فاطمه زهرا علیهاالسلام الگوی مبارزه سیاسی زن امروز

عملكرد سیاسی حضرت زهرا علیهاالسلام در دفاع از حریم ولایت، پس از دوران رحلت پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله تا زمان شهادت ایشان، از فرازهای مهم تاریخ اسلام است كه در این مقاله، نحوه مبارزات و برخوردهای حضرت زهرا علیهاالسلام با غاصبان خلافت و شیوه‏های سیاسی اتخاذ شده برای رسیدن به هدف، با محور دفاع از ولایت و امامت مورد بررسی قرار گرفته‏اند.
گرایش به الگو و پی‏روی از مُد نیاز بشری است كه در جهت كمال‏گرایی و تكامل‏طلبی به طور فطری در درون انسان‏ها نهاده شده است و علم امروز آن را «همانندسازی» می‏نامد. از این‏رو، مشاهده می‏كنیم كه نیاز به الگو و الگودهی به نسل‏ها، در آموزه‏های دینی به طور آشكار مورد توجه قرار گرفته است و قرآن به صراحت، به معرفی الگوها و اسوه‏های «مثبت» و «منفی» می‏پردازد؛ و اسوه‏های مثبت ثابتی را مطرح می‏كند كه در تمام عصرها و برای همه نسل‏ها قابل اتّكا و پی‏روی در عمل هستند.
در معرفی الگو، آن نوع رفتارهای اجتماعی به عنوان «مدل» یا «راهنمای عملی» مدّ نظر قرار می‏گیرند(۲) كه از دیدگاه اسلام، در قرآن و روایات (آموزه‏های دینی پیامبر و اهل بیت علیهم‏السلام ) به عنوان نمونه و الگوی عملی معرفی شده‏اند. رمز ماندگاری الگوها(۳) «زنده بودن تفكر و اندیشه الگوهای مطرح شده»، «همسویی سیره و سخن آنان با فطرت انسان‏ها»، «یكسان‏بینی جهان‏بینی و آرمان‏ها» و «شناخت پیروان آنان» قابل توجه و حایز اهمیت است. هر قدر این شناخت وسیع‏تر و عمیق‏تر باشد بهتر می‏توان محتوای پیام و گفتار و رفتار آنان را به دست آورد و از آن‏ها در جهت رسیدن به سعادت و تكامل و تحقق ارزش‏های فطری و الهی بهره برد.
شناخت و معرفت نسبت به الگوهای شایسته، مانع از هدر رفتن یگانه سرمایه آن‏ها (عمر) می‏شود. از این‏رو، امام خمینی رحمه‏الله با تأسّی به الگوهای عملی در اسلام می‏فرماید: «ما باید سرمشق از این خاندان [خاندان پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ] بگیریم؛ بانوان ما از بانوانشان و مردان از مردانشان، بلكه همه از همه آن‏ها. الگوی حضرت زهرا علیهاالسلام الگوی پیغمبر است.»(۴) اما رسالت و تكلیف بر شناخت معصومان علیهم‏السلام ، ما را بر آن می‏دارد كه عملكرد آن‏ها را مورد بررسی قرار دهیم. با توجه به اینكه حضرت زهرا علیهاالسلام الگوی عملی و عینی برای زنان مسلمان است كه می‏تواند در همه زمینه‏ها سرمشق نسل امروز و فردا قرار گیرد، در این مقاله، به اختصار به ابعاد سیاسی زندگی حضرت فاطمه علیهاالسلام و مبارزات ایشان در دفاع از حریم ولایت و امامت می‏پردازیم.
مبارزه‏ای كه ریحانه نبی در حسّاس‏ترین دوران آغاز كرد، از زمان آغازین انحراف جامعه پس از رحلت نبی اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ، به عنوان مهم‏ترین و محوری‏ترین حركت سیاسی جامعه محسوب می‏شد. هنگامی كه او تعدّی غاصبان خلافت را به حریم ولایت و امامت دید، با تمام قوا و با روش‏های خود، برای دفاع از این حریم وارد عرصه فعالیت‏های سیاسی شد و در طول ۷۵ روز (و به قولی ۹۵ روز) همچون پروانه وجود خویش را برای تثبیت امامت، فدای ولایت كرد. امام خمینی رحمه‏الله در بیان عملكرد آن حضرت و درك عظمت آن حضرت چه زیبا فرمودند:
«زنی كه هر كس با هر بینش، درباره او گفتاری دارد و از عهده ستایش او نیز برنیامده. احادیثی را كه از خاندان وحی رسیده به اندازه فهم مستمعان بوده و دریا را در كوزه‏ای نتوان گنجاند و دیگران هر چه گفته‏اند به مقدار فهم خود بوده، نه به اندازه مرتبت او ...»(۵)
● جایگاه سیاسی حضرت زهرا علیهاالسلام
▪ كانون تربیت سیاسی فاطمه زهرا علیهاالسلام
تولّد فاطمه زهرا علیهاالسلام در دوران جاهلیت و شیوه رفتار پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله با این انسان الهی از ابتدا یك امر سیاسی (تكلیف الهی) بود. او در كانون سیاست و بحران‏های جامعه رشد می‏كرد و تربیت می‏یافت و همراه با تحوّلات و بحران‏ها، درس می‏آموخت و شیوه‏های حضور در صحنه را عملاً آموزش می‏دید. رسالت پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله زدودن خرافات جاهلیت و معرفی جایگاه شامخ زن در آفرینش بود و رسول اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در رفتار خود با فاطمه زهرا علیهاالسلام ، سعی داشت نگرش جامعه را به سوی زن از ابعاد شهوانی لهو و لعب، به ابعاد ملكوتی و ظرافت‏های روحی و نقش تربیتی و مدیریتی زن تغییر دهد.
مقام و موقعیت ممتاز حضرت فاطمه علیهاالسلام و تثبیت جایگاه محكم او در انجام رسالت الهی به‏گونه‏ای بود كه پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در موقعیت‏های گوناگون، همواره بر دستان فاطمه زهرا علیهاالسلام بوسه می‏زد؛ هرگاه صدیقه مرضیه در جمعی وارد می‏شد كه پیامبر در آن میان بودند، به احترام آن حضرت از جای خویش بلند می‏شدند و او را در جایگاه خود می‏نشاندند؛(۶) هنگام خروج از مدینه، از آخرین فردی كه خداحافظی می‏كردند فاطمه علیهاالسلام بود و هنگام ورود به شهر هم به دیدار اولین كسی كه می‏شتافتند باز هم راضیه مرضیه علیهاالسلام بود.(۷)
▪ مشروعیت بازیگران سیاسی
مشروعیت بازیگران و رهبران سیاسی در هر جامعه‏ای مستلزم پیش‏نیازهایی است تا مردم جامعه با توجه به عملكردها و رفتار رهبران سیاسی مشروع و مقبول جامعه، نسبت به افراد جدید، شناخت و آگاهی لازم را به دست آورند و بتوانند نسبت به شخصیت‏های تازه وارد در امور سیاسی و اجتماعی جامعه و مشاركت آنان آگاهی كسب كنند و شخصیت‏های جدید را به عنوان رهبران آینده جامعه بشناسند. در صحنه سیاسی جامعه عرب جاهلی، پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله با كردار، گفتار و عمل خویش در مورد خاندان نبوّت و امامت حضرت علی و فرزندانش و نقش فاطمه زهرا علیهاالسلام (۸) در ارتباط با نبوّت و امامت و رضایت الهی، شناخت‏های لازم را به جامعه می‏دادند و در كلام و گفتار خود، مواضع اهل بیت علیهم‏السلام را با عبارت‏های گوناگون تحكیم می‏كردند. پیامبر در طول دوران رسالت خود، برای رشد و استقلال فرهنگی مردم تلاش و كوشش بسیار كردند تا جامعه را نسبت به آینده آگاه سازند.
