مشهد مقدس قلب ایران

خراسان رضوی هرچند از جاذبه‌ای بسیار زیادی برخوردار است اما وجود مرقد مطهر آقا علی‌ابن موسی‌الرضا (ع) بزرگترین انگیزه سفر به این استان است. وجود بارگاه روحانی و ملكوتی رضوی باعث شده است كه هرساله میلیونها نفر از داخل و صدها هزار نفر از خارج از كشور به این استان و شهر مقدس مشهد سفر كنند. آمارهای مختلفی از ورود زائران و گردشگران به این استان وجود دارد كه از ۱۲ تا ۲۰ میلیون نفر در نوسان است كه همین عدم ارایه آمار دقیق و رسمی می‌تواند سیاست‌گذاران شهری را با مشكل مواجه كند. وجود مركزی واحد برای بررسی میزان دقیق گردشگران و زائران و ارایه یكدست این آمار می‌تواند كمك موثری برای برنامه‌ریزی‌های مختلف از نظر حمل و نقل، اقامت و سایر نیازها باشد.
●توریسم درمانی
هرساله خراسان رضوی شاهد حضور هزاران نفر از گردشگرانی است كه از اقصی نقاط دنیا و علاوه بر زیارت برای درمان به این استان سفر می‌كنند. حضور مراكز مختلف تخصصی و فوق تخصصی به همراه پزشكان مجرب و نام آشنا انگیزه درمان‌پذیران مختلف را برای سفر به این استان دو چندان كرده است. هزینه درمان بسیار اندك در مقایسه با كشورهای دیگر از یك سو و وجود متخصصان مشهور و توانمند از سویی دیگر باعث شده است كه توریسم درمانی از رونق نسبی در این استان برخوردار باشد. اخیراً نیز بیمارستانی بسیار پیشرفته و مجهز در حاشیه شهر مقدس مشهد به بهره‌برداری رسیده است كه بدون تردید وجود این بیمارستان كه با همت آستان قدس رضوی و با نام بیمارستان رضوی آغاز به كار كرده است نه تنها در ارایه خدمات درمانی به شهروندان دارای اهمیت است كه می‌تواند انگیزه سفر خارجیان به خصوص از كشورهای عربی را بیشتر از گذشته كند.
دعوت از پزشكان متخصص مقیم خارج از كشور جهت فعالیت در این بیمارستان توسط آستان قدس رضوی به همراه تجهیزات مدرن و پیشرفته این امیدواری را به وجود آورده است كه توریسم درمانی از اهمیت به سزایی در این استان برخوردار شود.
●زیارت و سیاحت
هر زائری وقتی به مشهد سفر می‌كند بعد از زیارت حضرت رضا (ع) سعی می‌كند از دیدنی‌های این خطه هم بازدیدی داشته باشد خرید هم جاذبه‌ی خاص خودش را دارد. چرا كه سفر به مشهد و خرید سوغات برای اقوام و دوستان با هم عجین شده است. خوشبختانه در كنار اماكن زیارتی بسیار و مراكز دیدنی مشهد بازارهای سنتی و مدرنی نیز وجود دارد كه هر مسافری را ترغیب به خرید می‌كند. یكی از بازارهای قدیمی مشهد بازار رضا در ضلع شرقی میدان بیت‌المقدس است. این بازار كه از صدها غرفه و فروشگاه در دو طبقه و دو راهروی اصلی تشكیل شده است هرساله میلیونها نفر بازدیدكننده و خریدار دارد علاوه بر این بازار اماكن دیگری هم وجود دارد كه هنوز هم به صورت قدیمی و سنتی خود باقی مانده است كه می‌توان به بازارهای …. اشاره كرد. اما در كنار این اماكن می‌توان به مراكز خرید مدرنی هم اشاره كرد كه مدت زمان زیادی از فعالیت‌های آنان نمی‌گذرد. یكی از این مراكز خرید «الماس شرق» نام دارد كه هرچند هنوز تمام غرفه‌های آن فعالیت خود را آغاز نكرده است اما با معماری منحصر به فرد خود چشم هر بازدیدكننده‌ای را خیره می‌كند. این مركز در انتهای بلوار خیام شمالی خودنمایی می‌كند.
