میراث جاودان

امام خمینی(ره) مصلحی آزاد اندیش بود که با استفاده از ظرفیت های فراوان فکری، علمی و وجودی خویش، به گونه ای متفاوت علم مبارزه با استبداد و استعمار را در ایران برافراشت. حرکت مبارزاتی ایشان به جهات مختلف واجد جلوه های فراوانی از نوآوری در فعل و اندیشه سیاسی، ملهم از تعالیم اسلام، بود.
این حرکت نوین با به نمایش گذاشتن چهره واقعی و خرد محور اسلام عزت از دست رفته مسلمین را به آنها بازگرداند. بدین معنا نهضت امام راحل(ره) را باید روحی تازه در کالبد تفکر بی جان اسلام سیاسی آن زمان دانست که یا با سلفی گری افراطی رو به قهقرا گذاشته بود و یا در اندیشه های غربی ذوب شده بود.
نهضت انقلابی امام خمینی که به استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی انجامید، تحرکی الهی و برخاسته از عمق علم و آگاهی ایشان نسبت به تعالیم جامع اسلام بود. امام راحل(ره) در عقیده و شیوه مبارزه از استقلال کامل برخوردار بود و آنچه ایشان را به میدان عمل کشانده بود، نه هیجانات و آموزه های حزبی که اعتقادات الهی و احساس وظیفه در برابر امهالی بود که در اجرای دستورات الهی صورت می گرفت.
افق والای اندیشه امام خمینی(ره) باعث شده بود ایشان مخاطب خود را فطرت انسان ها قرار داده و برخلاف جنبش های انقلابی معاصر، جریان نهضت را به بطن جامعه و آحاد مردم بسپارد. بدین صورت اعتماد متقابل میان مردم و امام(ره) از نوآوری های ایشان و سرمایه ای گرانبها در پیروزی،‌ استقرار و تثبیت نظام مقدس جمهوری اسلامی است که حتی بعد از ایشان همچنان در نهاد رهبریت نظام پابرجا مانده است.
"جمهوری اسلامی"، میراث همیشه جاوید امام خمینی(ره)، بر چنین شالوده مستحکمی بنا شده است. ایشان با درایت، مؤلفه های ماندگاری و پویایی این نظام را در دوره تبیین و تثبیت این اندیشه، پی ریزی کرده و در نهادهای خاصی تعبیه نمود.
این ساختار بدیع که اندیشه سیاسی دنیای امروز را تحت الشعاع قرار داده و حرکت دین ستیز نظام های سیاسی غرب و شرق را زیر سؤال برده است، مهمترین یادگاری است که امام راحل(ره) در عصر لگام گسیختگی خرد بشری محض، برای افکار آزاده جهان به جای گذاشت و البته بنای عزت ایرانیان را نیز بر این نمونه بی بدیل استوار ساخت.
امروز و در ایام یادآوری خاطره تلخ رحلت آن بزرگوار از این دیار فانی، شناخت این میراث گرانبها و بازخوانی اصول آن از اهمیت خاصی برخوردار است و البته بهای گرانی که ملت ایران جهت استقرار نظام جمهوری اسلامی پرداخت کرده است، این اهمیت را مضاعف می سازد.
نقطه عزیمت بازخوانی راز پویایی و ماندگاری نظام جمهوری اسلامی را باید، نگاهی گذرا به مشخصه های خاص نهضت امام خمینی(ره) دانست که روشن کننده ابعاد فکری و عملی آن نهضت عظیم و راهبردهای اندیشه ای و عملی امام راحل(ره) جهت حفظ دستاوردهای نهضت انقلابی مردم ایران است.
ویژگی اصلی نهضت امام خمینی(ره) در بدیع بودن آغازگاه و مسیر آن می باشد. این حرکت با اصیل دانستن رویکرد دینی، راهگشای طریقی تازه در فعل و اندیشه سیاسی و نوید بخش ایجاد طرحی نو در جهان بود.
اندیشه و عمل سیاسی امام خمینی(ره) به واژه های رایج در تفکرات جهانی مفهومی تازه بخشید و مفاهیم جدیدی را وارد واژگان سیاسی کرد. در قاموس امام خمینی(ره) آزادی، عدالت، حکومت، جمهوری و... همه معانی عمیقی به خود گرفت معنایی که به دو منظر فطرت انسانی و تعالیم الهی نظری ویژه دارد.
به واقع امام راحل(ره) را می توان زنده کننده تفکر سیاسی-اجتماعی اسلام دانست که با بلندی افق دیدی که داشت تفکری پویا را در این حوزه پایه گذاری کرد. رمز جاودانگی نظام جمهوری اسلامی نیز در همین نکته نهفته است.
دخالت دادن دو عنصر "زمان" و "مکان" در اجتهاد از جمله اقداماتی بود که به غنی ساختن فقه شیعی و افزایش قدرت پاسخگویی آن به مسائل مبتلا به دنیای جدید کمک فراوانی کرد. پویایی تفکر دینی از اصول مورد تأکید و اهتمام امام راحل(ره) بود که به تفکر سیاسی ایشان روح جاودانگی بخشید.
این میراث گرانقدر با هوشیاری امام راحل(ره)‌ از ابتدا به نیروی محرکه ای قدرتمند تجهیز شد. نیرویی که رمز ماندگاری نظام جمهوری اسلامی را در خود نهفته دارد. این نیروی محرک اجتهاد سرزنده ای است که دو عنصر "زمان" و "مکان" از اصول آن باشد.