از سوی دیگر، پیامبر گرامی صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در زمینه مسئولیت و رهبری زنان، راضیه مرضیه علیهاالسلام را برای پذیرش این رسالت الهی تربیت كردند. فاطمه زهرا علیهاالسلام اولین درس را در بحرانی‏ترین شرایط سیاسی و اقتصادی ـ یعنی در محاصره «شعب ابی‏طالب» آموخت(۹) و به تدریج، با علم لدنّی كه داشت، مجالس بحث و وعظ و درس‏های تفسیر و احكام در مدینه برای بانوان جامعه دایر كرد.(۱۰)
پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله با سخنان گهربار خود درباره جایگاه فاطمه زهرا علیهاالسلام نزد خدا،(۱۱) نزد آن حضرت(۱۲) و جامعه، در شیوه‏های برخورد با فاطمه زهرا علیهاالسلام ، ازدواج با حضرت علی علیه‏السلام ،(۱۳) ماجرای مباهله با مسیحیان نجران و حضور حضرت زهرا علیهاالسلام در آن جمع،(۱۴) محدودكردن دایره اهل بیت علیهم‏السلام (۱۵) و اشخاص آن، با احادیث گوناگون، مانند حدیث «كساء»،(۱۶) «سفینه نوح»،(۱۷) «ثقلین»(۱۸) و ماجرای غدیر خم،(۱۹) رسالت خود را به پایان رساندند و جامعه را برای پذیرش امامت حضرت علی علیه‏السلام آماده ساختند.
اما متأسفانه جاهلیت چنان در تار و پود جامعه ریشه دوانده بود كه پس از رحلت ایشان، در ماجرای «سقیفه بنی ساعده» در فضای آكنده از اندوه و غم و ماتم رحلت رسول اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ، بازیگران سیاسی چنان جوّ را تغییر دادند و سریع عمل كردند كه مقام خلافت را، كه حق مسلّم حضرت علی علیه‏السلام بود، غصب كردند.(۲۰) انحراف و تخریب افكار عمومی و جنگ قدرت از كودتای «سقیفه بنی ساعده» آغاز شد. جامعه اسلامی نیز كه حضرت رسول صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در طول دوران نبوّت خود، ساختار آن را پی‏ریزی كرده بودند، با حركت كودتاگران سقیفه و زنده كردن ارزش‏های جاهلی و روحیه ناسیونالیستی و سكوت یاران سُست‏اراده و فرصت‏طلبان دچار انحراف شد.
حضرت زهرا علیهاالسلام هم، كه در بطن مسائل سیاسی جامعه و بحران‏ها رشد كرده و تربیت یافته بود و رسالت دفاع از حق و حقیقت را بر عهده داشت، با بصیرت و آگاهی عمیق نسبت به توطئه‏ای كه مسیر امامت را منحرف ساخته بود، هشیارانه وارد عرصه جامعه شد و به صورت یك سیاست‏مدار آگاه و مدافع حریم امامت، در صحنه جامعه حضور جدّی و فعال یافت و رهبری دفاع از امامت را برعهده گرفت.(۲۱) او زنی است تربیت‏شده الهی و پیامبر زمان خود. پذیرش رهبری امام علی علیه‏السلام از سوی یك زن، با تفكر موجود جاهلی نسبت به زن تضاد داشت؛ اما از سوی دیگر، با پیش‏ذهنیت‏هایی كه پیامبر گرامی صلی‏الله‏علیه‏و‏آله درباره حضرت زهرا علیهاالسلام در جامعه ایجاد كرده بودند، كاملاً همخوانی داشت و هنوز وجود گوهر گران‏قدری همچون فاطمه زهرا علیهاالسلام به عنوان قوی‏ترین ركن سیاسی جامعه برای تشخیص و شناخت حق از باطل مطرح بود.
دخت گرامی حضرت رسول صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به خاطر بیداری جامعه و آگاهی مردم در انحراف آغازین خود، فعالیت‏های سیاسی خود را آغاز نمود. بررسی فعالیت‏ها و روش‏هایی كه فاطمه زهرا علیهاالسلام اتخاذ كرد، نمونه‏ای است كه نشان می‏دهد اسلام می‏خواهد افراد جامعه، اعم از زن و مرد، همیشه نسبت به مسائل جامعه‏ای كه در آن زندگی می‏كنند، آگاهی و شناخت لازم داشته باشند تا بتوانند در امور سیاسی جامعه مشاركت كنند و حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام ، سدشكنِ تفكر غلط جاهلیّت نسبت به زن بود كه با تمام وجود، سرشار از عشق الهی و رسالت نبی، دفاع از امامت و ولایت را رهبری كرد.▪ روش‏های مبارزه سیاسی حضرت زهرا علیهاالسلام
الف) تهدید غاصبان خلافت
پس از رحلت رسول اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله هنگامی كه حضرت علی علیه‏السلام در حال غسل و كفن و دفن پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله بود، بعضی از بازیگران سیاسی با مسموم كردن جوّ، در «سقیفه بنی ساعده» خلافت را غصب كردند(۲۲) و خلیفه‏ای را بر خلاف حدیث غدیر خم و خط مشی پیامبر و رسالت الهی انتخاب نمودند. عده‏ای از بازیگران سیاسی برای مشروعیت بخشیدن به خلیفه وقت و مقبولیت خلافت غصب شده و بر حق نشان دادن آن و سرپوش گذاردن بر مسیر انحرافی، بیعت گرفتن از خلیفه ذی حق را عَلَم كردند و برای بیعت گرفتن از حضرت علی علیه‏السلام به در خانه فاطمه علیهاالسلام آمدند، ولی با امتناع حضرت فاطمه علیهاالسلام در گشودن در مواجه شدند. به همین دلیل، دَرِ خانه او را به آتش كشیدند،(۲۳) فاطمه علیهاالسلام را مورد هجوم قرار دادند(۲۴) و او از شدت درد بی‏هوش شد و فرزند خود را سقط كرد. آنان حضرت علی علیه‏السلام را برای بیعت گرفتن با خلیفه وقت به مسجد بردند. زمانی كه حضرت فاطمه علیهاالسلام به هوش آمد، سراغ امام بر حق، علی علیه‏السلام ، را گرفت. وقتی متوجه شد كه او را به مسجد برده‏اند، بلافاصله دست فرزندان خردسالش حسن و حسین علیهماالسلام را گرفت و به مسجد رفت.(۲۵) هنوز مردم عوام جامعه و مهاجران و انصار برخوردهای باكرامت و بزرگوارانه پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله با فاطمه زهرا علیهاالسلام و سخنان پیامبر را نسبت به دخت گرامی‏اش از یاد نبرده بودند و احترام و تكریم خود را نسبت به فاطمه زهرا علیهاالسلام در باطن ضمیر خویش در نظر داشتند. وقتی كه فاطمه زهرا علیهاالسلام به مسجد رفت و غاصبان خلافت را تهدید كرد كه اكنون خدا را به یاری می‏طلبم، با تهدید او، غاصبان خلافت تا حدی جا خالی كردند و از بیعت گرفتن با حضرت علی علیه‏السلام دست برداشتند و در این مبارزه، فاطمه زهرا علیهاالسلام با پیروزی به خانه برگشت.(۲۶)
ب) تحت‏تأثیر قرار دادن افكار عمومی جامعه (گریه كردن)
در مرحله دیگر، فاطمه زهرا علیهاالسلام تاكتیك «گریه» را انتخاب كرد(۲۷) و به عنوان یك حربه سیاسی از آن بهره برد. صدیقه طاهره علیهاالسلام محل گریه خود را مركز اجتماع مسلمانان(۲۸) قرار داده بود؛ بر سر قبر رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ، شهدای احد و قبرستان بقیع می‏رفت و در این اقدام، همراه كودكان خردسالش (برای تحت تأثیر قرار دادن جامعه) و در ساعات شب و روز با ذكر مرثیه‏هایی در فقدان پدر بزرگوار خویش(۲۹) و انحراف امّت پس از رحلت رسول اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله سعی می‏كرد جامعه خفته را بیدار سازد.