فروشگاه بزرگ و مدرن پروما با غرفه‌های متعدد و رستوران‌های زیبا و … در بلوار فردوسی جنب میدان جانباز به مركزی مهم برای خرید شهروندان و مسافران تبدیل شده است.
در جغرافیای جهانگردی، مكانهای مذهبی به عنوان نیرومندترین قطب جذب گردشگر شناخته شده است و در ایران شهر «مشهد» بزرگترین زیارتگاه و در سطح جهان كلان‌شهر مذهبی محسوب می‌شود.
«مشهد» مركز استان خراسان، در شمال شرقی ایران، در مختصات جغرافیایی ۳۶ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۲ دقیقه طول شرقی و به فاصله ۹۸۰ كیلومتری تهران قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۹۸۵ متر است.
وسعت شهر مشهد، حدود ۳۰۰ كیلومتر مربع و جمعیت آن، حدود دو میلیون و پانصد هزار نفر در سال (۱۳۷۹) می‌باشد شهر مشهد به جهت موقعیت مذهبی، صنعتی و اقتصادی، بعد از تهران، دومین شهر پرجمعیت ایران محسوب می‌شود.
مشهد، ابتدا دهكده كوچكی بود به نام (سناباد) كه در ۲۴ كیلومتری «توس» قرار داشت. آنچه باعث ایجاد و آبادی این شهر شد، مدفون شدن حضرت امام رضا (ع) امام هشتم شیعیان جهان است كه در سال ۲۰۳ هجری قمری به شهادت رسیدند، در سالیان بعد سنابادبه «مشهدالرضا» موسوم گردید.
همه ساله، میلیون‌ها زائر از سراسر ایران و كشورهای اسلامی برای زیارت مرقد مطهر حضرت امام رضا (ع) به این شهر مشرف می‌شوند زیرا یكی از عبادات اسلامی، حضور بر تربت پاك ائمه دین و سلام به ارواح پاك آنان می‌باشد. تا با این حضور و ارتباط، از زندگی آنان الهام گرفته، رفتار خود را بر سنت آنان منطبق سازند.
حرم مطهر رضوی از عظیم‌ترین و با شكوه‌ترین اماكن مذهبی ایران به شمار می‌رود كه در آن دین و هنر اسلامی به هم پیوند خورده است.
در این كانون معنوی، چه بسا كه هنرمندان، عمرشان را برای ساختن مناره با ایجاد محرابی به پایان رسانده باشند.
در شهر مشهد دهها كودكستان، نزدیك به ۲۵۰۰ دبستان، مدرسه راهنمایی تحصیلی، دبیرستان و هنرستان (دولتی) وجود دارد كه در آنها بیش از ۰۰۰/۸۰۰ دانش‌آموز به تحصیل اشتغال دارند همچنین چند مركز تربیت معلم در سطح فوق دیپلم برای آموزش دانشجویان دایر می‌باشد.
دانشگاه فردوسی مشهد با دهها رشته تحصیلی و حدود یكصد هزار دانشجو به فعالیت علمی و تحقیقی مشغول است. این دانشگاه یكی از قدیمی‌ترین و بزرگترین دانشگاههای كشور محسوب می‌شود. دانشگاه علوم پزشكی مشهد نیز چند هزار دانشجو دارد و در رشته‌های مختلف پزشكی و پیراپزشكی به تربیت دانشجو مشغول است.
دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی در این شهر، مراكز آموزشی دارند. دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مدرسه علمیه برای آموزش طلاب علوم دینی نیز بر اعتبار علمی و مذهبی مشهد می‌افزاید.
