جنگ سرد مجازی در آسیای میانه

نشست سازمان معاهده امنیت جمعی (CSTO) در ماه فوریه در مسکو یک روز پس از دیدار جامعه اقتصادی اوراسیا تحت‌الشعاع اظهارات قربان‌بیک باقی‌اف، رئیس‌جمهور قرقیزستان مبنی بر بستن پایگاه هوایی ماناس آمریکا در بیشکک قرار گرفت.
با این وجود، سیاست خارجی قاطعانه مسکو در اتحاد جماهیر شوروی سابق که شامل اطمینان‌بخشیدن به صلاحیت‌های امنیتی روسیه در منطقه جنوب قفقاز و آسیای مرکزی است و چیزی که بسیاری آن را دست‌داشتن در تصمیم قرقیزستان برای بستن پایگاه هوایی آمریکا می‌دانند، در اعلام تشکیل نیروی جدید واکنش سریع سازمان معاهده امنیت جمعی مشهود است.
دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهوری روسیه ادعا می‌کند که قابلیت این نیروها از همتای آن یعنی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو کمتر نیست. ساختار جدید نظامی به گونه‌ای طراحی شده که نقشی منطقه‌ای به‌عنوان «آخرین راه‌حل» را بازی کند با این پیش‌زمینه که قصد ندارد در مقابل ناتو به یک نیروی موازنه تبدیل شود.
این ابتکار عمل که با اهداف دفاع هوایی جدید در منطقه ترکیب شده است، تاثیر ناتو در منطقه جنوب قفقاز و آسیای مرکزی را محدود می‌سازد، در حالی که مسکو یک «جنگ سرد مجازی» را هدایت و از منافع روسیه حمایت می‌کند.
گرگوری کاراسین، معاون وزیر امور خارجه روسیه، جنبه‌های فعالیت نیروهای جدید سازمان معاهده امنیت جمعی را در تاریخ ۱۲‌فوریه اعلام کرد.
کاراسین گفت:«در شرایط صلح این نیروها در مکان‌های دائمی خود باقی خواهند ماند و در زمانی که تهدید تهاجم به کشورهای عضو سازمان معاهده امنیت جمعی افزایش می‌یابد، به‌منظور عکس‌العمل سریع نسبت به اوضاع بحرانی، نیروها براساس تصمیم مشترک شورای امنیت سازمان معاهده امنیت جمعی بار دیگر صف‌آرایی می‌کنند.
اتخاذ این تصمیم براساس تایید رئیس‌جمهوری در هر یک از کشورهای عضو سازمان معاهده
امنیت جمعی خواهد بود و فقط براساس توافق عمومی حاصل می‌شود.
ساختاری که سال‌های متمادی روی کاغذ نقش بسته است، هم‌اکنون با استفاده از واحد‌های زیرمجموعه ارتش ملی، نیروهای ویژه وزارت کشور، سازمان‌های امنیتی دیگر و واحد‌های وزارتخانه‌های اضطراری به حالت فعال در‌می‌آید.
البته روسیه با افزودن لشکری به ترکیب کلی سازمان معاهده امنیت جمعی تامین‌کننده پرسنل نظامی در بخش قابلیت‌های واکنش سریع آن خواهد بود.
کشورهای آسیای مرکزی عضو سازمان معاهده امنیت جمعی از قبیل قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان، نیروهای خود را برای کمک به نیروهای واکنش سریع سازمان معاهده امنیت جمعی اعزام می‌کنند.
الگوی مانورهای نظامی سازمان معاهده امنیت جمعی نشان می‌دهد که آنها نقش‌های حمایت‌کننده سازنده‌ای خواهند داشت که از واحد‌های ویژه و تشکیلات سیار به وجود آمده است.
در مورد قرقیزستان و تاجیکستان تعداد نیروهای نظامی اختصاص‌یافته آنها به این سازمان نشانه ارزشمندی محسوب می‌شود.
ازبکستان نیروهایش را برای حضور در مانورها و عملیات اعزام می‌کند اما هیچ برنامه‌ای برای آرایش نظامی در مراکز فرماندهی دائمی در آینده ندارد.
علاوه بر این، تاشکند در مورد افزودن بند ویژه‌ای در مورد ارزیابی مورد به مورد حضور در میان نیروهای سازمان معاهده امنیت جمعی مذاکره خواهد کرد و نسبت به دیگر اعضای این سازمان در آسیای مرکزی برای حضور در عملیات غیرنظامی مانند انجام ماموریت‌های اضطراری و عکس‌العمل به فجایع طبیعی مردد‌تر است.
تعادل این امر با نقش مهمی که قزاقستان در منطقه برای گسترش و کمک به این نیروها انتخاب کرده است به هم می‌خورد. آستانه، یک تیپ نظامی هوابرد را از مراکز فرماندهی نیروهای هوایی سیار خود در کاپچاگای برای پیوستن به نیروهای سازمان معاهده امنیت جمعی اعزام می‌کند.
● قزاقستان، دروازه روسیه به آسیای مرکزی