ج) سخنرانی (با تكیه بر فدك)
حربه سیاسی دیگر، سخنرانی با تكیه بر غصب «فدك» بود(۳۰) كه به دنبال غصب آن توسط خلیفه وقت، فاطمه زهرا علیهاالسلام بار دیگر از این حركت رژیم حاكم به عنوان یك حربه سیاسی و فرصت مناسب سیاسی برای روشن ساختن اذهان جامعه در غصب خلافت مسلّم حضرت علی علیه‏السلام استفاده كرد. در حقیقت، فاطمه زهرا علیهاالسلام به نام غصب حق مالكیت خویش، به اعتراض سیاسی و استیضاح حاكم وقت پرداخت و به مسجد رفت و خطبه خواند.(۳۱)
در این خطبه، چند فراز و نمود خاص وجود دارند. فاطمه زهرا علیهاالسلام در ابتدا، با یادآوری رسالت پیامبر و دفاع از رهبری و امامت بر حق حضرت علی علیه‏السلام و حق مالكیت خویش بر فدك از لحاظ قانون ارث در اسلام، با سازش‏كاران سیاسی اتمام حجت كرد. ایشان در فرازی از آن خطبه می‏فرماید:
«هان ای مردم! بدانید من فاطمه‏ام و پدرم محمّد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ، انتها و ابتدای كلامم یكی است؛ هرگز آنچه می‏گویم غلط نبوده و آنچه انجام می‏دهم ظلم نیست.»(۳۲)
نكته بارز در خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام این است كه آن حضرت با فصاحت و بلاغت خاصی به دفاع از مقام ولایت و امامت حضرت علی علیه‏السلام می‏پردازد. در فرازی از این خطبه می‏فرماید:
«... و چون خداوند پیامبرش را به خانه انبیا فراخواند، جایی كه برگزیدگانش زندگی می‏كنند، خارهای نفاقتان سر برون آورد و پوشش دینتان رنگ باخت و صدای سركرده گم‏راهان درآمد و پست‏مهره‏ای ذلیل و ناشناخته ظهور كرد و نازپرورده جاهلان مفسد زمزمه سر داد. پس بر دل‏ها و زندگی‏تان سوار شد ... و شما بر حق غضب كردید...»(۳۳)
دفاع از حریم ولایت توسط یك زن و بذری كه او در مسجد با سخنان مستدل و منطقی خود كاشت، بعدها در بیعت مردم با حضرت علی علیه‏السلام (پس از قتل عثمان) به ثمر نشست.
در فراز دیگری از این حركت سیاسی، حضرت زهرا علیهاالسلام به دفاع از ارث زن در اسلام می‏پردازد؛ دفاع از مالكیت بر حق زن. این حركت بر خلاف راه و رسم موجود در افكار جاهلی بود كه در بعضی از اذهان رسوخ داشت. اما آنچه را اسلام حق می‏دانست برای فاطمه زهرا علیهاالسلام معیار و محك بود، نه عرف و سنّت‏های جاهلی. آن حضرت توانست با حضور در مركز اجتماع مسلمانان و مهم‏ترین مكان معتبر سیاسی ـ یعنی مسجد ـ به محاجّه با خلیفه وقت بپردازد و او را به استیضاح بكشاند و با رسوایی سیاسی حاكمان وقت، تا حد زیادی مشروعیت آنان را زیر سؤال برد و رسم‏های جاهلیت را درهم بشكند(۳۴) و نشان دهد كه هیچ حكومتی نمی‏تواند حق و مال كسی را غصب كند، حتی اگر این حق متعلّق به یك زن باشد.
د) رایزنی سیاسی
حضرت فاطمه علیهاالسلام همچون سیاست‏مداری قهرمان، به تكلیف و رسالت الهی خویش عمل می‏كرد و برای روشن‏ساختن افكار عمومی از انحراف مسیر امامت، چهل شبانه‏روز(۳۵) دست حسن و حسین علیهماالسلام را می‏گرفت و سوار بر مركبی می‏شد و همراه با حضرت علی علیه‏السلام به درِ خانه مهاجر و انصار می‏رفت تا آن‏ها را نسبت به غفلتی كه دچار آن شده‏اند و انحراف موجود، بیدار سازد و غافلان و راحت‏طلبان را هوشیار سازد. فاطمه زهرا علیهاالسلام در حقیقت، با رایزنی سیاسی خود، با یاران رسول صلی‏الله‏علیه‏و‏آله اتمام حجت می‏كرد و همچون دیپلماتی آگاه، با حضور خویش سعی می‏نمود مسیر انحراف امّت را روشن سازد و مسیر واقعی را كه امامت علی علیه‏السلام است و نیز حریم ولایت را روشن و بی‏پیرایه ارائه دهد تا در فردای قیامت، برای صاحبان زر و زور و تزویر و عافیت‏طلبانی كه فریب خورده‏اند، بهانه‏ای وجود نداشته باشد.
هـ) اعتصاب سخن (سكوت سیاسی)
در مسیر دفاع از حریم ولایت و امامت، فاطمه زهرا علیهاالسلام شیوه مبارزاتی دیگری را با سكوت خود آغاز كرد، و آن «اعتصاب سخن» با حاكمان وقت بود.(۳۶) صدیقه طاهره علیهاالسلام شیوه‏ای سیاسی را آغاز كرد كه تداوم‏دهنده تاكتیك‏ها و شیوه‏های مبارزاتی قبلی آن حضرت بود. تمامی این شیوه‏ها در راستای یكدیگر معنا می‏دهند. آن حضرت با اتخاذ حركت‏های سیاسی خاص از قبیل گریه در مراكز شلوغ و محل عبور و مرور مسلمانان، حضور در مسجد و مراجعه به خانه‏های مهاجر و انصار ـ كه تمامی آن‏ها با حضور قوی آن حضرت در صحنه مبارزات سیاسی همراه بودند ـ جامعه را از لحاظ افكار، تحت‏تأثیر قرار داد، ولی ناگهان شیوه مبارزه سیاسی خود را تغییر داد و سكوت اختیار كرد.
این تاكتیك و شیوه جدید در اذهان جامعه، كه به حضور آن حضرت در صحنه عادت داشتند، سؤال ایجاد می‏كرد و مسئله‏برانگیز بود كه چه شده است كه فاطمه زهرا علیهاالسلام سكوت كرده است؟ این تغییر رویه به طور طبیعی، توجه اجتماع را جلب می‏كرد و افكار عمومی را به تكاپو وامی‏داشت تا در پی یافتن علت آن باشند. فاطمه علیهاالسلام در محاجّه خود عهد كرد كه دیگر با خلیفه سخن نگوید.(۳۷) پس از حضور خلیفه در خانه فاطمه زهرا علیهاالسلام و گفت‏وگوی كوتاه آن‏ها با حضرت فاطمه علیهاالسلام كه حضرت علی علیه‏السلام در این میان پیامبر سخن مابین فاطمه علیهاالسلام و خلیفه وقت بود،(۳۸) و گرفتن اعتراف از خلیفه وقت مبنی بر مقام شامخ حضرت فاطمه علیهاالسلام از زبان پیامبر در اینكه رضایت فاطمه رضایت خدا و خشم او خشم خداست، فاطمه زهرا علیهاالسلام مشروعیت خلیفه را زیر سؤال برد و اذهان جامعه و افكار عمومی را در مشروعیت خلیفه وقت دچار تردید كرد كه فاطمه علیهاالسلام حق را می‏گوید و امامت حقی است غصب شده توسط خلیفه وقت! پس از اینكه آن حضرت از خلیفه وقت اعتراف گرفت، قسم خورد كه دیگر با او سخن نگوید و با این دیدار و سخن فاطمه زهرا علیهاالسلام ، مشروعیت حاكمان وقت بیش از گذشته زیر سؤال رفت و در بسیاری از اذهان كه نادانسته و تحت‏تأثیر جوّ موجود بیعت كرده بودند، شك و تردید و پشیمانی ایجاد شد و بدین‏سان، این حربه بسیار مؤثر واقع گردید.