در شهر مشهد صدها دانشجوی خارجی و عمدتاً كشورهای مسلمان، مشغول به تحصیل می‌باشند. در مشهد چندین موسسه تحقیقاتی دولتی و غیر دولتی نیز فعالیت می‌نمایند. در مشهد چندین موسسه انتشاراتی وجود دارد همچنین دو روزنامه سراسری (خراسان و قدس) و چندین هفته‌نامه، ماهنامه و فصلنامه چاپ می‌شود. بعضی از این نشریات به صورت بین‌المللی توزیع و منتشر می‌شوند.
در مشهد صدها مسجد و حسینیه و تكیه تحت پوشش و نظارت اداره اوقاف برای عبادت و انجام وظایف و مراسم مذهبی مردم موجود می‌باشد. در مشهد علاوه بر كتابخانه آستان‌قدس رضوی و مسجد گوهرشاد، چندین كتابخانه عمومی وجود دارد.
صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مركز مشهد، تمام مناطق استان خراسان را زیر پوشش دارد. در این مركز همچنین یك شبكه مستقل تلویزیونی و یك شبكه مستقل رادیویی دارد و در ایام نوروز و تابستان شبكه رادیویی محلی به صورت روزانه برنامه‌های متنوعی را تحت عنوان صدای زائر جهت استفاده مسافران پخش می‌كند.
●مزارات و ابنیه تاریخی و مذهبی مشهد
▪مقبره شیخ بهایی
«بهاءالدین محمد عاملی» معروف به «شیخ بهایی» به سال ۹۳۵ ه. ق در «بعلبك» متولد شد. در هفت سالگی با پدرش به ایران آمد. وی مدتی وزیر «شاه عباس» صفوی بود. در سیاست و فرهنگ ایران نقش مهمی داشت. از این دانشمند تالیفات متعددی به جا مانده است.
نسبت «شیخ بهایی» به «حارث همدانی» از صحابه معروف حضرت علی (ع) می‌رسد. مقبره این دانشمند بین صحن امام و صحن آزادی قرار دارد.
▪مدرسه عباسقلی خان
این مدرسه در ابتدای خیابان نواب صفوی قرار دارد. بانی آن «عباسقلی خان بیگلربیگی» بوده و تاریخ بنای آن سال ۱۰۷۷ ه. ق است.
▪گنبد خشتی
این آرامگاه در خیابان طبرسی، كوچه نوغان، نزدیك فلكه طبرسی واقع شده است. در این مكان (امام‌زاده محمد) مدفون است نسبت این امامزاده با هجده واسطه به «امام سجاد» (ع) می‌رسد. گنبد این آرامگاه آجری است و به همین علت، گنبد خشتی نامیده شده است. سبك معماری آرامگاه به بناهای دوره صفویه شباهت دارد.
▪گنبد سبز
در اواسط خیابان دكتر باهنر (خاكی) و در فلكه گنبد سبز واقع شده و به جهت رنگ فیروزه‌ای آن، به گنبد سبز معروف می‌باشد. این بنا مدفن «شیخ محمد مومن» عارف استرآبادی است كه به سال ۹۰۴ ه. ق وفات یافته است. كتاب «تحفه حكیم مومن» در طب قدیم، اثر این دانشمند است. این ساختمان به سال ۱۰۱۱ هجری قمری به دستور «شاه عباس» ساخته شده است. مدتی این محل خانقاه گروهی از صفویه بوده است. هم اكنون این آرامگاه توسط اداره میراث فرهنگی حفاظت می‌شود.
▪پیر پالاندوز
«شیخ محمد عارف» متوفی به سال ۹۸۵ ه. ق مشهور به پیر پالاندوز از زهاد معروف زمان خود بوده است. از آن جهت كه این عارف برای امرار معاش، پالاندوزی می‌كرد؛ به «پیر پالاندوز» شهرت یافته است. آرامگاه وی مقابل بست پایین واقع شده است. اصل بنا در زمان «سلطان محمد خدابنده» ساخته شده و در سالهای اخیر توسط آستان قدس بازسازی گردیده است.
