چه دشواری وجود دارد که هر سال باید دلمان را به تماشای «روز واقعه» خوش کنیم هر چند که از تماشای هزارباره آن دیگر دیالوگ‌هایش را هم حفظ هستیم و اگر باز هم بیننده چنین آثاری می‌شویم صرفا از سردلبستگی است که به دنبال کردن تصاویر این واقعه تاریخی-مذهبی داریم.
«روز واقعه» ساخته شهرام اسدی و «سفیر» ساخته فریبرز صالح تنها آثاری هستند که طی سه دهه گذشته با پرداختن به واقعه کربلا، عاشورا و قیام امام حسین(ع) در سینمای ایران تهیه و تولید شده‌اند و بارها و بارها از تلویزیون پخش شده است! وقتی این آثار سینمایی تا این حد مطلوب بیننده تلویزیون واقع می‌شود چرا تلویزیون ما به فکر تدارک و ساخت اثری تازه نمی‌افتد یا حداقل در حوزه تولیدات سینمایی خود اقدامی نمی‌کند؟
● مشکل کجاست
آیا مشکل نداشتن فیلمنامه خلاق و اثرگذار است؟ که اگر چنین است چرا کسانی که پیش از این در پرداختن به وجه دراماتیک حماسه عاشورا امتحان‌شان را پس داده‌اند دعوت به همکاری نمی‌شوند؟ بیایید واقع‌بینانه‌تر از هر وقت دیگری پرداختن به این ایام مناسبتی را دغدغه‌مان کنیم که توجه نکردن به این واقعه عظیم تاریخی مذهبی و همچنین فلسفه شکل‌گیری آن که در ورای آن می‌توان به ایدئولوژی آرمانی دست یافت.به واقع چشم‌پوشی از نیازی است که برای مخاطب میلیونی رسانه تلویزیون تعریف می‌شود و نه تنها تلویزیون که حتی سینما هم از آن غافل است.
این مخاطب به زعم کسانی که تجربه ساخت فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی دارند صرفا نه در دایره مخاطب ایرانی تعریف می‌شود و نه مخاطبی که در جامعه اسلامی زندگی می‌کند، چرا که پیروان دیگر ادیان نیز نسبت به دریافت این خوراک معنوی احساس نیاز دارند.

مریم فلاح

منبع : روزنامه تهران امروز