و) ایجاد انقلابی درونی در خانه‏ها
شیوه مبارزاتی دیگر فاطمه زهرا علیهاالسلام دادن آگاهی و رشد سیاسی به زنان مهاجر و انصار بود كه بدین‏وسیله، آتش مبارزه در خانواده‏های مدینه وارد می‏شد. این مبارز سیاسی شكست‏ناپذیر، كه تمام تاب و توان خود را در دفاع از حریم ولایت و امامت قرار داده بود، به علت تلاش بیش از حد، ناتوان شد. به همین دلیل، پس از مدتی فاطمه زهرا علیهاالسلام به علت بیماری و ضعف، در خانه بستری شد. وقتی خبر بیماری آن حضرت در مدینه پیچید، زنان مهاجر و انصار، كه وامدار تعلیم و تربیت فرهنگی آن حضرت بودند، برای عیادت او به خانه‏اش آمدند. وقتی از حال آن حضرت جویا شدند، از حال خود نگفت، بلكه در دفاع از حریم ولایت به سخن پرداخت(۳۹) و از سستی مردانشان سخن راند كه حق را فراموش كرده‏اند و سكوت اختیار نموده‏اند. بازتاب سخنان دخت پیامبر به تدریج، در درون خانه‏ها آتشی به پا كرد و انقلابی پرخروش را جهت داد كه به حریم خانه‏ها راه یافت و نطفه‏های آگاهی و شعور را بارور كرد.
این شیوه مبارزه نشان می‏دهد اگر در جامعه‏ای به جای مشغول ساختن زنان به خود، برای آن‏ها كار فرهنگی و فكری صورت گیرد و به آنان آگاهی سیاسی داده شود، آنان بهتر می‏توانند در شناخت حق و حقیقت بدون تعارف‏های دیپلماتیك و بازی‏های سیاسی وارد صحنه شوند و به دفاع بپردازند. مصداق این حقیقت در انقلاب اسلامی ما نمود پیدا كرد؛ حضور زنان و پیشتازی آنان در صحنه مبارزات انقلاب و پشتیبانی از جنگ و فعالیت‏های پشت جبهه این نظریه را ثابت می‏كند كه حركت زنان ایران وامدار مبارزات سیاسی اسوه و الگوی زنان جهان حضرت زهرا علیهاالسلام بوده است.
ز) وصیت‏نامه سیاسی
تاكتیك كوبنده دیگری كه صدیقه طاهره علیهاالسلام اتخاذ كرد و ضربه سهمگینی بر حكومت وقت وارد آورد، وصیت‏نامه سیاسی آن حضرت است؛ وصیت‏نامه‏ای كه برای بیدار ساختن افكار خفته و توجه افكار عمومی و عدم بهره‏بردای حاكمان سیاسی وقت از مراسم سوگواری و دفن آن حضرت نگاشته شد.(۴۰)
حضرت زهرا علیهاالسلام در وصیت‏نامه سیاسی خود تأكید می‏كند كه حضرت علی علیه‏السلام ، ولیّ بر حق، باید به آن عمل كند؛ چنان‏كه تا بدان روز هیچ سیاست‏مداری چنین آگاهانه و مدبّرانه و با آن ظرافت‏های سیاسی، عمل نكرده بود، بلكه شیوه‏ای بكر و تازه بود كه از سوی سیاست‏مداری حرفه‏ای به خاطر دفاع از حریم ولایت و تحقیر موقعیت سیاسی خلیفه وقت اتخاذ شده بود.
حضرت فاطمه علیهاالسلام وصیت كرد كه احدی از كسانی كه به او ستم كرده‏اند در تشییع جنازه‏اش حاضر نشوند و شبانه او را دفن كنند.(۴۱) در حقیقت، با این وصیت‏نامه، حربه سیاسی از دست حاكمان وقت گرفته شد. آنان می‏خواستند در مرگ آن حضرت با مرثیه‏سرایی و اشك و ماتم و ارادت به آن حضرت و تأسف از رحلت او، مخالفت‏ها و مبارزات حضرت زهرا علیهاالسلام را در دفاع از حریم ولایت تحت‏الشعاع قرار دهند و خلافت غاصبانه خود را در اذهان جامعه برحق جلوه‏گر سازند. اما دفن شبانه آن حضرت و نامشخص بودن مكان دفن ایشان، این سؤال را در میان امّت اسلامی ایجاد كرد كه چرا دخت گرامی پیامبر و یگانه گوهر گران‏قدر او چنین وصیّتی كرده است؟با عمل به وصیّت آن حضرت توسط حضرت علی علیه‏السلام ، اذهان جامعه دچار شك و تردید شد و تا حد زیادی مشروعیت خلیفه وقت زیر سؤال رفت و مظلومیت آن حضرت بیشتر نمایان گردید و اینكه چرا حضرت زهرا علیهاالسلام در مدت ۷۵ (و به قولی ۹۵) روز با تمام تاب و توان، با شیوه‏های گوناگون تلاش كرد تا مسیر انحرافی امّت را روشن سازد كه چرا امام بر حق علی علیه‏السلام را تنها گذاشته‏اند و كج‏راهه‏ای را انتخاب كرده‏اند كه خلاف حق و حقیقت است، در حالی كه علی علیه‏السلام بر حق است؟
● تأثیر الگوی فاطمی در انقلاب اسلامی
از مجموع مباحث مطرح شده در صفحات قبل، می‏توان با اطمینان خاطر گفت: اسلام در نگرش خود به زن، با آفرینش ریحانه نبی و انسیه حوراء، نشان داد كه دین جامعی است كه زن تحقیر شده در جاهلیت دیروز و غرب‏زده امروز را نه تنها باور ندارد، بلكه تقبیح می‏كند و الگوی ایده‏آل زن مسلمان را فاطمه زهرا علیهاالسلام می‏داند تا بهانه برای هیچ زن مسلمانی باقی نماند كه ما اسوه و الگویی نداشتیم تا با تمسّك به او بتوانیم انحراف و باطل را تشخیص دهیم و یا به خود اجازه دهیم كه وارد عرصه‏های مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شویم. البته زنان مسلمان ایران با خودباوری به توان والای خویش و با شناخت فاطمه زهرا علیهاالسلام و مبارزات او، توانستند با حفظ كرامت، عزّت نفس و عصمت و تقوا، برای دفاع از آرمان‏های خمینی كبیر رحمه‏الله و انقلاب اسلامی و تشكیل حكومت اسلامی شجاعانه وارد صحنه شوند و با مجاهدت‏ها و ایثارهای خود، انقلاب عظیم اسلامی ایران را به پیروزی برسانند.
این حضور قوی نشان داد اگر زن ایرانی و مسلمان با شناخت وسیع و آگاهی از اسلام ناب محمّدی صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به دور از انحرافات و خرافات و پیرایه‏هایی كه اسلام را پوشانده‏اند رشد یابد، به راحتی می‏تواند رفتارها و نگرش فرهنگی خود را اصلاح كند و با این نگرش، چنان حضوری قوی در صحنه‏های گوناگون سیاسی و اجتماعی خواهد داشت كه هیچ هماوردی برای او وجود نخواهد داشت.