▪آرامگاه نادر (گنجینه باغ نادری)
در چهار راه شهدا مشهد، میان باغ مصفایی آرامگاه نادر بنا شده است. این ساختمان توسط انجمن آثار ملی درسال ۱۳۳۸ هجری شمسی ساخته شد. مجسمه نادر در حالی كه سوار بر اسبی است و تبرزینی در دست دارد، بر فراز آرامگاه نصب شده است. این مجسمه توسط موسسه مجسمه‌سازی (Bruni) در ایتالیا ساخته شده است. ارتفاع این مجسمه ۵ متر می‌باشد. وزن تقریبی آن حدود ۱۴۰۰۰ كیلوگرم است. در داخل آرامگاه، موزه‌ای وجود دارد كه اسلحه، كلاه‌خود، زره و لوازم رزمی زمان نادر كه شامل تعداد ۱۳۰ نوع اسلحه آن زمان است نگهداری می‌شود. این آرامگاه در سال ۱۳۴۲ گشایش یافته است. «نادرشاه» در شوال سال ۱۱۴۸ ه. ق به سلطنت رسید و در جمادی‌الثانی ۱۱۶۰ ه. ق به دست افراد قزلباش در قوچان كشته شد. در محوطه آرامگاه وی كتابخانه‌ای عمومی به نام كتابخانه «علامه طباطبایی» وجود دارد.▪میامی (امام زاده یحتی)
«امام زاده یحیی» یكی از فرزندان زید و نوه امام «زین‌العابدین» (ع) است. مادرش «ریطه» دختر «ابی هاشم عبدالله بن محمد حنیفه» می‌باشد. در سال ۱۰۷ ه. ق متولد شده. یحیی برای ادامه مبارزات خود علیه بنی‌امیه، چون امنیت جانی نداشت، از نینوا (كربلا۹ به مدائن رفت و از آنجا به خراسان هجرت كرد. سرانجام در «جوزجان» از توابع خراسان در سال ۱۲۵ ه. ق در سن ۱۸ سالگی به شهادت رسید. بقعه مباركه امام‌زاده یحیی (میامی) در جاده سرخس، ۵۰ كیلومتری مشهد می‌باشد. این آرامگاه در دامنه كوهی، به فاصله یك كیلومتری از قریه «میامی» واقع شده است. بنای این ساختمان متعلق به قرن دهم هجری است.
▪خواجه‌ربیع
«ربیع بن حیثم» مشهور به (خواجه‌ربیع) از جمله تابعین است كه به زهد مشهور بوده است. بقعه او در وسط باغی با گنبدی مرتفع قرار دارد. تاریخ ساختن آن مربوط به قرن ۱۱ ه. ق و از بناهای دوره صفوی است. وفات «خواجه‌ربیع» را سال ۶۳ هجری قمری ذكر كرده‌اند.
داخل بقعه دو كتیبه به خط «علیرضا عباسی» نوشته شده است. این زیارتگاه در انتهای خیابان «خواجه‌ربیع» واقع است. بقعه «خواجه‌ربیع» در ردیف بناهای مهم دوران سلطنت «شاه عباس» اول صفوی در خراسان است. در كنار آرامگاه «خواجه‌ربیع» یكی از گورستانهای بزرگ و عمومی مشهد قرار دارد.
▪خواجه مراد
«هرثمه بن عین» مشهور به «خواجه مراد» متوفی به سال ۲۱۰ ه. ق است. مقبره وی در ۱۴ كیلومتری جنوب خاوری مشهد در بلندیهای مشرف بر بینالود قرار گرفته است.
▪خواجه اباصلت
«اباصلت هروی» مشهور به «خواجه اباصلت» خادم حضرت رضا (ع) متوفی به سال ۲۳۶ ه. ق می‌باشد. مدفن وی در كنار جاده مشهد، فریمان در فاصله ۱۰ كیلومتری مشهد واقع شده است.