ابتکار امام خمینی(ره) در به کار گیری این توان اجتهادی در اداره جامعه را می توان در طرح نظریه "ولایت فقیه" و هماهنگ سازی آن با شرایط جامعه جهت بهره گیری راهبردی این نظریه دید.
به علاوه این نظریه راهکاری اندیشمندانه برای تحقق اراده ملی در اداره جامعه است. این راهبرد اصولی که برگرفته از روح تعالیم اسلام است، تضمینی پایدار جهت مشارکت فعالانه مردم در امور سیاسی و اجتماعی می باشد.
ولایت فقیه در نظام جمهوری اسلامی اصلی است که اعتماد مردمی به مسئولین، مقبولیت و مشروعیت نظام سیاسی کشور را به همراه دارد. چراکه در اندیشه امام خمینی(ره) حاکم و یا حاکمان در نظام حکومتی اسلامی لازم است از پشتوانه های مطمئن مقبولیت و مشروعیت به طور همزمان برخوردار باشند و فقدان هر کدام از این دو، موجب سلب صلاحیت از آنان جهت ادامه فعالیت می گردد.
یکی دیگر از رموز جاودانگی نظام جمهوری اسلامی که در اندیشه امام مورد اهتمام بوده درک اهمیت التزام همزمان جمهوریت و یا مردم سالاری با اسلامیت نظام است.
مانایی نظام جمهوری اسلامی و راز بدیع بودن این نسخه حکومتی در همراهی ارزش های اسلامی با مردم سالاری است. باید توجه داشت که اعتقاد به مردم سالاری در عمق آموزه های امام راحل(ره) موج می زند و امری صوری و تزئینی نیست. سیره عملی ایشان به خوبی مبیین این معنا است و عباراتی همچون "میزان، رای ملت است" افتخاری همیشه درخشان بر جبین نظام مقدس جمهوری اسلامی است.
آنچه در سیره عملی امام راحل(ره) مشهود است، حفظ تعادل میان دو وجهه اسلام محوری و مردم سالاری نظام جمهوری اسلامی و اهتمام ایشان به تحقق تام و تمام هر دو معنا و اجتناب از تورم نابجای یکی از دو وجه نظام است.
به علاوه امام خمینی(ره) از لوازم نظام سیاسی مبتنی بر مردم سالاری نیز غافل نبود. پذیرش تکثر عقاید در جامعه و میدان دادن به تمام تفکراتی که به اصول نظام جمهوری اسلامی پایبند بودند لیکن در سلایق متفاوت و توجه به آرا و مقبولیت عمومی در مشی ایشان مشهود است.
در کنار توجه به دو عنصر "زمان" و "مکان" در اجتهاد و همچنین عنایت به جایگاه اساسی مردم در امور سیاسی و اجتماعی به عنوان عوامل سرزندگی و پویایی نظام جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی(ره) راهکار دیگری را نیز جهت استمرار این نظام مقدس و جاودانگی آن پی ریزی کرده است و آن ترویج فرهنگ "خدمت" به مردم در میان مسئولین نظام جمهوری اسلامی است.
این آغازی است برای ایجاد پیوندهای مستحکم میان مردم و مسئولین که در کارویژه ای دوگانه هم مردم را نسبت به سرنوشت نظام سیاسی حاکم بر کشور خود حساس نگاه می دارد و هم به مسئولین ماهیت جایگاه مسئولیتشان را یادآور می شود که همان خدمت رسانی است و نه جلب منابع قدرت و ثروت.
این رویکرد هوشمندانه به سامانه اجرایی کشور باعث می شود مردم اداره کنندگان جامعه را از خود دانسته و در موقعیت های دشوار از همراهی و تأیید آن از هیچ تلاشی فروگذار نکنند.
جمع آنچه به عنوان رموز جاودانگی نظام جمهوری اسلامی ایران عنوان گردید همه ذیل مفهوم کارآمدی این نظام سیاسی نیز قابل ذکر خواهند بود. به عبارت بهتر تلاش امام راحل(ره) در عصری که دین به طرز شگفت انگیزی طرد شده و کارکرد آن به حوزه خصوصی حیات بشری تقلیل یافته بود، اثبات کارآیی تعالیم دینی و الهی در شئون اجتماعی حیات انسان ها بود.
در اندیشه امام خمینی(ره) هدایت روابط سیاسی-اجتماعی به نحوی که حقیقت عدل، آزادی و کمال را برای بشر به همراه داشته باشد، هدف ارسال رسل و انزال کتب است و بالاترین شأن دین، لذا تعالیم موثق دینی بالاترین مرجعی است که می بایست سمت و سوی عملکرد انسان را در تمام وجوه و اشکال آن مشخص سازد.
اینها همه مقدمات نیل به هدفی است که میراث گرانقدر خمینی کبیر(ره) باید آنرا نمایان سازد و هدف از استقرار این نظام الهی نیز تحقق همین معنا بوده است و آن دغدغه امروز ما یعنی نشان دادن کارآمدی دین در اداره امور دنیوی افراد بشر است. حال که ما وارثان این یادگار گرانبها از آن رهبر عظیم الشأن هستیم موظفیم مقصود آن پیر فرزانه را از طراحی این نظام به بهترین وجه به جهانیان نمایان سازیم.
این آرمانی است که جز با توجه جدی و التزام عملی به آن اصولی که از آنها با عنوان رموز جاودانگی نظام جمهوری اسلامی یاد شد، محقق نمی شود.

منبع : امید