امام خمینی رحمه‏الله در پیروزی و به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی، مهم‏ترین و مؤثرترین عامل را حضور پرشور و پرتوان زنان در صحنه سیاسی جامعه قلمداد كردند كه این شیرزنان با رشد و آگاهی اسلامی و الهی خود توانستند حتی قوی‏تر از مردان در جامعه حضور یابند. از این‏رو، ایشان می‏فرماید:
«آنچه كه در ایران بزرگ‏تر از هر چیز بود تحوّلی است كه در بانوان ایران حاصل شد. بانوان ایران در این نهضت انقلاب سهم بیشتری از مردان دارند و امروز هم، كه در پشت جبهه‏ها مشغول فعالیت هستند، سهم آن‏ها بیشتر از دیگران است.»(۴۲)
نكته جالب در میان سخنان حضرت امام رحمه‏الله ، شناخت روان‏شناسانه و عمیق ایشان نسبت به روحیه زن، بخصوص «زن مسلمان ایرانی» است كه بدان اشاره می‏كنند. هدف زنان ما در مبارزات سیاسی و حضور در صحنه‏های گوناگون جامعه، كسب جاه و مقام نیست و ـ همان‏گونه كه اشاره شد ـ فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز هرگز به خاطر منافع فردی و شخصی خود وارد مبارزه سیاسی نشد، بلكه با توجه به رسالت الهی، كه بر دوش داشت، و در جهت دفاع از حریم امامت و ولایت، با استفاده از حربه‏های گوناگون سیاسی وارد صحنه گردید و چنان حماسه شكوهمند و ایثار و از جان‏گذشتگی را تا مرز شهادت به نمایش گذاشت. امام راحل رحمه‏الله هم به این بعد روحی و عرفانی زن اشاره می‏نماید كه زنان مسلمان جامعه اسلامی به خاطر دفاع از اسلام و قرآن وارد صحنه سیاسی شدند و به همین خاطر، باید این حضور قوی را حفظ كنند، نه اینكه چون زن هستند باید در كنج عزلت به سر برند و خانه‏نشینی اختیار كنند و تابع محض حوادث و رویدادهای جامعه باشند. ایشان می‏فرماید:
«خانم‏ها برای اینكه یك چیزی ـ مثلاً ـ دستشان بیاید یا فرض كنید كه صاحب منصب بشوند نمی‏آیند بیرون، خودشان و بچه‏هایشان را به كشتن بدهند. این اسلام و قرآن است كه خانم‏ها را آورده است بیرون و همدوش مردها، بلكه جلوتر از مردها وارد صحنه سیاست كرده است.»(۴۳)
در جای دیگر، ایشان حضور و دخالت بانوان در مسائل سیاسی را به عنوان تكلیف برای آنان قلمداد كرده، می‏فرماید:
«سیاست یك ارثی نیست كه مال دولت باشد، خانم‏ها حق دارند در سیاست دخالت بكنند و تكلیفشان این است.»(۴۴)
و مقام معظّم رهبری نیز بارها به این مسئله اشاره كرده كه زنان باید در عرصه‏های سیاسی فعّال باشند و لازمه یك نظام اسلامی حضور پرقدرت و آگاهانه اقشار اجتماع، بخصوص، بانوان است. ایشان می‏فرماید:
«در نظام اسلامی، زنان باید از درك سیاسی برخوردار باشند، فنّ خانه‏داری و همسرداری را بدانند و در صحنه فعالیت‏های اجتماعی، سیاسی، علمی و خدمات، مظهر عصمت و طهارت و مناعت باشند.»
زن مسلمان ایرانی با داشتن الگویی همچون صدیقه طاهره علیهاالسلام توانست با حضور خود در صحنه‏های پرشور دوران وحشتزای طاغوت، حماسه انقلاب اسلامی را به منصّه ظهور برساند و سختی‏ها و مرارت‏های هشت سال جنگ تحمیلی را به جان بخرد و با ایثارگری‏های خود در پشت جبهه و گاه در درون جبهه و نیز تهاجم فرهنگی دشمن، توطئه‏های دشمن را نقش بر آب سازد و با تمسّك به حبل‏المتین زهرای اطهر علیهاالسلام به عنوان الگو و اسوه در صحنه‏های گوناگون جامعه حضور یابد و فریب تبلیغات مغرضانه و مزوّرانه فریب‏كاران زر و زور و تزویر را نخورد و چه زیبا و دل‏نشین مقام معظّم رهبری فرمود:
«زنان مسلمان در زندگی شخصی، اجتماعی و خانوادگی خود باید زندگی حضرت فاطمه علیهاالسلام را از جهت خردمندی، فرزانگی و عقل و معرفت الگو و سرمشق قرار دهند؛ از بُعد عبادت، مجاهدت، حضور در صحنه تصمیم‏گیری‏های عظیم اجتماعی، خانه‏داری، همسرداری و تربیت فرزندان صالح از زهرای اطهر علیهاالسلام پی‏روی كنند.»(۴۵)
● نگرش فاطمی در بیداری زن مسلمان
در جهان امروز، جامعه مسلمانان به عنوان دومین جامعه بزرگ مذهبی است كه بیش از ۵/۱ میلیارد عضو دارد كه روز به روز در حال گسترش است و زنان نیز بیش از نیمی از این جامعه را تشكیل می‏دهند. در چنین جامعه‏ای، شناخت الگوی راستین برای زنان مسلمان می‏تواند تأثیر شگرفی بر جای بگذارد. یكی از بزرگ‏ترین درس‏های عملی از حضرت زهرا علیهاالسلام حضور فعّال در صحنه‏های اجتماعی ـ سیاسی با حفظ عفّت و حجاب و ارزش‏های وجودی زن است كه در انقلاب اسلامی، جلوه یافت و الگویی برای زنان مسلمان در سطح جهان گردید. تأسّی به اسوه و الگوی برتر زنان جهان، حضرت زهرا علیهاالسلام ، گامی نوین و حرفی نو مطرح ساخت كه زن مسلمان در اقصا نقاط جهان، از آسیا تا آفریقا، از اروپا تا آمریكا، می‏تواند با تكیه بر الگوی عملی فاطمی، به خودباوری و احیای هویّت اسلامی دست یازد؛ همچنان كه زنان مسلمان در سطح جهان با احیای عزّت اسلامی و مبارزه با ساختارهای موجود و جنبش‏های فمنیستی و قوانین موجود در جهت تثبیت ارزش‏های زن مسلمان گام برداشتند.
قدرت یافتن جنبش‏های زنان مسلمان و حضور آن‏ها در عرصه‏های بیداری و حق‏طلبی نماد بارزی است كه با پی‏روی از الگوی آموزه‏های دینی فاطمی به وجود آمده است؛ به‏گونه‏ای كه رسانه‏های غربی همواره از تأثیر انقلاب اسلامی و تغییر رویه زنان مسلمان در سراسر جهان سخن گفته‏اند؛ صحبت از زنانی كه روزی در فرهنگ برهنگی غوطه‏ور بودند و امروز با شناخت حقیقت وجودی خویش، در جبهه جنگ و جهاد و شهادت تا مرحله ایثار جان نیز گام نهاده‏اند. الدستور در یكی از گزارش‏های خود به این موضوع اشاره كرده، می‏نویسد: بیداری زنان لبنانی، آنان را به مسلسل كلاشینكف و بمب‏های مولوتف مجهّز ساخت. اردوگاه زینبیه در بعلبك، كه زیر نظر دفتر زنان انقلابی وابسته به دایره جنبش‏های آزادی‏بخش اداره می‏شود، اینك به عنوان مكانی مقدّس برای فعالیت زنان جنوب لبنان به شمار می‏رود.(۴۶)
نیویورك تایمز در گزارش دیگری با تكیه بر بیداری زنان مسلمان و تلاش آن‏ها برای احقاق حقوق واقعی‏شان می‏نویسد: جنبش‏های زنان در كشورهای اسلامی بسیار قوی و متشكّل می‏باشد و زنان در این كشورها، فعالیت‏های زیادی برای كسب حقوق خود در چارچوب‏های غیرمذهبی و مذهبی انجام می‏دهند ... در تمام دنیای اسلام، از شمال آفریقا و خاورمیانه تا جنوب شرقی آسیا، انواع گوناگونی از افراد و گروه‏های حقوق زنان، با فرهنگ‏های متفاوت، اما مشترك در داشتن ایمان قوی در حال ایجاد جنبش هستند.(۴۷)
امید است زنان مسلمان ایران و جهان با حضور بیدارگرانه خود و كسب آگاهی نسبت به مسائل اسلامی و شناخت اسلام واقعی، با داشتن الگوهایی همچون حضرت زهرا علیهاالسلام ، كه افتخار زنان جهان است، بیش از پیش این موهبت و رحمت الهی را درك كنند و حضور خود را در صحنه‏های گوناگون جامعه در چارچوب اسلامی تداوم بخشند.