▪آرامگاه فردوسی
«حكیم ابوالقاسم فردوسی» در سال ۴۱۱ ه. ق زندگی را بدرود گفت. او بزرگترین حماسه‌سرای ایران می‌باشد كه شاهنامه را در مدت ۳۰ سال سروده است. آرامگاه این شاعر بزرگ و نامی در ۲۴ كیلومتری شمال غربی مشهد (توس) در مسیر جاده مشهد- قوچان واقع شده است. آرامگاه فردوسی در باغ بسیار مصفایی قرار دارد. در داخل محوطه آرامگاه تابلوهای سنگی زیبا، از داستانها و حماسه‌های شورآفرین شاهنامه وجود دارد. كار بازسازی این آرامگاه در سال ۱۳۴۷ به اتمام رسیده است. در مغرب باغ آرامگاه موزه‌ای است. از جمله اشیاء این موزه یك جلد شاهنامه خطی به وزن ۳۷ كیلوگرم می‌باشد. مبدأ حركت اتوبوسهای واحد آرامگاه فردوسی میدان شهداست.
▪بنای هارونیه
در نزدیكی آرامگاه فردوسی، بنای هارونیه قرار دارد كه تاریخ دقیق ساختمان آن روشن نیست. وجه تسمیه این بنا معلوم نیست. احتمالاً این ساختمان مدتی خانقاه بوده است. ساختمان آن به آتشكده شباهت دارد؛ لذا چنین تصور می‌شود كه در دوره‌های اولیه اسلام، مسلمین آن را تغییر شكل داده به صورت مسجد در آورده باشند. چون آرامگاه «امام محمد غزالی» در توس می‌باشند و محل آن دقیقاً روشن نیست، در مجاورت این بنا به یادبود این دانشمند، سنگ مزاری نصب شده است.
●اماكن دیدنی و گردشگاههای مشهد
▪پارك جنگلی وكیل آباد
پارك وكیل آباد در فاصله ۱۰ كیلومتری جنوب غربی مشهد قرار گرفته است. این پارك دارای قنات آب گوارا می‌باشد.
▪پارك ملت
این پارك در مغرب مشهد و در حاشیه بلوار وكیل آباد واقع است. مساحت آن ۷۲۰۰۰۰ متر مربع می‌باشد. پارك ملت از بزرگترین و با صفاترین پاركهای مشهد محسوب می‌شود. در آن شهربازی و سایر امكانات تفریحی برای كودكان وجود دارد. در این پارك مسجد برای انجام فریضه نماز مسافرین ساخته شده است استخر زیبا، درختان و گلهای فراوان فضای آن را بسیار دلپذیر نموده است.
▪پارك كوهسنگی
در جنوب مشهد در انتهای خیابان دكتر علی شریعتی (كوهسنگی) و در دامنه كوههای جنوبی مشهد قرار دارد. این پارك دارای استخر زیبا و رستورانی برای پذیرایی عمومی می‌باشد.
▪مجتمع تفریحی پارك شادی
كوهستان پارك شادی مجموعه‌ای است زیبا و دیدنی كه در مجاورت پارك جنگلی وكیل‌آباد قرار دارد در این مجموعه انواع وسایل تفریحی و سرگرمی به منظور استفاده علاقه‌مندان فراهم شده است. كوهستان پارك شادی می‌تواند اوقات خوشی را برای زائران مشهد مقدس ایجاد كند.
▪اخلومد (اخلمد)
در مسیر جاده مشهد- قوچان و به فاصله ۸۴ كیلومتری مشهد واقع شده، فاصله جاده فرعتی آن تا جاده آسیایی حدود ۱۶ كیلومتر است. در انتهای رودخانه پرآب آن دو آبشار وجود دارد كه ارتفاع یكی از آنها ۲۳ متر است. از روستای (اخلمد) تا آبشار حدود ۳ كیلومتر فاصله است كه این مسیر را باید پیاده طی نمود. باغات فراوان و میوه‌های آن مخصوصاً سیب اخلمد معروف است.
▪جاغرق
جاغرق در ۲۱ كیلومتری جنوب غربی مشهد و در ۵ كیلومتری جنوب غربی طرقبه قرار دارد. باغات فراوان آن، هوای دلنشینی به وجود آورده است.