از درون همین ساختارها قزاقستان قابلیت‌های صلح‌آمیز خود با آمریکا و ناتو را توسعه داده است که ابتدا به‌صورت گردان(KAZBAT) بود و سپس با همکاری بیشتر این نیروها به گردان کازبریگ تغییر شکل داد. هم ناتو و هم روسیه منافع مورد اختلافی در این ساختارها دارند. مسکو در اتحاد با آستانه، از طریق سازمان معاهده امنیت جمعی نفوذ خود را گسترش داده است؛ به‌دلیل اینکه قزاقستان مسئولیت‌های قانونی برای انجام تعهدات این سازمان دارد که با موقعیت مشارکتی آن با ناتو برای انجام برنامه‌های صلح در تضاد است.
دانیل آخمتوف، وزیر دفاع قزاقستان تاکید کرده که این گردان برای انجام وظایف خود براساس دستور سازمان معاهده امنیت جمعی که به آن محول شده آماده است و این موضوع، بسیاری از ناظران را گیج کرده است. آخمتوف در ۱۲‌فوریه در آستانه گفت: «تیپ نظامی هوابرد قزاقستان که به CRRFملحق شده آماده مبارزه است و با سلاح پیشرفته و سخت‌افزار نظامی تجهیز شده و قابلیت انجام ماموریت‌های خود را دارد. تیپ نظامی قزاقستان جزء ارزشمند CRRF محسوب می‌شود. تیپ‌های نظامی دیگر در نیروهای هوابرد قزاقستان با سلاح‌ها و تجهیزات روسی مجهز شده‌اند و توانایی جنگی آنها مانند تیپ‌های کازبریگ آموزش‌دیده غربی، بالا نیست.
اگر منظور آخمتوف کازبریگ باشد، این امر با توجه به نیروهای مسلح قزاقستان بیانگر واردآمدن ضربه‌ای جدی به اهداف ناتو است و یک تیپ چندعملیاتی برای استقرار احتمالی نیروهای بین‌المللی طرفدار صلح را آماده می‌کند. اگر این تیپ نظامی به یکی دیگر از ساختارهای سیار هوایی ارتباط داشته باشد، اهداف برنامه‌های مشارکتی قزاقستان با ناتو را محدود می‌کند. در بدترین سناریو آموزش ناتو به کازبریگ برای سازمان معاهده امنیت جمعی سودمند خواهد بود.
● دفاع هوایی؛ فشاری بر نفوذ غرب
ژنرال الکساندر زلین، فرمانده ارشد نیروی هوایی روسیه در تاریخ ۱۰‌فوریه اظهار داشت که روسیه و متحدانش در حال حاضر مشغول ساختن دفاع هوایی منطقه‌ای در ۳ منطقه در شرق اروپا، جنوب قفقاز و آسیای مرکزی هستند. پیش‌نویس توافقنامه‌ها براساس سیستم دفاع هوایی متحد هم‌اکنون برای دیگر اعضای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (سی‌ای‌اس) آماده می‌شود.
سیستم دفاع هوایی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (سی‌ای‌اس) که ساخت آن در
۱۰ فوریه ۱۹۹۶ میلادی مورد توافق قرار گرفت شامل ۷‌تیپ نظامی دفاع هوایی و ۴۶ موشک واحد‌های دفاع هوایی است. در طول ۱۳‌سال گذشته پیشرفت در انسجام دفاع هوایی در میان کشورهای مستقل مشترک‌المنافع به‌طور پراکنده صورت گرفته و از تصمیم سیاسی خالص برای اجرای چنین طرح‌های خوبی در میان همسایگان روسیه برخوردار نبوده است.
گرجستان در همان آغاز از این طرح خارج شد و اوکراین هم نسبت به آن با تردید برخورد کرد. بلاروس با این ۲ کشور فرق داشت و توانایی‌های دفاع هوایی خود را حفظ و تقویت می‌کرد و از نزدیک با روسیه همکاری داشت. روسیه در مورد ایجاد سیستم دفاع هوایی مشترک با ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان موافق بود.
ژنرال زلین به‌خصوص از قزاقستان به عنوان متحد نزدیک روسیه در آسیای مرکزی یاد کرد که با همکاری مسکو و حمایت‌های سیاسی اقدام به مدرنیزه کردن و توسعه سیستم‌های دفاع هوایی خود کرده بود.
به‌منظور تحقق‌بخشیدن به این برنامه‌ها تلاش‌ها برای طراحی رادار زاسلون، یک مجتمع خودکار برای پست‌های فرماندهی و مراکز دفاع هوایی متحد کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در بافت برنامه‌های دوجانبه در دست اجراست. مسکو در نظر دارد تا این سیستم‌ها را به ارمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان ارسال کند. زلین تصریح کرد که نیروی هوایی روسیه در هر عملیاتی شرکت خواهد کرد تا به‌عنوان یک عضو کشورهای مستقل مشترک‌المنافع از خود دفاع کند. این موضوع در واقع اقتدار امنیت روسیه را در سراسر منطقه جنوب قفقاز و به‌خصوص آسیای مرکزی نشان می‌دهد.

آسیا تایمز- ۲۰فوریه ۲۰۰۹
ترجمه
امید جعفرنژاد

منبع : روزنامه همشهری