● نتیجه مبارزه
اگر مبارزات سیاسی فاطمه زهرا علیهاالسلام در دفاع از حریم امامت و ولایت نبودند جریان امامت در همان «سقیفه بنی ساعده» خاتمه می‏یافت. اما خداوند اراده كرده بود كه ریحانه نبی و همسر ولایت بار سنگین مبارزات سیاسی را در مدت كوتاهی بر دوش بگیرد و جامعه خفته را بیدار سازد و همچون پیامبر گرامی صلی‏الله‏علیه‏و‏آله رسالت را به امامت متصل سازد و وجود آن حضرت، تجلّی‏بخش امامت بود. دفاع فاطمه زهرا علیهاالسلام از حریم امامت و ولایت بود كه توانست از قتل حضرت علی علیه‏السلام جلوگیری كند و تا حدی جوّ متشنّج سیاسی آن روز مدینه را كنترل نماید و حقّانیت حضرت علی علیه‏السلام را به مرور زمان ثابت كند تا در سال‏های بعد، با بیعت مردم با حضرت علی علیه‏السلام مسیر امامت تداوم یابد و فرزندان آن حضرت ادامه‏دهنده خط‏مشی سیاسی و مبارزاتی مادر نمونه‏شان باشند. همو بود كه دختری همچون زینب علیهاالسلام را در كانون تربیتی خویش پرورش داد تا در كربلا ادامه‏دهنده و پیامبر خون امام حسین علیه‏السلام باشد.
مبارزات سیاسی حضرت زهرا علیهاالسلام نشان دادند كه یك زن، كه عنصر پیونددهنده بین رسالت و امامت است، چگونه می‏تواند با جثه ضعیف خود و روح عظیم الهی خویش، بار سنگین مبارزه را بر دوش كشد و با جان و مال خود تا آخرین نفس، خط الهی را دنبال كند و فریب سیاست‏پیشگان زر و زور و تزویر را نخورد و نشان دهد كه در سخت‏ترین عرصه‏های سیاسی و اجتماعی جامعه، كه حتی مردان رزم‏دیده و مقاوم هم دچار تزلزل می‏شوند، یك زن ایستا و مقاوم می‏تواند در مقام دفاع از حق و ولایت بایستد و رسالت خویش را جانانه به ثمر برساند.
حضور سیاسی فاطمه زهرا علیهاالسلام نشان داد كه یك زن با آگاهی و اتخاذ شیوه‏های سیاسی مدبّرانه می‏تواند در صحنه‏های گوناگون جامعه به مبارزه بپردازد. این حضور نه تنها تفكر «عدم حضور زن در اجتماع» را نفی می‏كند، بلكه انحصار حضور مردان در عرصه‏های سیاسی را به نقّادی می‏كشاند و بر آن مهر ابطال می‏زند.
راضیه مرضیه علیهاالسلام با زندگی و مبارزه خود، در عرصه‏های گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، عبادی، خانه‏داری، همسرداری، تربیت فرزند و بخصوص در صحنه‏های گوناگون سیاسی، نشان داد كه یك زن می‏تواند با حفظ حریم عفّت و ارزش‏های انسانی، در تمامی عرصه‏های جامعه حضور داشته باشد و اسلام چنین می‏خواهد كه زن نیز همچون مرد، در تمام عرصه‏های جامعه عنصری فعّال و پویا باشد و با پیروزی انقلاب اسلامی، این تحوّل و نگرش نسبت به زن در جامعه ایجاد شد و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی رحمه‏الله ، و مقام معظّم رهبری، حضرت آیهٔ‏الله خامنه‏ای، نیز در سخنان خود بر این امر تأكید داشته و صحّه گذاشته‏اند.
دخت گرامی پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و انسیه حورا، حضرت فاطمه علیهاالسلام ، با اخلاق و رفتار و كارنامه عملی و فكری خویش، مكتبی را برای زنان پایه‏گذاری كرد كه زمزم تكامل و تعالی و چشمه‏سار والای كرامت انسانی است، كه زنان امروز نیز با تأسّی به این اسوه و الگوی برتر، می‏توانند به گسترش ارزش‏های دینی بپردازند و با ایجاد حسّ مسئولیت‏پذیری، خودسازی، روحیه شهادت‏طلبی، دفاع، انفاق و ایثار و استقامت و پایداری و صبر، تلاش كنند تا در جهان امروز، به جایگاه حقیقی خویش دست یابند و بدین‏وسیله، با بازبینی سنّت‏های جاهلی و احقاق حقوق الهی و شرعی و تكیه بر هویّت اسلامی، با حفظ حجاب به عنوان نماد استقامت(۴۸) و پایداری، مسیر فاطمی را ادامه دهند. بی‏سبب نیست كه یوسف زهرا علیهاالسلام الگوی تمام عیار خویش را در زمان ظهور این‏گونه معرفی می‏كند:
«فی ابنهٔ رسول‏اللّه لی اسوهٌٔ حسنه»؛ در دختر رسول خدا، فاطمه زهرا علیهاالسلام برای من، اسوه‏ای نیكو و شایسته است.

فرزانه نیكوبرش راد(۱)
۱. كارشناس ارشد علوم سیاسی و مسئول آموزش و پژوهش سازمان تبلیغات اسلامی استان تهران.
۲. جمشید هاشمیان‏فر، رضایت جوانان و گرایش آن‏ها به الگوی خودی، ص ۱.
۳. محمدرضا شرفی، جوان و نیروی چهارم زندگی، ص ۱۷.
۴. روح‏الله موسوی خمینی، صحیفه نور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۶، ج ۵، ص ۲۸۳.
۵. امام خمینی، در جستجوی راه از كلام امام رحمه‏الله ، دفتر سوم: زن، چ دوم، تهران، امیركبیر، ۱۳۶۳، ص ۱۲۹.
۶. عایشه می‏گوید: «فاطمه در سخن گفتن، شبیه‏ترین مردم به رسول خدا بود؛ وقتی بر پغمبر وارد می‏شد، آن حضرت دستش را می‏گرفت و می‏بوسید و بر جای خود می‏نشانید. هر گاه رسول خدا بر فاطمه وارد می‏شد، به احترام پدر از جای برمی‏خاست، دست آن حضرت را می‏بوسید و در جای خود می‏نشانید.» (علی بن عیسی الاربلی، كشف الغمّه، تبریز، مكتبهٔ بنی هاشمی، ۱۳۸۱ ق، ج ۲، ص ۷۹ / محمّدباقر مجلسی، بحارالانوار، ترجمه محمدجواد نجفی، تهران، اسلامیه، ۱۳۵۴، ج ۴۳، ص ۶ و نیز ر. ك: ناصر مكارم شیرازی، زندگانی حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ، تهران، میقات، ۱۳۶۶.)
۷. قال ابوجعفر علیه‏السلام : «كان رسول اللّه اذا اراد السفرَ سلّم علی من اراد التسلیم علیهم من اهله، ثمّ یكون آخر من یسلّم علیه فاطمهٔ علیهاالسلام فیكون وجهُه الی سفره من بیتِها و اذا رجع بدا بها»؛ امام باقر علیه‏السلام فرمود: زمانی كه رسول خدا اراده سفر داشت، با كسانی از اهل بیتش كه قصد خداحافظی با آن‏ها داشت خداحافظی می‏كرد، سپس آخرین كسی كه با او خداحافظی می‏كرد، فاطمه بود و از خانه فاطمه به سفر می‏رفت و زمانی كه برمی‏گشت، ابتدا بدان وارد می‏شد. (محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۴۳، ص ۸۳ و نیز ر. ك: سیدجعفر شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا علیهاالسلام ، چ دهم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۵.)
۸. ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، تصحیح سید هاشم رسول محلاّتی، قم، علاّمه، ج ۳، ص ۱۴۱ / علی بن عیسی الاربلی، پیشین، ج ۲، ص ۹۲.
۹. ابن شهر آشوب، پیشین، ج ۱، ص ۶۰، ص ۷۱، ص ۱۷۴ / محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۱۸، ص ۱۸۷ و ص ۲۰۹.
۱۰. امام حسن عسكری علیه‏السلام فرمودند: زنی خدمت حضرت فاطمه علیهاالسلام آمد و گفت: مادر ناتوانی دارم كه در امر نماز به مسئله مشكلی برخورد كرده و مرا خدمت شما فرستاده است كه سؤال كنم، و مسئله را مطرح نمود. حضرت فاطمه علیهاالسلام جواب آن مسئله را داد. آن زن سؤال دوم و سوم را كرد و سپس تا ده مسئله از حضرت پرسید و حضرت علیهاالسلام همه را پاسخ داد. سپس آن زن از كثرت سؤال خجالت كشید و عرض كرد: ای دختر رسول خدا، دیگر مزاحم نمی‏شوم، خسته شدید، حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمود: خجالت نكش! هر سؤالی داری بگو تا جواب دهم. من از سؤالات تو خسته نمی‏شوم و با كمال میل جواب می‏دهم. اگر كسی اجیر شود كه بار سنگینی را بر بام حمل كند و در ازای آن، مبلغ صد هزار دینار اجرت بگیرد، آیا از حمل بار خسته می‏شود؟ زن پاسخ داد: نه. حضرت فرمود: خدا در برابر هر مسئله آن‏قدر به من ثواب می‏دهد كه بیشتر است از اینكه بین زمین و آسمان پر از مروارید باشد. با وجود این، آیا از جواب دادن مسئله خسته می‏شوم؟ (محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۲۲، ص ۳۱.)