▪شاندیز
در فاصله ۳۸ كیلومتری جنوب غربی مشهد واقع شده است. در این منطقه كوهستانی، چشم‌سارها و باغات فراوانی وجود دارد. پوستین دوزی یكی از صنایع دستی این منطقه است. در اطراف شاندیز امكانات پیست اسكی موجود است.
▪طرقبه
در ۱۶ كیلومتری جنوب غربی مشهد، بخش طرقبه واقع شده است. این آبادی در منطقه كوهستانی و دارای باغهای فراوانی است. رودخانه‌ای از كنار آب عبور می‌كند. در این بخش پارك عمومی زیبایی وجود دارد. سبدهای دستی ساخته شده اهالی، سوغات آن به شمار می‌رود.
▪بند گلستان
در فاصله ۴ كیلومتری طرقبه، بند قدیمی گلستان بر روی رودخانه گلستان قرار دارد. طول تاج بند در حدود ۱۲۰ متر، ارتفاع آن ۱۴، عرض پایه ۲۸ و عرض تاج ۱۴ متر می‌باشد.
این بند در حوالی ۴۰۰ الی ۵۰۰ سال قبل در دوره تیموریان بنا شده كه در سالهای اخیر مرمت و بازسازی شده است. بند گلستان در فصل بهار كه به واسطه بارندگی، آب آن زیاد می‌شود. منظره بسیار جالب و زیبایی دارد.
▪سد طرق
در ۲۵ كیلومتری جنوب شرقی مشهد، بر روی رودخانه طرق (در نزدیكی بند قدیمی طرق) سد طرق احداث شده است. این سد از نوع دو قوسی متقارن، متشكل از ۲۲ بلوك به عرض ۱۴ متر می‌باشد. ارتفاع سد از پی آن ۸۱ متر، صخامت تاج ۸۰/۴ متر، ضخامت در پی ۸۴/۱۲ و طول تاج ۳۲۲ متر می‌باشد. هدف از احداث این سد، تامین نیازهای آبی شهر مشهد می‌باشد.
▪شاهان گرماب
شاهان گرماب در فاصله ۷۲ كیلومتری جنوب خاوری مشهد. بر بالای تپه‌ای قرار گرفته و دارای چشمه آب گرمی است كه حرارت آن به ۴۸ درجه سانتیگراد می‌رسد. این آب معدنی برای بهبود رماتیسم، آرتروز و عوارض كوفتگی موثر است. برای رفتن به آنجا باید از جاده فریمان استفاده كرد اتوبوسهای شاهان گرماب، از تعاونی كشور جم، واقع در پنج راه پایین خیابان، میدان وحدت حركت می‌كنند.
●راههای ارتباطی
▪فرودگاه
فرودگاه بین‌المللی مشهد یكی از بزرگترین و فعالترین فرودگاههای كشور است. در حال حاضر شركت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با چندین پرواز روزانه، خدمات مسافربری مشهد- تهران را انجام می‌دهد. همچنین در هر هفته پروازهایی بین مشهد، زاهدان، بندرعباس، كرمان، یزد. اصفهان و شیراز و چند كشور خارجی دارد. فاصله هوایی مشهد تا تهران ۴۱۳ مایل می‌باشد. در فرودگاه بین‌المللی مشهد امكانات رفاهی از قبیل بانك ملی، تلفن راه دور، رستوران و فروشگاه وجود دارد.
▪راه‌آهن
راه‌آهن دولتی، مشهد را از طریق نیشابور و سبزوار به تهران ارتباط می‌دهد. مركز فروش بلیت در ایستگاه راه‌آهن واقع است. و در بسیاری از دفاتر خدمات مسافرتی در سطح شهر مشهد نیز عرضه می‌شود. در این ایستگاه بانك ملی، تلفن راه دور، رستوران و فروشگاه وجود دارد.
فاصله مشهد تا تهران از طریق راه‌آهن ۹۲۵ كیلومتر می‌باشد. همچنین راه‌آهن مشهد- سرخس این شهر را به راه‌آهن آسیای میانه متصل می‌سازد و بدین وسیله مشهد محور بین كشورهای آسیای میانه و اروپا و حاشیه خلیج‌فارس به شمار می‌رود.
