مرزنگوش

گیاهی است پایا و علفی به ارتفاع حدود ۱۰۰ سانتی متر، راست، كركدار یا پوشیده از كرك های زبر و محكم و دراز یا كم وبیش عاری از كرك است. برگ‌ها دارای پهنكی تخم مرغی یا بیضوی یا تقریباً مدور، نوك تیز یا نوك گرد، دارای پوشش غده ای منقوط یا بدون آن است. گل آذین به صورت سنبله‌های افراشته، جام گل ارغوانی، صورتی یا سفید است. مرزنگوش وحشی گونه‌ای است بسیار متغیر و از پنج زیرگونه تشكیل می‌شود. زیرگونه های این گیاه به طور تدریجی به یكدیگر تبدیل می‌شود. در ایران سه زیرگونه از آن وجود دارد. جمع آوری اندام های هوایی گیاه هنگامی انجام می‌پذیرد كه گیاه كاملاً گل داده باشد. این زمان در اوایل تابستان است. زیرگونه های مختلف گیاه مرزنگوش وحشی عموماً دارای ۱-۱/۰ درصد روغن فرار است. تركیبات تشكیل دهنده این روغن عبارتند از تیمول، كارواكرون، كاریو فیلن، پاراسیمن، بورنئول، لینالول، زرانیل استات و... نسبت این تركیبات در گیاهان تهیه شده از منابع مختلف متفاوت است. مرزنگوش به عنوان ضدنفخ، خلط آور، مسكن، مدر، در درمان ناراحتی‌های تنفسی (آسم) و اشتها آور مصرف می‌شود. همچنین برای آن اثر التیام دهنده و ضدعفونی كننده ذكر شده است. در طب گذشته از مرزنگوش در تسكین دل پیچه و دردهای مختلف به ویژه سردرد و كمردرد استفاده شده و برای آن اثر قاعده آور و مدر نیز قائل بوده اند. از فرآورده‌های موجود در بازار می توان به بخور اكالیپتوس اشاره كرد كه گونه ای از مرزنجوش یكی از اجزای تشكیل دهنده آن است. اندام های هوایی گیاه خشك شده باید در بسته بندی‌های مناسب و دور از رطوبت و حرارت زیاد نگهداری شود. اسانس گیاه مانند دیگر اسانس ها باید در ظروف شیشه ای تیره رنگ و در بسته و تخلیه شده از هوا نگهداری شود.

منبع : روزنامه شرق