امام حسن عسكری علیه‏السلام می‏فرماید: دو نفر زن كه یكی مؤمن و دیگری معاند بود، در یك مطلب دینی با هم نزاع داشتند؛ برای حل اختلاف خدمت حضرت فاطمه علیهاالسلام آمدند. چون حق با زن مؤمن بود، حضرت فاطمه علیهاالسلام گفتارش را با دلیل و برهان تأیید كرد و بدین وسیله، بر زن معاند پیروز گشت. حضرت فاطمه علیهاالسلام به زن مؤمن گفت: فرشتگان خدا بیشتر از تو شادمان گشتند و غم و اندوه شیطان و پیروانش نیز بیش از غم و اندوه زن معاند می‏باشد. (عبداللّه بحرانی اصفهانی، عوالم العلوم، ج ۱۱، ص ۶۲۷ / محمدباقر مجلسی، پیشین، ج ۲، ص ۸.)
در پاسخ‏گویی به سؤالات پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله كه در مسجد از پیروانش می‏پرسید، علی علیه‏السلام همان سؤالات را از فاطمه علیهاالسلام می‏پرسید و به پیامبر پاسخ می‏داد. (طبرسی، احتجاج، ج ۱، ص ۱۱ / عبداللّه بحرانی اصفهانی، پیشین، ج ۱۱، ص ۲۲۳ / قاضی نورالله شوشتری، احقاق الحق، تعلیقات شهاب‏الدین مرعشی نجفی، قم، مكتبهٔ آیهٔ‏اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ ق، ج ۱۰، ص ۲۵۷ و ۲۳۳ و ۲۲۶ / محمدباقر مجلسی، پیشین، ج ۴۳، ص ۹۴.)
۱۱. قال رسول اللّه صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : «اولُ شخصٍ تدخل الجنهَٔ فاطمهٔ»؛ اول كسی كه وارد بهشت می‏شود، فاطمه است. (محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۴۳، ص ۴۴) امام باقر علیه‏السلام فرمودند: «به خدا! ای جابر، در روز قیامت حضرت فاطمه شیعیان و دوستانش را جدا می‏كند؛ همچنان‏كه پرنده دانه خوب را از دانه بد جدا می‏كند. (محمّدباقر مجلسی، پیشین و نیز ر. ك: سیدمحمّد كاظم حائری قزوینی، فاطمه از ولادت تا شهادت، چ سوم، تهران، امیركبیر، ۱۳۶۵.)
۱۲. قال رسول اللّه صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : «فاطمهُٔ بضعهٌٔ مِنّی مَن سرّها فقد سرّنی و مَن ساءها فقد سائنی»؛ پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: فاطمه پاره تن من است؛ كسی كه او را خشنود كند همانا مرا خشنود كرده است و هر كس وی را ناراحت كند، مرا ناخشنود ساخته است. (محمّد بن نعمان مفید «شیخ مفید»، الامالی، ترجمه حسین استاد ولی، مشهد، بنیاد پژوهش‏های اسلامی، ۱۳۶۴، ج ۲، ص ۲۵۹.) قال رسول الله صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : «اذا اشتقتُ الی الجنهِٔ قَبَّلتُ غُرَّ فاطمهٔ»؛ هر گاه شوق بهشت در دلم پیدا می‏شود گلوی فاطمه را می‏بوسم. (محمّدباقر مجلسی، پیشین، ص ۵۲.) قال رسول‏اللّه صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : «فاطمهٔ اُعزُّ البریّهِٔ عَلیّ»؛ فاطمه عزیزترین خلق نزد من است. (همان، ج ۴۳، ص ۳۹.)
۱۳. حضرت رسول صلی‏الله‏علیه‏و‏آله خطاب به علی علیه‏السلام می‏فرماید: «جبرئیل از جانب خداوند برایم پیام آورد كه یا محمّد! خدا تو را از بین مخلوقاتش برگزید و به رسالت انتخاب كرد، علی علیه‏السلام را برگزید و برادر و وزیر تو قرار داد، باید دخترت را با او كابین ببندی. مجلس جشن ازدواج آنان در عالم بالا و در حضور فرشتگان برگزار شده است. خدا دو فرزند پاك و نجیب و طیّب و طاهر و نیكو به آنان عطا خواهد كرد.» (محمّد باقر مجلسی، پیشین، ج ۴۳، ص ۱۲۷ / علی بن عیسی الاربلی، پیشین، ص ۹۵ / ذبیح الله محلاّتی، ریاحین الشریعه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، ۱۳۶۸، ج ۱، ص ۱۵۷.)
۱۴. «فَمَن حاجَّك فیه مِن بعدِ...» (آل عمران: ۶۱)؛ كسانی كه پس از ورود علم بر تو، جدال می‏كنند به آن‏ها بگو: بیایید تا ما فرزندان خودمان را و شما هم فرزندان خودتان را و ما زنان خودمان را و شما هم زنان خودتان را و ما نفوس خودمان را و شما هم نفوس خودتان را (برای مباهله و نفرین) دعوت كنیم و از خدا تقاضا نماییم كه دروغگویان را مورد طرد و لعن خود قرار دهد. (ر. ك: ابراهیم امینی، فاطمه زهرا علیهاالسلام بانوی نمونه اسلام، چ هفتم، قم، شفق، ۱۳۷۳، ص ۱۰۰.)
۱۵. آیه تطهیر: «انّما یُریدُ اللهُ لِیُذهبَ عنكُم الرِجسَ اهلَ البیتِ و یُطهِّركم تطهیرا.» (احزاب: ۳۳) ابن عبّاس می‏گوید: روزی حضرت علی علیه‏السلام و فاطمه علیهاالسلام و حسن و حسین علیهماالسلام نزد پیغمبر بودند، فرمود: «خدایا، تو می‏دانی كه اینان اهل بیت من و گرامی‏ترین مردم هستند، دوستانشان را دوست بدار و با دشمنانشان دشمنی كن؛ یاری‏كنندگانشان را یاری فرما؛ از تمامی بدی‏ها پاكشان گردان؛ از تمام گناهان محفوظشان بدار؛ به واسطه روح‏القدس تأییدشان فرما.» سپس فرمود: «یا علی! تو امام امّت و جانشین من هستی.» (محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۴۳، ص ۲۴.) زمانی كه آیه ۲۲ سوره روم (قُل لا اسئلكم علیه ...) نازل شد كه می‏فرماید: «ای پیامبر (به مردم بگو) از شما در مقابل پیامبری اجری نمی‏خواهم، مگر دوستی با نزدیكانم»، گفتند: ای پیامبر خدا! چه كسانی نزدیكان تو هستند كه واجب است آنان را دوست بداریم؟ حضرت فرمودند: علی و فاطمه و فرزندان آن‏ها.» (محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۴۳، ص ۲۵۲.)
۱۶. «جابر بن عبداللّه انصاری از حضرت زهرا علیهاالسلام نقل می‏كند: روزی پدرم بر من وارد شد و فرمود: سلام بر تو، ای فاطمه. عرض كردم: بر شما باد سلام خدا. فرمود: در بدن خود احساس ناتوانی می‏كنم. عرض كردم: پدر جان! شما را به خدا می‏سپارم تا ضعف از شما رخت بربندد. فرمود: عبای یمنی را بیاور و مرا با آن بپوشان ... سپس من و حسن و حسین و علی علیه‏السلام به فرموده پیامبر در زیر عبا جمع شدیم. بعد از آن، پیامبر طرفین عبا را گرفته، دست راست خود را به سوی آسمان بلند كردند و عرضه داشتند: پروردگارا! اینان اهل بیت و خاصان و یاران من‏اند.» (ناصر مكارم شیرازی، تفسیر نمونه، چ ۱۶، تهران، دارالكتب الاسلامیه، ۱۳۷۸، ج ۱۷، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۳ / قاضی نوراللّه شوشتری، پیشین، ج ۲، ص ۵۵۴ ـ ۵۵۷.)