▪ترمینال مسافربری
در انتهای خیابان امام رضا ۰ع)، ترمینال مسافربری مشهد قرار دارد. شركتهای تعاونی و دفاتر متعدد مسافربری در این ترمینال دفتر فروش بلیت دارند. در این ترمینال چند سكوی جداگانه جهت سوار و پیاده شدن مسافران وجود دارد. در ترمینال مشهد جهت استفاده مسافران، نمازخانه، سالن غذاخوری، تلفن راه دور و چندین فروشگاه دایر است.
▪صنایع دستی
صنایع دستی مشهد شامل: قالیبافی، گلیم‌بافی، نمدبافی، پوستین دوزی، ظروف سنگی، سفالگری، سبدبافی، حصیربافی می‌باشد.
●مراكز خرید
بزرگترین مركز خرید مسافران و زائران، بازار رضا می باشد. در این بازار انواع سوغات مشهد از قبیل: فیروزه، انگشتر، عتیق، طلاجات، عطریات، زعفران، نبات، پوستین، مهر و سجاده و تسبیح، لباس و … به فروش می‌رسد. این بازار دو در ورودی و خروجی اصلی دارد كه یكی در میدان بیت‌المقدس (فلكه آب) و دیگری در میدان ۱۷ شهریور است. این بازار در فضایی به طول ۸۰۰ عرض ۳۰ متر ساخته شده است كه مجموعاً ۷۲۰۰۰ متر زیربنا دارد. از این مجموعه ۴۳۰۰۰ متر مربع در بازار رضا و ۲۹۰۰۰ متر مربع دیگر در سراهای تجاری میدان ۱۷ شهریور واقع شده است.
طول بازار در دو دالان و دو طبقه جمعاً ۳ كیلومتر می‌باشد در ازای هر بازار ۷۵۰ متر است. چندین دستگاه پله برقی برای استفاده از طبقه فوقانی ایجاد شده است.
در میدان ۱۷ شهریور، مجموعه‌ای نیز به نام سراهای بازار رضا وجود دارد. در این مجموعه انواع مختلف كالاهای تولیدی از قبیل: گلدوزی، بافت تریكو، كفش و… به فروش می‌رسد. در همین میدان بازار كویتی‌ها و چندین پاساژ قرار دارد كه در آنها انواع اجناس خرازی به صورت كلی و جریی عرضه می‌شود.
در ابتدای بازار و انتهای آن (میدان ۱۷ شهریور) باجه اداره پست در ساعات اداری دایر می‌باشد. علاوه بر بازار رضا، مجتمع تجاری «زیست خاور» در اول خیابان دكتر شریعی (كوهسنگی) و فروشگاههای خیابانهای احمد‌آباد، دانشگاه، جنت، بلوار مدرس (دروازه طلایی) از مراكز خرید شهر مشهد محسوب می‌شود.
●صنایع و كارخانه‌ها
نیروگاههای توس مشهد و نیروگاه شیروان و قاین نیروی برق خراسان را تامین می‌كنند. سابقه صنعت قند در مشهد به سال ۱۳۱۳ ه. ش می‌رسد. كارخانه قند آبكوه در آن سال شروع به كار كرد. این كارخانه از قدیمی‌ترین كارخانه‌های قند در خاورمیانه به شمار می‌رود. كارخانه سرم‌سازی ثامن با ۴۰% سرمایه آستان قدس و ۶۰% سازمان صنایع ملی با تولید ۱۲ میلیون سرم و با سرمایه ۴ میلیارد ریال در سال ۱۳۷۱ مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. واحد سیلوی گندم مشهد، گنجایش ۳۱۰۰۰ تن ذخیره گندم را دارد، همچنین چندین واحد سردخانه در مشهد وجود دارد.مشهد از نظر صنعت فرش دستباف و ماشینی غنی است و به چند كشور، فرش دستباف صادر می‌كند.

راضیه جویباری

منبع : مسافران