۱۷. قال رسول‏اللّه صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : «مَثَلُ اهلِ بیتی فیكم مَثَلُ سفینهِٔ نوحٍ مَن ركبها نجا و مَن تَخلَّف عَنها رخّ فی النار»؛ رسول خدا فرمود: مثل اهل بیتم در میان شما، مانند كشتی نوح است؛ هر كس كه بر آن سوار شود، نجات یابد و كسی كه از آن تخلّف نماید، در آتش می‏افتد. (محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۲۳، ص ۱۲۲ / شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا علیه‏السلام ، ترجمه حمیدرضا مستفیذ و علی اكبر غفّاری، تهران، صدوق، ۱۳۷۳، ج ۲، ص ۲۷.)
۱۸. «اِنّی تاركٌ فیكم الثقلینِ ما اِن تمسَّكتم بهما لن تَضلّوا بعدی؛ احدهُما اَعظمُ مِن الآخِر: كتابَ اللهِ ـ عزّوجلّ ـ حبلٌ ممدودٌ مِن السماءِ الیَ الارض و عترتی اهلُ بیتی، و لن یفترقا حتّی یَرِدا علیّ الحوضَ فانظروا كیف تَلحقُوا بِی فیهما»؛ همانا دو چیز گران‏بها در میان شما بر جای می‏گذرام كه تا وقتی به آن دو تمسّك بجویید هرگز پس از من گم‏راه نخواهید شد؛ یكی از آن دو بزرگ‏تر، گرامی‏تر و مهم‏تر از دیگری است: این‏ها كتاب خدا، و عترت و خاندان من می‏باشند. این دو هرگز از یكدیگر جدا نمی‏شوند تا در حوض كوثر بر من وارد گردند. پس بنگرید كه نسبت به آن دو، چگونه به من ملحق خواهید گشت. (محبّ‏الدین احمد طبری، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، بیروت، دارالكتب العربیه، ۱۳۹۷ ق، ص ۱۶.)
۱۹. قالت فاطمه علیهاالسلام : «اَنسیتم قولَ رسولِ اللّهِ صلی‏الله‏علیه‏و‏آله یوم غدیر خمٍ: مَن كنتُ مولاه فعلیٌّ مولاه؟ و قوله صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : انتَ مِنّی بِمنزلهِٔ هارونَ مِن موسی؟» فاطمه زهرا علیهاالسلام می‏فرمود: «آیا فراموش كردید سخنان رسول خدا را در روز غدیر كه فرمود: هر كه من مولا و رهبر اویم، علی نیز مولای اوست؟ و آیا فراموش كردید كه به علی علیه‏السلام فرمود: یا علی! موقعیت تو نسبت به من همانند هارون به موسی پیامبر است؟» (قاضی نوراللّه شوشتری، پیشین، ج ۲۱، ص ۲۶ و ۲۷ / عبدالحسین امینی، الغدیر، ترجمه اكبر ثبوت و محمّد شریف رازی، تهران، كتابخانه بزرگ اسلامی، ۱۳۶۳، ج ۱، ص ۵۸.)
۲۰. عبدالحسین امینی، پیشین، ج ۷، ص ۷۵.
۲۱. البته پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در این زمینه به حضرت زهرا علیهاالسلام هشدار لازم را داده بودند و در هنگام رحلت خویش فرمودند: «دخترم! بعد از من مورد هجوم و ستم قرار خواهی گرفت. پاره تنم! هر كس تو را آزار دهد مرا آزرده و آنكه به تو بپیوندد، به من پیوسته ...؛ زیرا كه تو از منی و من از تو ... هر كس از مردم به تو ستم كند، نزد خدا از او شكایت می‏كنم.» (قاضی نوراللّه شوشتری، پیشین، ج ۱۹، ص ۱۶۰ / محمّدباقر مجلسی، ج ۴۳، ص ۱۷۷.)
۲۲. علی بن محمّد بن المغازلی، مناقب آل ابی‏طالب، ترجمه شهاب الدین مرعشی نجفی، طهران، المكتبهٔ الاسلامیه، ۱۳۹۴ ق، ص ۱۸ / اخطب ابی بكر خوارزمی، المناقب، نجف اشرف، المطبعهٔ الحیدریه، ۱۳۸۵ ق، ص ۹۴ / عبدالحسین امینی، پیشین، ج ۱، ص ۲۷۲ / قاضی نورالله شوشتری، پیشین، ج ۶، ص ۲۵۶.
۲۳. ر.ك: نعمت‏اللّه قاضی، اسرار سیاسی اسلام و بررسی زندگی زهرای بتول و فرزندانش، تهران،پیروز،۱۳۴۹.
۲۴. محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۵۳، ص ۱۸ و ۱۹ / ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ترجمه و شرح محمّد ابوالفضل ابراهیم، ج ۱۴، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ۱۳۸۵ ق، ص ۱۹۳ / محمّد بن جریر طبری، دلائل الامامه، بیروت، الدراسات الاسلامیه، ۱۴۱۳ ق، ص ۴۵.
۲۵. ابن قتیبه دینوری، الامامهٔ والسیاسهٔ، ترجمه ناصر طباطبائی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۰، ص ۱۲ ـ ۲۰.
۲۶. «هنگامی كه فاطمه علیهاالسلام با عده‏ای از زنان دست حسن و حسین علیهماالسلام را گرفت و در حالی كه پیراهن رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله را همراه داشت، در دفاع از امام خود به مسجد رفت و پیراهن رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله را بر در مسجد آویزان نمود و آن جمع وقتی خشم فاطمه زهرا علیهاالسلام را دیدند (در این هنگام ستون‏های مسجد لرزیدند.) به همین دلیل، غاصبان عقب‏نشینی كردند و علی علیه‏السلام به سلمان گفت: دختر پیامبر را دریاب! به خدا قسم می‏بینم كه مدینه همچون طوماری می‏خواهد به هم بپیچد و اهلش را فرو برد و غاصبان از ترس غضب فاطمه علیهاالسلام ، علی علیه‏السلام را رها كردند. (محمّدباقر مجلسی، پیشین، ج ۴۳، ص ۱۹۸ / ابن ابی الحدید، پیشین، ج ۲، ص ۵۲ و ج ۶، ص ۴۸ / ابراهیم امینی، پیشین، ص ۱۴۶ و ۱۴۹.)
۲۷. عده‏ای از حضرت علی علیه‏السلام خواهش كردند كه «تمنّای ما از حضرتت این است كه بازمانده نبوّت را بخواهید یا شب را برای نوحه‏سرایی بر پدر اختیار نموده و روز آرام گیرد و یا بالعكس آن را برگزیند و زهرا علیهاالسلام بعد از آگاهی از خواست مردم، روش سوگواری خود را تغییر داد و گاه بر سر قبر حمزه و شهدای احد می‏رفت و گاه در بقیع حاضر می‏گشت و سوگواری می‏نمود و یا دست طفلان خود را می‏گرفت و نزد پدرش می‏رفت.» (محمّد باقر مجلسی، پیشین، ج ۴۳، ص ۱۹۳ / سید احمد علم الهدی، اشك‏های فاطمه علیهاالسلام ؛ پشتوانه علی علیه‏السلام ، تهران، صدر، ۱۳۶۹، ص ۳۸.)
۲۸. ر. ك: شیخ عبّاس قمی، رنج‏ها و فریادهای فاطمه علیهاالسلام ، ترجمه محمدی اشتهاردی، قم، ناصر، ۱۳۶۹.
۲۹. حضرت زهرا علیهاالسلام گاه با فرزندان خود درد دل می‏كرد و می‏فرمود:« كجا رفت آ&#

منبع : مجله بانوان